Гаспода
Леанід Дранько-Майсюк
Выдавец: Мастацкая літаратура, Зміцер Колас
Памер: 382с.
Мінск 1998
А. цалаваць у радасці замглёнай, Боль запіваць гарачым малаком I назіраць, як Лупанур натхнёна Аўкцыённым грозіць малатком.
23 красавіка 1994
* * «
Вяртанне адбываецца паволі, Заціснутае ў філігранны дрот, I боль, забыты ў цёмнай альвеоле, Б’е ў паднябенне, раздзірае рот...
Апошнюю я размяняю лепту На прагу з фізіялагічных нор, Каб дакрануцца да рукі тваёй і шэпту, Замкнутыя на сухасць і мінор.
Назад ікону тройчы адцалую, Якую цалаваў я тры разы, Калі ляцела ты ў імглу чужую, Страх пакідаючы на дне слязы.
Вярну наш травень — шосты дзень ягоны;
Напоены правансам да краёў!
Як трубадур дзеля цудоўнай донны, Я для цябе прыручваў салаўёў;
На дробныя да зніку тэль-авівы Я разбіваў вялікі тэль-авіў...
Апошні раз у гэты дзень шчаслівы Перад расстаннем сокала злавіў.
I гэты дзень — адзіная патоля, Якая прымушае зразумець, Што ўсё цудоўнае вяртаецца паволі I што жыццё лягчэйшае за смерць.
30 жніўня 1994
Пра вуліцу Уманскую хто б ведаў, Ці паланіў бы гэты ўскрай душу, Калі б не мы і не азартны ветах — Адзін ліхтар на Брэсцкую шашу!
Калі б не пасажыры-чалавекі — Стваральнікі бясконцай цеснаты;
Калі б не нашы клопаты пра лекі, Пра грошы, дактароў і лёс пусты;
Каб не маё жаданне (шал юначы!)
На ручаіне рук тваіх і ног
He з «Панарамы» шоўк валютны бачыць, А з крамы орсаўскай лянок;
Каб не хваробы золата пустое, Што наталіла вераснёвы пах Галечаю і весялосцю тою, Якая спіць у д’ябла на губах...
Але даволі сумных пералікаў!
Глядзіць ласкава на цябе круп’е, Прамавугольнай цемры базіліка На дзве гадзіны ўтулле нам дае.
I гэты ўскрай ускраем застаецца, Хоць і спрабуе нам дапамагчы — Ён стаўкаю апошняю кладзецца На стол ігральны, тонучы ўначы.
7 кастрычніка 1994
* * ж
Ты, як малітва да Бога, Недашаптаная мной, — Чыстага снегу знямога Над беларускай зімой!
Бачыць такое магчыма Хіба што ў райскім агні, Дзе не старэюць жанчыны I не канчаюцца дні...
Ты і ў калядную сцюжу Шчодрая на цеплыню, Кідаеш майскую ружу Мне і марознаму дню.
Ты — ад нямоты збавенне, Мой пурпуровы ўзвіў.
> Знай — і твай нараджэнне
Снег віфлеемскі спавіў.
$ 27 снежня 1994
« * *
ёсць нешта польскае ў табе — таемнасць тая, Непадуладная Міцкевічу самому.
Я разгадаць яе не дам нікому, Аднак і сам ніяк не разгадаю.
I не спрабую нават, не жадаю
I ведаю — да смерці маладому Як добра быць, калі вартуюць стому Падсвечнік бронзавы і свечка залатая...
Таемнасць, маладосць — бальзам адзіны, Адзіны для мужчыны і жанчыны, Які дапамагае не старэць.
Але мацней жаданне — піць і плакаць, Крыштальны туфлік твой мяняць на лапаць I ні сяброў, ні ворагаў не мець.
5 студзеня 1995
ж * *
Ад снежня снеж, ад студзеня я студу Адломваю незразумела як I п’ю тады, мардуючы прастуду, He малако гарачае — каньяк.
Настоены на каранях зімовых Калядных слоў, ён горлу аддае Гаючую неспадзяванасць мовы I якасці вакхічныя свае.
I так заўсёды — вечарамі, днямі Наканавана з нейкае пары Лячыцца словамі, іх каранямі, Аптэчныя мінаючы дары.
І кашаль, глухнучы, брыльянтам свеціць Ў аправе горла.
25 студзеня 1995
ВОСЕНЬ У ВЕРСАЛІ
Плача раяль, калі дождж не сціхае, I мастакі пакідаюць Версаль, Толькі паэт, той паэт, што кахае, Шэпча: «Жё тэм» у халодную даль.
Шчасцем забыты паэт —
3 лёсам Рэмбо ці Верлена — Піша класічны санет, У рыфмах — крышталь. На гіяцынтаў букет Л’ецца святло іпакрэны. Просіць кахання паэт, I плача раяль.
Мокне мальберт. Ля фантанаў — нікога. Золата дня пачынае старэць.
I на Парыж апусцела дарога, Толькі санет можа сэрца сагрэць.
На Трыанон — і Малы, і Вялікі — Восень кладзе гіяцынтавы след.
Паркаў пустых лебядзіныя клікі He пакідаюць класічны санет.
Без дапіы
* * *
Што ў сэрца банальны змест, Спавіты ў рэальнасць грубую, — Адчуў, калі ехаў у Брэст Праз Курасоўшчыну любую.
Цягнік набіраў разгон, I праз мітульгу каляровую Глядзеў я на твой балкон 3 адлегласці кіламетровае.
Чыгунка паўз дом ішла, Паўз вокны, здалёку бяздонныя, I трэцім акном дд вугла Свіцілася ніша кухонная.
Твой дом уздыхаў, як сад, I раіў блакітнай лістотаю He ехаць, вярнуцца назад I дыхаць віной і пяшчотаю.
Твой дом не маўчаў, а ты He звала мяне і не клікала, Ружоўнік твайй немйты Ахоўвала крыўда вялікая...
Сябе я адчуў старым,
А сэрца ў трывозе настуркавай, Губляючы звычны рытм, Банальную просьбу выстуквала:
«Вярніся, вярніся ў паэзію
I пыл з маіх літар сатры, — Чырвоны крышталік лемезіі Дастань з геліконскай гары...»
* * *
Я назвы такой не дарыў! Дэльханіум — назва, як спазма, Якая ўтварае нарыў У горле надзеі экстазнай.
Дэльханіум — назва нябес, Што ў сінія лейкі струменяць I новых паэзій і проз Глыбокае жывяць карэнне...
Ты ведаеш ночы і дкі, Жывыя цярпеннем і бытам. Забыўшы пра ўсе камяні, Схіляешся над хрызалітам, —
Нібыта над лесам сваім,
I гэта невыпадкова: Дэльханіум каменем тым Mae умацоўвае слова...
Жыла ты за светам-душой, На дне аравійскага пылу, Стамленая назвай чужой, Аднак жа сваей не забыла.
Дэльханіум нельга забыць, Бо ў назве ягонай дыхтоўнай — Табе прыгажуняю быць, А мне тваім ценем ахоўным.
17 ліпеня 1995
* * *
Клопат свой сямейны, неадступны Над маім каханнем узняла, Нібы кубак цяжкі і атрутны... «Пі, — сказала, — я ўжо надпіла.
Пі да дна, дзе срэбра пачарнела, Да апошняй кроплі, да ясва, I адчуеш, як губляе цела Тонкую прастору хараства;
Як яно марнее, забывае
Целам быць, само сябе любіць — Здушлівае, як імгла сівая, Што стаіць над дахамі бальніц.
I якое можа быць каханне?!
Ці магчыма звацца «дарагой»?! Цела ж забывае ўсе жаданні, Скутае сямейнаю тугой.
Да яго не вернуцца амуры — Як ні кліч іх, як іх ні заві! Застаецца з цішынёю скуры, Пад якой азёрны сон крыві...»
Памаўчала трохі і ў другі раз Над маім каханнем узняла 3 тым жа кубкам усё той жа выраз: «Пі, каханы, я ўжо надпіла...»
Я не выпіў кубак той пакутны I, не трацячы парнаскіх меж, Запісаў на кубку гэты верш: «Клопат свой сямейны, неадступны...»
18 лютага 1996
СТОМЛЕНАСЦЬ ПАРЫЖАМ
ego-essai
1. Цікетка Маціса
У купэ сядзелі два пасажыры — вясковы кюрэ з Гароны і паэт. Кюрэ ехаў да брата ў Парыж, а паэт — на вайну. Паэт выбраў вайну, як кубак з ядам, хаця й ведаў, у якім кубку знаходзілася віно... У цягніку ж давялося перажыць прыкрую хвіліну шкадавання. Паэту здалося, што ягоны выбар — недаравальная легкадумнасць. Але ўжо нічога нельга было змяніць.
Ён спрабаваў думаць пра вясёлае, і нядаўняя пасцельная прыгода, якую пільна ахоўвалі нядрэмныя астры, навяла на фрывольную думку пра мінімум элегантнасці — жанчыне дастаткова мець прыгожыя ногі, а мужчыне — чыста вымытую галаву. Аднак думка гэтая не ўсцешыла паэта.
Як трывожнае супакаенне, перад ім паўставалі белыя лілеі, астры, а таксама — рукі той жанчыны, з якою ён развітаўся ў німскай гасцініцы. Астраў было больш, чым лілей, і ў астрах патаналі пяшчотныя рукі...
— Пра што вы думаеце, сын мой?
— Пра астры.
Цягнік рухаўся марудна, шчодра ахвяруючы двум пасажырам шмат часу на гутарку. Гаварылі пра царкву, пра страту веры, пра знішчаныя вайною вінаграднікі ў Шампані і нават пра таемную змову, якая, на думку святара, існуе паміж паэзіяй і смерцю. Вядома ж, пачуўшы пра гэтую «таемную змову», паэт ажывіўся і нават стаў у душы пасмейвацца з кюрэ: «Напэўна ж, святы айцец вершыкі піша!»
А той, не здагадваючыся, з кім размаўляе, сваю просценькую філасофію звёў да таго, што паэты наўмысна імкнуцца абудзіць у сабе дар фатальнага прароцтва, што яны ўпэўнены — без фатальных прадказанняў іхні талент не спазнае найдасканалага выяўлення.
Паэт ледзьве стрымліваў свой непачцівы смех.
Богу аднаму вядома — адкуль бярэцца весялосць. Толькі што паэт спрабаваў хоць неяк разварушыць сябе думкаю пра мінімум элегантнасці, але так і застаўся замкнёны ў сваім дарожным смутку, а гэты гаваркі non не так словамі, як шчырай прастатой, за адно імгненне ўзяў і пацешыў. Меў жа нехта рацыю, калі сказаў: па дарозе на вайну балбатлівы святар — лепшы спадарожнік.
А кюрэ між тым захоплена тлумачыў:
— Яны таксама ўпэўнены, што наогул прадбачанне ўласнае смерці, нават выказанае вусна, вышэй за саму творчасць...
Паэт хацеў спытаць: «Хто вам сказаў пра гэта, айцец мой?» — але пабаяўся, што ў такім пытанні кюрэ адчуе для сябе здзеклівую нотку, таму толькі ўдакладніў:
— Вы гаворыце пра геніяў ці пра ўсіх?
— Пра большасць.
— Я згодзен з вамі, айцец мой. Большасць паэтаў і сапраўды вышэй за вершы ставіць фатальныя прадбачанні. I калі згадзіцца, што гэта ісціна, то тады наогул першым паэтам трэба лічыць Ісуса Хрыста. Ен жа не толькі прадбачыў сваю смерць, але да апошняе драбніцы прадказаў усё, што было з ёю звязана. Праўда, шкада, што Хрыстос — постаць міфічная.
Кюрэ трывожна хіснуўся:
— Сын мой, я не ведаю, ці можна Ісуса Хрыста лічыць першым паэтам, але Святое Пісанне мае шмат непасрэдных і ўскосных доказаў адносна таго, што наш Збавіцель існаваў фізічна.
— Калі так, то цікава было б пачуць хоць адзін доказ, але ўскосны, — голас паэта ўсё больш напаўняўся патаемным смехам.
— Амаль кожны верш Евангелля ўскосна сведчыць пра жывога Хрыста, — прастадушна адказаў кюрэ. — Але ж вам, я так разумею, патрэбен які-небудзь тэкстуальны прыклад?
— Так.
— Тады ўспомнім евангеліста Луку. У апошнім раздзеле свайго апавядання ён гаворыць, што паміж Ерусалімам і Эмаусам ляжыць адлегласць у шэсцьдзесят стадыяў. Гэта больш за два льё. Зірнуўшы на
карту старажытнае Палесціны, лёгка пераканацца, што сапраўды паміж Ерусалімам і Эмаусам адлегласць большая за два льё.
— Магчыма, але што гэта даказвае?
— А тое, што сапраўды названыя паселішчы маюць паміж сабой дарогу ў шэсцьдзесят стадыяў.
— Добра, няхай так, — недаўменна згадзіўся паэт, — але няўжо з гэтай звычайнай тапаграфічнай дакладнасці вынікае, што Хрыстос — рэальная асоба?
— Сын мой, евангеліст Лука, як, дарэчы, і астатнія евангелісты, апавядае толькі аб тым, што было. Быў Ерусалім, быў Эмаус, і была паміж імі дакладна вымераная дарога. Усё гэта й цяпер ёсць! («Няўжо?!» — у вачах паэта зайграла неўтаймаваная іронія.) I цяпер паміж Ерусалімам і Эмаусам вы налічыце ўсё тыя ж нязменныя шэсцьдзесят стадыяў. Праўда, ад Эмауса засталіся адно руіны. Але гэта так, да слова... I быў Ісус Хрыстос, як вы сказалі, — рэальная асоба. Ен з’явіўся на той дарозе, каб пачуць адказ Клеопы. Яшчэ раз кажу вам, сын мой, быў такі чалавек Ісус Хрыстос. Чалавек. Ерусалім, руіны Эмауса, дарога ў шэсцьдзесят стадыяў — засталіся, аднак жа людзі, на жаль, па дзве тысячы гадоў не жывуць.
КНІГІ ОНЛАЙН
