• Газеты, часопісы і г.д.
  • Гаспода  Леанід Дранько-Майсюк

    Гаспода

    Леанід Дранько-Майсюк

    Выдавец: Мастацкая літаратура, Зміцер Колас
    Памер: 382с.
    Мінск 1998
    39.24 МБ
    Па-над ракой неразгаданы змрок.
    Бераг. Самотная лодка.
    Болей нічога не ўзрадуе зрок 3 гэтай карціны самотнай.
    Вуды закіну ў глыбокі туман, Хто я і што я — забуду.
    Воля твая, рыбалоўны падман, Выхапі першую вуду!
    Рыбіну-цар, і нічога апроч... Хлопчык прачнецца і скажа: — Я вартаваў тую рыбу ўсю ноч, Месца май, а не ваша.
    ❖ & *
    Пыл паўз хату жануць пастухі, Затуляючы захад барвовы.
    У адрыны, хлявы, катухі Пруцца гусі, авечкі, каровы.
    Я маленькі, мне тры гады, Я сціскаю ў гармонік фіранку. Бачу буйныя кроплі вады, Што сівеюць на вымытым ганку.
    Маці спявала: «Сынку Іванку, Ты па моры плаваў Залаценькім ранкам.
    Рыбаньку ловаў У тумане вудкай, Доўгай, лазовай, Як ручанька, гнуткай.
    А я чакала На беражэньку, У руцэ трымала На рыбу варэньку».
    2	Л. Дранько-Майсюк
    33
    ж « ❖
    У слоік чысты
    Малака
    Мне цётка наліла.
    За вёскай ціхая рака
    Да лодкі падышла,
    I певень закрычаў услед
    I нечакана сціх...
    Я азірнуўся —
    Белы свет
    Жыў у слядах маіх.
    $ « «
    Я чуў салоўку зблізку, Я дзякаваў вясне, Што прылятала пліска На ганак да мяне,
    Што гром услед ёй дыхаў, Рака, як бор, гула
    I ў кветку майго слыху Залётвала пчала.
    
    Халоднай вады нап’юся
    I ластаўцы усміхнуся На строме берагавой — Лагода вакол і спакой.
    3	кішэні дастану яблык, Цяжкі і надзіва прывабны, I яблык аддам пастушку, Стараннаму хлапчуку.
    I ён, абыходзячы пашу, Аб кожнай карове раскажа.
    S # Я:
    Забудуся на пагулянку — Пайду ад крыклівага ганку, Каб болей нікога не чуць, Каб соладка ў сцірце заснуць, Каб хтосьці не дагукаўся —
    А раніцай з рэчкі піць 1 ластаўку ў неба купіць На грошык, што неяк застаўся.
    ж «
    Увесну грады капаць, Улетку грады палоць, Увосень насенне збіраць У мой агародчык прыходзь.
    Будзем заможна жыць, Разам чакаць зімы, Будзем сыноў жаніць, Калі будуць яны.
    Я печ напалю зырчэй.
    ...У хаце
    Жаданы спакой, I вёдры да самых плячэй Напоўнены чыстай вадой.
    * я« *
    Малюнак хвалі падымі Вяслом да сонечнага промня... Тут шмат цікавага, зірні — Дай бог, цікавае запомніць.
    Вясло не цяжкае ў руцэ, Святло бязважкае ў рацэ, I лодкі рух такі павольны I мяккі, нібы кот ідзе, I камячкамі снежнай воўны Аблокі мокнуць у вадзе.
    * « *
    Ты мне што-небудзь раскажы...
    I я расказваю што-небудзь, I так спакойна на мяжы Зямлі і ранішняга неба.
    Там дзесьці дуб зусім сухі, Там бусел-зух кубло майструе I рассыпае на імхі
    Свой клёкат, толькі дуб не чуе.
    I там бабулька ў кошык свой Той клёкат з долу сабірае, I на здзіўлёны вокліч твой «Дзяньдобры», — вымавіць старая.
    БЕРАГ
    Казала: «Каханне было.
    I я цябе не разумею». Ляціць па-над хатай вясло, На мыліцы ўзняўшы лілею.
    А хлопчык на ганку стаіць
    I цацку шукае на небе,
    I крылле узводзяць стагі 3 пакошы на месячны грэбень.
    Іржавы ланцуг прагрыміць, 1 лодка нарэшце прыстане...
    — Чаму наш маленькі не спіць? — Ступіўшы на бераг, спытаем.
    А бераг адкажа: «Таму, Што ў месячным акіяне Прымроілася яму За вашым — свае вандраванне».
    ВАСІЛЮ
    Сынку мой, ніколі не хварэй I, абраўшы сцежку сярод сцежак, Так ідзі па ёй, каб да людзей Ты прыйшоў, да іхніх слёз і ўсмешак.
    У цябе ёсць бацька малады,
    У цябе ёсць маці маладая, Дзве бабулі ёсць і два дзяды — Бачыш сам, сямейка немалая.
    Гарадок Давыдаў і Масква — Дзве твае ласкавыя калыскі, Подых зор і польная трава, Свет няблізкі твой і свет твой блізкі.
    Шчэ табе Купалу не чытаў I алеем не крапіў на лусту, Проста, збегшы ад будзённых спраў, Гаманю з табой па-беларуску.
    я * $
    Навальніца, чуеце, за гаем У хвартух каменне награбае, А пасля, цяжкая, пакрысе Над маёй страхою растрасе.
    Але мне пакінута хвіліна 3 вуліцы гукнуць у хату сына, Люшку шчыльна ў коміне закрыць, Жонку супакоіць — хай грыміць.
    ГАРАДЧАНКА
    У с т у п
    — Вымыю чыста падлогу I пагляджу на дарогу Туды, дзе лес невысокі Твае прыглушвае крокі, Дзе рэха ля небакраю Голас твой пераймае. Прыедзеш — у дол пакланюся, А не — з сябе пасмяюся, Пакінутай застануся...
    1
    Бачыш, камень на дарозе, Я прыму яго з дарогі.
    Каб раптоўна конь твой дужы He скалечыў свае ногі.
    Бачыш, яблыкі ў садочку, Добрай брагі прыгатую, Каб ты смагу сваю страціў I адчуў, як я цалую.
    Бачыш, рошчына у дзежцы, Я спяку такога хлеба, Аб якім сам бог не марыў, Гледзячы з пустога неба.
    Бачыш, лазня за адрынай, Лазню выпалю я зранку, I пакуль ты мыцца будзеш... Сяду, пасяджу на ганку.
    А калі праедзеш міма, Забягу каню наперад I па грудзях тваіх моцных Секану цяжкой сякерай.
    2
    He піла віна чужога, Роднай сцежкі не мінала I чужымі ручнікамі Сцен сваіх не аздабляла.
    А калі пусцела ў печы, Да людзей не йшла ніколі, Я малілася на захад
    I на ўсход ад свайго поля.
    Я малілася на поўнач I на поўдзень ад бажніцы, Ад падлогі свае чыстай, I ад кожнай аканіцы.
    А калі пацвельваў хтосьці I з мяне, дурны, смяяўся... Я глядзела яму ў вочы — I ён мовы пазбаўляўся.
    3
    Ты нічога не пабачыш, Хоць і сонца будзе мора, Хоць і вочы твае будуць Пазіраць вакол няхвора.
    Хоць і псч успыхне зырка, Падахвочана бяростай, I агонь на прыпск выйдзе У кашулі нападростай.
    Хоць падлогу адшаруюць Дзеркачом і жвірам хрусткім.
    Ты нічога не пабачыш, Калі знойдзеш мае вусны.
    Буду лашчыць, як малога, А каб ранкам не пакінуў, — Я, шчаслівая, збяруся I ў начы халоднай згіну.
    4
    Сярод ночы конь прыскача,
    I пад вокнамі паўстане, I зірне з тугой у вокны, А пасля з надзеяй гляне:
    — He чакай яго, дурнога,
    У яго шляхі ліхія,
    Твае думкі ен растопча, Нібы кветкі лугавыя.
    Яго воля горш ад пута, Я зусім яго пакінуў.
    Будзь маёю гаспадыняй
    I ў сваю пастаў адрыну...
    — Выбегу крадком пад вокны, Конь благога не адчуе.
    Прывяду яго ў адрыну I адрыну падпалю я.
    5
    Хлеб не зробіцца нясмачны, I вада не стане горкай, 1 ў патрэбны час узыдзе Мілавіца над пагоркам.
    I з усіх далёкіх сцежак, I з усіх дарог далекіх На пагорак той збяруцца Мной народжаныя крокі.
    3 пылам і з расой гаючай, 3 думкай пра тваю адвагу I з жаданнем немагчымым, Каб ты піў, ды маю брагу,
    Каб ты жыў, ды ў маёй хаце, Што марнее на пагорку, Дзе які ўжо год і месяц Расчыняе вецер фортку.
    6
    Лопне шыбка нечакана, I пакіне прызбу смецце, — He абыдзе маю хату
    Добры і паганы вецер,
    I сказаць ён мне не скажа, Што за цёмным борам бачыў, Што за чалавек таемны Наляцеў на брэх сабачы.
    I сарока мне не скажа... Завітае з таго бору, Пашукае цукрык сала I ўзаўецца зноў угору.
    Гром не скажа звар’яцелы: Дзе шляхі твае і сны дзе? Звар’яцелая маланка Маю хату не абыдзе.
    Ж Ж *
    Пазычу талеркі ў суседкі, Куплю размаітыя кветкі I апрануся чысцей — Я сСння чакаю гасцей.
    He ведаю толькі, хто прыйдзе У пыльны самотны пакой — Палескае неба, ці Прыпяць 3 бусламі над галавой,
    Ці сумныя бацька і маці Прыедуць ва ўласнай хаце.
    * * *
    Там, за акном, у сподзе двор, У снезе брудным і глыбокім. На снезе, славячы прастор I холад, п’яныя сарокі...
    Жанчына выйшла на балкон.
    Бялізну хрусткую здымае — Так асцярожна, быццам сон Ахоўвае, а чый не знае...
    Сарочы лямант задубеў...
    Я зноў зірнуў у двор. Жанчына Так асцярожна паміж дрэў Ішла... там галалед, магчыма.
    « *
    Б’е гадзіннік сярод ночы. Голле яблыні ў акне, Як глухая патароча, Пазірае на мяне.
    Позірк сумны і рахманы Нагадае блізкі твар.
    Бой сціхае нечаканы: Першы і апошні ўдар.
    А за гсллем, я не бачу, Ночы ліпеньскі абшар. А за голлем ціха плача Нсчы незнаСмы твар.
    * «« ж
    Вось нарэшце і ранак узнік, I хаду запаволіў цягнік, На гару ён пачаў узбірацца, 3 небам прагнучы барукацца... Яны ўбачаць асмужаны лес I адчуюць халоднае поле, Дзесьці стог запануе, а дзесь Куст адзін на паляне, не болей...
    Безуважна адзначыць купэ: Ён стары, а яна маладая. ...Павуцінне на кожным слупе I на дрэве да долу звісае.
    — Гэта восень, — прамовіць яна. — Гэта восень, — адкажа тактоўна I адхіліцца ад акна, Захінуўшыся мяккаю коўдрай.
    I забудзецца і запяе У дрымоце тужлівую песню... Яму чаю суседка налье, Але шкло ад гарачага трэсне.
    rfv «'і*
    Вандруе святло па сцяне, I сон абыходзіць мяне, Спыніўся цягнік на хвіліну, Падобны на дамавіну.
    Я шчыра паверыў: Яна, Нязвыклая ў замеці срэбнай. ! думкі агеньчык лунаў: «У ёй табе ехаць патрэбна».
    Чакальная зала. Акно.
    I холад пустога перона. Снягоў галашэнне. Яно — За мною у дзверы вагона!
    Людзей анікога. У слых Таропкія водгукі ўлезлі — To рэйкі на плечах сваіх Яе нечакана панеслі.
    ❖ * «
    Выцягну з калодзежа ваду
    I парву на зрубе павуцінне... Вострая, нібы драбок ільду, Цішыня ў пакінутай хаціне.
    Гэта шчасце рэдкае ў жыцці, Са шляхоў сышоўшы гаманлівых, Нечакана ў лесе набрысці На жытло — я сапраўды шчаслівы.
    Прывітальна ганак зарыпіць, Варухнецца леташняе лісце, I дыханне раптам прашуміць Чалавека, што тут жыў калісьці.
    
    Хто раскажа пра гаспадара, Хто паведаміць аб гаспадыні Хатачкі з далонькаю двара, 3 комінам, што нудзіцца па дыме.
    He наколе каля ганка дроў, He запаліць грубу ў час вячэрні Гаспадар, бо ён у шлях пайшоў, Шлях, які назад яго не верне.
    He наварыць бульбы маладой, He памые чыгуны і міскі Гаспадыня, бо яе з сабой Гаспадар забраў у шлях няблізкі.
    Мо аднойчы іхніх дзён зара Вернецца да роднае святыні, I раскажа пра гаспадара, I паведаміць аб гаспадыні.
    ПЛЯШКА
    Пляшку выпілі, а потым Кінулі пад плот.
    I яна ляжыць пад плотам Тыдзень, мссяц, год.
    Той памёр, хто пляшку кінуў, Той памёр, хто піў.
    Паваліўся плот на гліну I дарэшты згніў.
    Пастарэлі сонца й месяц — Свецяць як калі.
    Запусцелым гэтым месцам Цені паплылі.
    Іх не разглядзела гліна, I не ўбачыў плот ІДеняў гонкі і глыбінны Чалавечы ход.
    Але вока пляшкі прагна Зіркнула імгле, Слёзы выступілі раптам На зялёным шкле.
    Слёзы вымякчылі гліну — Той плыве, хто пляшку кінуў. Слёзы на зялёным шкле — Той, хто піў, плыве.
    З’ЯЎЛЕННЕ
    Згадка пра лодку, раку і вясло, Дзякуй табе за тваё цяпло.
    Ад сінізны чамрэлі вароны, Гусі скублі поўсць у ваўкоў, I навальніцы білі шалёна У далоні Палесся па сотні цвікоў.
    Алені аб хвалі зломвалі рогі...
    Плыў мой бацька, не ведаў дарогі... Быў малады, бо не ведаў і страху, Меў лодку, вясло і адну апранаху — Якая наросхрыст мясціне глухой, Ястрабу ў небе і плыні цяжкой.
    А каля вогнішча ўбачыў дзяўчыну. На неўціханы ганчарны круг Клала аблокі яна замест гліны, I хмельныя кварты выходзілі з рук.
    Першую кварту прыняў падарожны, Кварту другую рака прыняла, Трэцюю ястраб, і дзякаваў кожны Хто хваляй, хто ўзмахам вясла, хто крыла...