Гаспода
Леанід Дранько-Майсюк
Выдавец: Мастацкая літаратура, Зміцер Колас
Памер: 382с.
Мінск 1998
Па-над ракой неразгаданы змрок.
Бераг. Самотная лодка.
Болей нічога не ўзрадуе зрок 3 гэтай карціны самотнай.
Вуды закіну ў глыбокі туман, Хто я і што я — забуду.
Воля твая, рыбалоўны падман, Выхапі першую вуду!
Рыбіну-цар, і нічога апроч... Хлопчык прачнецца і скажа: — Я вартаваў тую рыбу ўсю ноч, Месца май, а не ваша.
❖ & *
Пыл паўз хату жануць пастухі, Затуляючы захад барвовы.
У адрыны, хлявы, катухі Пруцца гусі, авечкі, каровы.
Я маленькі, мне тры гады, Я сціскаю ў гармонік фіранку. Бачу буйныя кроплі вады, Што сівеюць на вымытым ганку.
Маці спявала: «Сынку Іванку, Ты па моры плаваў Залаценькім ранкам.
Рыбаньку ловаў У тумане вудкай, Доўгай, лазовай, Як ручанька, гнуткай.
А я чакала На беражэньку, У руцэ трымала На рыбу варэньку».
2 Л. Дранько-Майсюк
33
ж « ❖
У слоік чысты
Малака
Мне цётка наліла.
За вёскай ціхая рака
Да лодкі падышла,
I певень закрычаў услед
I нечакана сціх...
Я азірнуўся —
Белы свет
Жыў у слядах маіх.
$ « «
Я чуў салоўку зблізку, Я дзякаваў вясне, Што прылятала пліска На ганак да мяне,
Што гром услед ёй дыхаў, Рака, як бор, гула
I ў кветку майго слыху Залётвала пчала.
Халоднай вады нап’юся
I ластаўцы усміхнуся На строме берагавой — Лагода вакол і спакой.
3 кішэні дастану яблык, Цяжкі і надзіва прывабны, I яблык аддам пастушку, Стараннаму хлапчуку.
I ён, абыходзячы пашу, Аб кожнай карове раскажа.
S # Я:
Забудуся на пагулянку — Пайду ад крыклівага ганку, Каб болей нікога не чуць, Каб соладка ў сцірце заснуць, Каб хтосьці не дагукаўся —
А раніцай з рэчкі піць 1 ластаўку ў неба купіць На грошык, што неяк застаўся.
ж «
Увесну грады капаць, Улетку грады палоць, Увосень насенне збіраць У мой агародчык прыходзь.
Будзем заможна жыць, Разам чакаць зімы, Будзем сыноў жаніць, Калі будуць яны.
Я печ напалю зырчэй.
...У хаце
Жаданы спакой, I вёдры да самых плячэй Напоўнены чыстай вадой.
* я« *
Малюнак хвалі падымі Вяслом да сонечнага промня... Тут шмат цікавага, зірні — Дай бог, цікавае запомніць.
Вясло не цяжкае ў руцэ, Святло бязважкае ў рацэ, I лодкі рух такі павольны I мяккі, нібы кот ідзе, I камячкамі снежнай воўны Аблокі мокнуць у вадзе.
* « *
Ты мне што-небудзь раскажы...
I я расказваю што-небудзь, I так спакойна на мяжы Зямлі і ранішняга неба.
Там дзесьці дуб зусім сухі, Там бусел-зух кубло майструе I рассыпае на імхі
Свой клёкат, толькі дуб не чуе.
I там бабулька ў кошык свой Той клёкат з долу сабірае, I на здзіўлёны вокліч твой «Дзяньдобры», — вымавіць старая.
БЕРАГ
Казала: «Каханне было.
I я цябе не разумею». Ляціць па-над хатай вясло, На мыліцы ўзняўшы лілею.
А хлопчык на ганку стаіць
I цацку шукае на небе,
I крылле узводзяць стагі 3 пакошы на месячны грэбень.
Іржавы ланцуг прагрыміць, 1 лодка нарэшце прыстане...
— Чаму наш маленькі не спіць? — Ступіўшы на бераг, спытаем.
А бераг адкажа: «Таму, Што ў месячным акіяне Прымроілася яму За вашым — свае вандраванне».
ВАСІЛЮ
Сынку мой, ніколі не хварэй I, абраўшы сцежку сярод сцежак, Так ідзі па ёй, каб да людзей Ты прыйшоў, да іхніх слёз і ўсмешак.
У цябе ёсць бацька малады,
У цябе ёсць маці маладая, Дзве бабулі ёсць і два дзяды — Бачыш сам, сямейка немалая.
Гарадок Давыдаў і Масква — Дзве твае ласкавыя калыскі, Подых зор і польная трава, Свет няблізкі твой і свет твой блізкі.
Шчэ табе Купалу не чытаў I алеем не крапіў на лусту, Проста, збегшы ад будзённых спраў, Гаманю з табой па-беларуску.
я * $
Навальніца, чуеце, за гаем У хвартух каменне награбае, А пасля, цяжкая, пакрысе Над маёй страхою растрасе.
Але мне пакінута хвіліна 3 вуліцы гукнуць у хату сына, Люшку шчыльна ў коміне закрыць, Жонку супакоіць — хай грыміць.
ГАРАДЧАНКА
У с т у п
— Вымыю чыста падлогу I пагляджу на дарогу Туды, дзе лес невысокі Твае прыглушвае крокі, Дзе рэха ля небакраю Голас твой пераймае. Прыедзеш — у дол пакланюся, А не — з сябе пасмяюся, Пакінутай застануся...
1
Бачыш, камень на дарозе, Я прыму яго з дарогі.
Каб раптоўна конь твой дужы He скалечыў свае ногі.
Бачыш, яблыкі ў садочку, Добрай брагі прыгатую, Каб ты смагу сваю страціў I адчуў, як я цалую.
Бачыш, рошчына у дзежцы, Я спяку такога хлеба, Аб якім сам бог не марыў, Гледзячы з пустога неба.
Бачыш, лазня за адрынай, Лазню выпалю я зранку, I пакуль ты мыцца будзеш... Сяду, пасяджу на ганку.
А калі праедзеш міма, Забягу каню наперад I па грудзях тваіх моцных Секану цяжкой сякерай.
2
He піла віна чужога, Роднай сцежкі не мінала I чужымі ручнікамі Сцен сваіх не аздабляла.
А калі пусцела ў печы, Да людзей не йшла ніколі, Я малілася на захад
I на ўсход ад свайго поля.
Я малілася на поўнач I на поўдзень ад бажніцы, Ад падлогі свае чыстай, I ад кожнай аканіцы.
А калі пацвельваў хтосьці I з мяне, дурны, смяяўся... Я глядзела яму ў вочы — I ён мовы пазбаўляўся.
3
Ты нічога не пабачыш, Хоць і сонца будзе мора, Хоць і вочы твае будуць Пазіраць вакол няхвора.
Хоць і псч успыхне зырка, Падахвочана бяростай, I агонь на прыпск выйдзе У кашулі нападростай.
Хоць падлогу адшаруюць Дзеркачом і жвірам хрусткім.
Ты нічога не пабачыш, Калі знойдзеш мае вусны.
Буду лашчыць, як малога, А каб ранкам не пакінуў, — Я, шчаслівая, збяруся I ў начы халоднай згіну.
4
Сярод ночы конь прыскача,
I пад вокнамі паўстане, I зірне з тугой у вокны, А пасля з надзеяй гляне:
— He чакай яго, дурнога,
У яго шляхі ліхія,
Твае думкі ен растопча, Нібы кветкі лугавыя.
Яго воля горш ад пута, Я зусім яго пакінуў.
Будзь маёю гаспадыняй
I ў сваю пастаў адрыну...
— Выбегу крадком пад вокны, Конь благога не адчуе.
Прывяду яго ў адрыну I адрыну падпалю я.
5
Хлеб не зробіцца нясмачны, I вада не стане горкай, 1 ў патрэбны час узыдзе Мілавіца над пагоркам.
I з усіх далёкіх сцежак, I з усіх дарог далекіх На пагорак той збяруцца Мной народжаныя крокі.
3 пылам і з расой гаючай, 3 думкай пра тваю адвагу I з жаданнем немагчымым, Каб ты піў, ды маю брагу,
Каб ты жыў, ды ў маёй хаце, Што марнее на пагорку, Дзе які ўжо год і месяц Расчыняе вецер фортку.
6
Лопне шыбка нечакана, I пакіне прызбу смецце, — He абыдзе маю хату
Добры і паганы вецер,
I сказаць ён мне не скажа, Што за цёмным борам бачыў, Што за чалавек таемны Наляцеў на брэх сабачы.
I сарока мне не скажа... Завітае з таго бору, Пашукае цукрык сала I ўзаўецца зноў угору.
Гром не скажа звар’яцелы: Дзе шляхі твае і сны дзе? Звар’яцелая маланка Маю хату не абыдзе.
Ж Ж *
Пазычу талеркі ў суседкі, Куплю размаітыя кветкі I апрануся чысцей — Я сСння чакаю гасцей.
He ведаю толькі, хто прыйдзе У пыльны самотны пакой — Палескае неба, ці Прыпяць 3 бусламі над галавой,
Ці сумныя бацька і маці Прыедуць ва ўласнай хаце.
* * *
Там, за акном, у сподзе двор, У снезе брудным і глыбокім. На снезе, славячы прастор I холад, п’яныя сарокі...
Жанчына выйшла на балкон.
Бялізну хрусткую здымае — Так асцярожна, быццам сон Ахоўвае, а чый не знае...
Сарочы лямант задубеў...
Я зноў зірнуў у двор. Жанчына Так асцярожна паміж дрэў Ішла... там галалед, магчыма.
« *
Б’е гадзіннік сярод ночы. Голле яблыні ў акне, Як глухая патароча, Пазірае на мяне.
Позірк сумны і рахманы Нагадае блізкі твар.
Бой сціхае нечаканы: Першы і апошні ўдар.
А за гсллем, я не бачу, Ночы ліпеньскі абшар. А за голлем ціха плача Нсчы незнаСмы твар.
* «« ж
Вось нарэшце і ранак узнік, I хаду запаволіў цягнік, На гару ён пачаў узбірацца, 3 небам прагнучы барукацца... Яны ўбачаць асмужаны лес I адчуюць халоднае поле, Дзесьці стог запануе, а дзесь Куст адзін на паляне, не болей...
Безуважна адзначыць купэ: Ён стары, а яна маладая. ...Павуцінне на кожным слупе I на дрэве да долу звісае.
— Гэта восень, — прамовіць яна. — Гэта восень, — адкажа тактоўна I адхіліцца ад акна, Захінуўшыся мяккаю коўдрай.
I забудзецца і запяе У дрымоце тужлівую песню... Яму чаю суседка налье, Але шкло ад гарачага трэсне.
rfv «'і*
Вандруе святло па сцяне, I сон абыходзіць мяне, Спыніўся цягнік на хвіліну, Падобны на дамавіну.
Я шчыра паверыў: Яна, Нязвыклая ў замеці срэбнай. ! думкі агеньчык лунаў: «У ёй табе ехаць патрэбна».
Чакальная зала. Акно.
I холад пустога перона. Снягоў галашэнне. Яно — За мною у дзверы вагона!
Людзей анікога. У слых Таропкія водгукі ўлезлі — To рэйкі на плечах сваіх Яе нечакана панеслі.
❖ * «
Выцягну з калодзежа ваду
I парву на зрубе павуцінне... Вострая, нібы драбок ільду, Цішыня ў пакінутай хаціне.
Гэта шчасце рэдкае ў жыцці, Са шляхоў сышоўшы гаманлівых, Нечакана ў лесе набрысці На жытло — я сапраўды шчаслівы.
Прывітальна ганак зарыпіць, Варухнецца леташняе лісце, I дыханне раптам прашуміць Чалавека, што тут жыў калісьці.
Хто раскажа пра гаспадара, Хто паведаміць аб гаспадыні Хатачкі з далонькаю двара, 3 комінам, што нудзіцца па дыме.
He наколе каля ганка дроў, He запаліць грубу ў час вячэрні Гаспадар, бо ён у шлях пайшоў, Шлях, які назад яго не верне.
He наварыць бульбы маладой, He памые чыгуны і міскі Гаспадыня, бо яе з сабой Гаспадар забраў у шлях няблізкі.
Мо аднойчы іхніх дзён зара Вернецца да роднае святыні, I раскажа пра гаспадара, I паведаміць аб гаспадыні.
ПЛЯШКА
Пляшку выпілі, а потым Кінулі пад плот.
I яна ляжыць пад плотам Тыдзень, мссяц, год.
Той памёр, хто пляшку кінуў, Той памёр, хто піў.
Паваліўся плот на гліну I дарэшты згніў.
Пастарэлі сонца й месяц — Свецяць як калі.
Запусцелым гэтым месцам Цені паплылі.
Іх не разглядзела гліна, I не ўбачыў плот ІДеняў гонкі і глыбінны Чалавечы ход.
Але вока пляшкі прагна Зіркнула імгле, Слёзы выступілі раптам На зялёным шкле.
Слёзы вымякчылі гліну — Той плыве, хто пляшку кінуў. Слёзы на зялёным шкле — Той, хто піў, плыве.
З’ЯЎЛЕННЕ
Згадка пра лодку, раку і вясло, Дзякуй табе за тваё цяпло.
Ад сінізны чамрэлі вароны, Гусі скублі поўсць у ваўкоў, I навальніцы білі шалёна У далоні Палесся па сотні цвікоў.
Алені аб хвалі зломвалі рогі...
Плыў мой бацька, не ведаў дарогі... Быў малады, бо не ведаў і страху, Меў лодку, вясло і адну апранаху — Якая наросхрыст мясціне глухой, Ястрабу ў небе і плыні цяжкой.
А каля вогнішча ўбачыў дзяўчыну. На неўціханы ганчарны круг Клала аблокі яна замест гліны, I хмельныя кварты выходзілі з рук.
Першую кварту прыняў падарожны, Кварту другую рака прыняла, Трэцюю ястраб, і дзякаваў кожны Хто хваляй, хто ўзмахам вясла, хто крыла...