Гаспода
Леанід Дранько-Майсюк
Выдавец: Мастацкая літаратура, Зміцер Колас
Памер: 382с.
Мінск 1998
А вогнішча завушніцы губляла, Долы апальваючы і груды.
Несла рака і глыбока хавала Крык маёй маці, такі малады.
сцэны
1. Маленства
Вось яна казка — Давыд-Гарадок: Бацька на ганку і маці ў гародзе, А перад хатаю чысты грудок — Сонца стаіць і не хоча заходзіць.
Вось яна ява — самотны Хрыстос Чыстым грудком падыходзіць да хаты. Маці глядзіць, не хаваючы слёз, Бацька глядзіць у здзіўленні зацятым.
Бог прыпыніўся, як подых ракі.
Вочы ў яго... я прамовіць баюся...
Слухаюць стомленыя бацькі Бога, падобнага на беларуса:
— Я на хвіліну, каб выпіць вады, — Ціха гучаць беларускія словы.
Бусел з адрыны зляціць малады, Студню крануўшы крылом чаратовым.
2. Сталасць
Зноў яна, казка, —
У студні віно:
Верх залацісты, Празрыстае дно...
Студзячы зоры, Студня гаворыць:
«Сініцы валлём казыталі мяне, Калі спаталялі раптоўную смагу, I навальніцы ў гэтым віне Купалі маланкі свае і адвагу.
Дарога плыла, абтрасаючы пыл, I кроплі спадалі на тую дарогу. Вандроўнік самотны праходзіў і піў I забываўся на сон і знямогу.
Глыні, чалавек, і ў цябе гэткі лёс!»
Глынуў толькі кроплю, і студня заснула. I строгая сталасць (а можа, Хрыстос?) Мяне з гэтай казкі ў маленства вярнула.
БЕЛАРУСКІМ
ПАЭТАМ
Небяседныя мы...
Гоман нас запрасіў Да вясельнай гурмы Нечакана зусім.
А за бляскам акон Зычна покуць пяе. Гаспадар? Вось і ён Пачастунак ліе.
Трэба выпіць, сябры, Бо вяселле грыміць, Да світання-зары Будуць іншыя піць.
Да світання-зары Будуць танцы гусці. Трэба выпіць, сябры, I з падворка сысці.
Людзям жыць, баляваць А ці ўдзень, ці ўначы, А нам жыць, вандраваць I кіі берагчы.
ПАЭЗІЯ
Людзі раілі: «Абыдзі
Вёску гэтую сёмай дарогай...» Ноч была, і стаяў маладзік Па-над кожным акном і парогам.
Ці прымроілася, а ці не — Ды жанчына прайшла маладая, Знікла ў хаце — глухім будане, А ў якім? Ці адразу згадаеш?
1 пайшоў я шукаць-вандраваць, Абыходзіў двары-агароды I за кожнай сцяною спаткаць Праг яе — і міналіся годы.
Я ўзбіваўся на гурбы калод, На сталюгі і цэбры цяжкія I, адолеўшы клямры варот, Узыходзіў на ганкі крутыя.
Людзі спалі і чулі адно,
Як стагоддзі пад столлю сышліся, Маладзік набракаў праз акно Малаком, што ў глінянай місе.
На сцяну налятала сцяна — Пэўна, чорт у адрыне гуляе!
Выйшла з хаты глухой — будана, Да каровы бабуля сівая.
Hao пляцам
ВЕЧАР
Богам створаная проза, Д’яблам высненыя вершы — Я стаміўся. Над парогам Пчолы кружацца і шэршні.
На іржавыя завесы
I на звяглівую клямку Пазірае цыган з лесу, Да майго шыбуе ганку.
А ў парозе плешча мора, Голад кінецца на дзверы.
Самы моцны у прасторы Смак сялянскае вячэры.
ПЕРАД СПРЭЧКАЙ
А распаліць касцёр у возе, Як секчы дровы на парозе — Вар’яцтва!
Але ўсё ж прашу
Незразумелага мастацтва Доўгачаканыя дзівацтвы, — Ускалыхніце мне душу.
He толькі рыфмай ці радком, Што неспадзеўна сэрца лашчыць, А чым заўгодна, Хоць ваўком
3 метафарай у чорнай пашчы...
Ён зразумелы для мяне, Як неба роднае і людзі, Пакуль бяжыць, пакуль імкне, Пакуль метафары не згубіць.
л.
Апоўначы ў кратах стагнаў-скавытаў Саратаўскі вецер атрутны.
Ты хлоркай на робе сваёй напісаў: «0, шлях да надзеі, пакутны...»
У глыбінях расійскіх губляецца шлях.
Святочныя літары ззяюць.
Кудысьці знікаюць і слёзы, і страх.
I пісьмы кудысьці знікаюць.
ЧОРНАЯ РЫБІНА
Прачыналіся дзверы, рыпалі. Пачынаўся гарод ад парога. Варушылася чорная рыбіна, Высыхала пад ёю падлога.
Шал разводдзя — асілак знявераны — Параскідваў далёка лодкі...
Жменька мулу і тры аерыны На парозе ляжаць халодным.
Страх мінуўся, і чорная рыбіна
Вока меднае касавурыць На калюгу перад адрынаю, Дзе палошчуцца качкі і куры.
3 Л. Дранько-Майсюк
65
ФУГА
Прачніся і супакой мяне, Паклаўшы да скроні руку... Я чую звон залатых манет У Давыд-Гарадку.
Іх сыпле ў балею твая рука.
Губляе Гарынь берагі.
Балея плыве з Давыд-Гарадка Праз коміны і стагі...
Калі ж і патоне ў Амурскім трысці, Пакіну цябе, каб балею знайсці, — I хай дакранецца твая рука Да скроні Давыд-Гарадка.
КОМІН
У коміне шоргат.
Ці скончыцца Сн?
I хлопчыку сніцца пацук.
А шоргат бясконцы і б’ецца аб сон, Нібыта аб цэглу ланцуг.
Уздымецца хата на тым ланцугу, Уздымецца сцішаны сон.
I з коміна вылезці трэ пацуку, Аднак жа не здумае ен.
Ці зорку ўпалюе, Што ў комін глядзіць, Ці яйка вароны глыне. Або з ланцуга, Што бясконца звініць, Даліжа расу і засне.
ВУЖАКА
Ты бачыш міску на стале I ў місцы шэрую вужаку. На ей у залатым святле Расы ці пылу ані знаку.
Яна варушыцца ледзь-ледзь, На лыжку з болем пазірае, I пачынае сцюдзянець Пагляд.
Вужака памірае.
I ты не здолеў зразумець, Што ёй патрэбна дапамога. Ты не адчуў чужую смерць, Бо цэлы дзень не еў нічога.
Давай, вужаку матляні
На дол знянацку Ці на неба.
Густога крупніку налі
У міску з надпісам «Smacznego».
СТАЛЯР
Жывы пачне пра клопаты свае, А мёртваму даслухаць не стае Hi часу, ні жадання, ні патрэбы. Ён скажа толькі: «Клопатамі грэбуй».
Жывы пакрыўдзіцца I гаварыць пакіне, Да гэбля вернецца — Хай лепшае настрой! I раптам на духмянай дамавіне Зязюлю ўбачыць з дзюбай залатой.
I зноў пачне пра клопаты свае. А па майстэрні тырса завіруе, I шэрая зязюля запяе, I мёртвы спевы гэтыя пачуе.
ПАЧАТАК
Вам гэта імжа падабаецца, Вам гэты раскажа спакой, Што д’ябал у багне хаваецца, Паранены асакой.
Магчыма, убачыце квеценне Даспелае асакі, Калі гэты д’ябал выцягне 3 вашых далоняў цвікі.
Руплівая жонка пяшчотна Абдыме і скажа: «Люблю» — I верне цвікі ўсе ашчадна Брату свайму, кавалю.
У МАЙСТЭРНІ РАЗЬБЯРА
Драўляны летапіс гартаю — Шуміць драўляная трава! Прымацаваная ганталем На чорным шулу спіць сава.
На клямцы кропля залатая. Я не спыняюся, Далей
Драўляны летапіс гартаю — У кроплі свеціцца алей,
Платы, і цацачныя крамкі, I воллі пеўняў уначы.
Сава схіляецца да клямкі, Драўляным крыллем трасучы.
БАЛЕЯ
У балеі блакітнай іржа —
У балею выкідвалі рыбу. Конь бляшаны на вільчыку ржаў I аб комін вычэсваў грыву.
I цякла па Давыд-Гарадку Бруку польскага палатніна. Стрэльба гойдалася на суку I здавалася хворай галінай...
Скрозь іржа залацее. Луска 3 той іржою прыліпла на клямцы. Маці чысціць нажом шчупака Перад тым, як падаць старчанцы.
Вытра нож і пакіне ляжаць На калодзе пад хворай галінай. На лязе каля тронак іржа Спелай свеціцца журавінай.
* He *
... ці проста бачу каміны, I на няшчыльнай гонце сажу, I пастуха з той даўніны, Калі каровы скублі пашу.
НА РОВАРЫ
Круціцеся, колы, сціраючы гуму. Ніякага груку, ніякага шуму — Адно што ланцуг скубянуў і грызе Галінку алешыны ў зыркай pace.
А вось і чыгунка. Суседняя вйска.
I небу не ўпасці ў пустое дупло.
I пасвяцца пчолы, і мСдам і воскам Там дыхае хмара на даху дэпо.
I ластаўка-маці да глею імкнецца. Паеду назад, бо мне гэта здаецца... Круціцеся, колы, па чорнай шашы. На беразе чорным з наіўнай душы Пярун валачобны лагодна смяецца.
САД У КРАСАВІКУ
Той сад падобны да сабакі, Чакае ён гаспадара.
Цякуць ружовай сліны пахі, I мяккай робіцца кара.
Узіму ён далёка бегаў — Гняла бяздонная туга, Але ад холаду і снегу Вярнуўся зноў да ланцуга.
Глядзіць на хату і на поле I сочыць мой вандроўны крок. Сваё кіпцюрыстае голле На плот выкідвае знарок.
КРАСАВІК
Перасыпаць старую адрыну. Перабраць мікалаеўскі плот. Бугаю на струкатую спіну Скіне фосфару самалСт.
У пакінутую балею Нацячэ рудаватай вады, I хмурынка ўгары зразумее: Колер шчасця — таксама руды.
Выгнуць зашчапку на аканіцы. Межы выцягці ў шнур прамы. Граблі гразкія і капаніцы На змярканні ў калюзе памыць.
Абмінаючы шулы-вароты I абдоймы паветраных ям, Па гарбатым хрыбце Еўропы Сонца коціцца ў акіян.
СЦІПЛАСЦЬ
1
Сказаў мне мудрэц местачковы, Што сціпласць, як чара віна, — 3 дарункаў жыцця выпадковых Святая найболей яна...
2
Да горкага смеху святая Ад тых і да гэтых вякоў, Пад ганак калі залятае — Баіцца збудзіць павукоў.
РЭЎНАСЦЬ
He пйры скідвае На мокрую траву, А жоўты кіт дзяўбе 3 акна, дзе я жыву.
У снах алей піла.
У дзюбе тыя сны — Ці з гліны злеплены, Ці з каменю яны,
3 вачыма-бельмамі
I позіркам пустым — Ці вапнай белены, Ці малаком густым...
Сама знаходзіць схоў Для неспакойных сноў I жоўты кіт дзяўбе, Сукенку скідвае.
ЗАЛЯЦАННЕ
А ў позірку няма спакусы
I летуценнага святла.
На градах морквы і капусты Жыве балотная імгла.
3 таго раптоўнага імгнення, 3 празрыстай вопраткі тваёй Я зразумеў — ёсць наталенне Тугі звычайнаю вадой.
Кранецца промень палівачкі, I можна баечку сплясці, Як певень бег да дзікай качкі Па градах, купінах, трысці.
ПАЛІВАЧКА
Палівачку пакінь, будзе дождж, А пакуль што і душна, і пыльна... Пад акном у гародчыку кош Да падмурка прыціснецца шчыльна.
Будзе дробна звінець-сумаваць Палівачка ў дрымотнай адрыне.
Будзеш ты, як той свет, уяўляць Свой гародчык у полымі сінім.
Навальніцы распрэжаны воз Распачне страхавітыя скокі.
Кіт сухі і патрэсканы скрозь Будзе ў кош асыпацца глыбокі.
НАД ПЛЯЦАМ
А плота пакуль што няма — Над пляцам кружыліся дошкі. Брахала на дошкі шчаня, I вапнаю пахлі валошкі.
Для шулаў, для лагаў — дубы, Глухім плывучы абшарам, Раструшчвалі чарапы Аблезлым балотным хмарам.
Ад хвояў цяжкая імгла — Цяжэй за спякоту цагельні. Цякла на валошку смала, I жоўтыя лапы цяжэлі.
У глінішчы жалезнякі Выкопвалі з бітае гліны I водар, і хвалі ракі I кідалі іх у драбіны.
Цыратай засланае дно
Ці скруткам якой палатніны... Звісала над пляцам радно, Затульваючы глабіны.
I кроквы спынялі свой крок Над пляцам.
I збегліся ў небе
I латы, і гонта, і дрот, I зроблены з яблыні гэбель.
Вось так пачынаўся мой свет — Раскручваўся толь на цагліны Падмурку.
I клаліся ўслед Абчэсаныя падваліны...
Маленства, як тое шчаня, Як смолкія тыя валошкі, Як дзіва, што плота няма, А ў небе і сонца, і дошкі.
БУДОЎЛЯ
Лычка рыбы на сцяне Пахне воскам і аерам. На смаловым бервяне Гэбель, пілка і сякера, —
Незабыўны пералік... Людзі хату будавалі, Трэску кожную і цвік Прагныя каўталі хвалі.
I да гэтага жытла Па рацэ цяклі халоднай Зоркі, поўныя святла, Свечкі, поўныя жалобы.
ЯСІКІ
Ясікі сушацца на сталюгах, Тырса — па ўсім двары.
Дровы ляжаць па-над жоўтай калюгай Шчыльна ў доўгім кастры.
Спалена смеццс, і жоўтая хмара Дыму высока ўгары.
Па-над верандай кудзеліцца пара 3 пахам альховай кары...
КНІГІ ОНЛАЙН
