Гаспода
Леанід Дранько-Майсюк
Выдавец: Мастацкая літаратура, Зміцер Колас
Памер: 382с.
Мінск 1998
Узвысіцца над будзённасцю, звыкласцю — вось да чаго імкнуўся Леанід Дранько-Майсюк, складаючы верйіы для першых сваіх зборнікаў. Гэтае імкненне засталося з паэтам назаўсёды. Яно прывяло да вечнай тэмы хараства, да акропальскага ўзвышэння, да парыжскай стомленасці, да радаснай трагедыі жыць у гасподзе беларускай паэзіі...
Леанія , Дранько-Маілсюк
MOM
Ьы^ранаг
Мінск «Мастацкая літаратура» 1998
УДК 882.6-1
ББК 84(4Бен)6
Д72
Серыя заснавана ў 1998 годзе
Рэдакцыйная калегія:
Серафім Андраюк Уладзімір Гніламёдаў Леанід Левановіч Алесь Пісьмянкоў
Іван Пташнікаў Вячаслаў Рагойша Люба Тарасюк
ISBN 985-02-0401-X
© іП.В.Дранько-Майснж, 1998 © A. I. Цароў. Распрацоўка
серыі, 1998
Вандроўнік
«
Гэта цень мой вярнуўся дамоў, Выпіў кварту халоднай вады, Узышоў на вяршыні дубоў, Абтрасаючы жалуды.
Часам гэтым стары сталяр У павеці вычэсваў прамень.
На сабаку, што побач стаяў, Трэскі падалі і мой цень.
Часам гэтым карміліся з рук Качкі свойскія і журавы, I ля будкі ляжаў ланцуг, Парыжэлы і нежывы.
& « *
Хата мая, дзе павоі цвітуць... Сонечны круг на хаце, У кожным промні па зыркім цвіку — Гэта таксама распяцце.
А пра сябе ці варта казаць? Кожная думка — трывога. Сыдуцца людзі, і будуць чакаць, I не пачуюць нічога.
Пэўна, яны пасмяюцца з мяне.
Я ж на людзей не крыўдую.
Смешкі патопяць у сумным віне — Глечык віна прапаную.
Час развітання, і пойдуць яны. Вернуцца з пашы каровы.
...Густа кладзецца на каміны Змрок вечаровы.
❖ * *
Змярканне, спакой і трывога.
Да возера Чаква дарога Засыпана лісцем лазовым, Прыбітая сонным дажджом.
Узнікнуць наперадзе хвойкі,
I мох затуманіцца волкі,
I раптам вада паланянкай Да ботаў маіх прыпадзе...
Вудзільшчык — турскі або хорскіі — Вяртаецца конна да вёскі, У левай далоні вудзільна, У правай далоні аброць.
і Туры, Хорск — вескі, ЯКІЯ знаходзяцца за два кіламетры на паўночны захад ад ДавыдГарадка.
ж * ж
He анёл у трубу уструбіўі
У спакоі палескага ранку, Дзе Васіль сваю Ганну згубіў, Дзе хаваецца гром у буслянку, —
Па-над пашаю хмара плыла, У лагчыне каровы сышліся.
Плбхат Ноевага вясла
Скаланаў сенажаці і высі.
А пастух гаварыў: «Як калі Мне з заробкам... кароў тут багата, За карову чатыры рублі
Я штомесяц бяру з кожнай хаты».
1 Радок М. Багдановіча.
СУСЕД
Калі паміраў — убачыў раку
I лодку, якая чакала.
Сцяна, нібы хваля, на чэзлым цвіку Стрэльбы вясло калыхала.
Стрэльбу спыніў і на шум ракі Стрэліў —
ляжанне апрыкла.
У белай кашулі пайшоў напрасткі Да лодкі хадою звыклай.
Счарнела кашуля...
У крыку варон
Час плыў па змялелых прасторах
I лодку шчапаў, Дзе забіты Харон Ляжаў на збуцвелых какорах.
СУХАЯ ГАЛІНКА
«Раптоўны дотык. Гэта што: Лязо ці промень зоркі?» Самота, ціша, і ніхто 3 ёй не пачнс гаворкі.
Сама адказвае: «Калі Лязо нажа, то, пэўна, Схілюся хутка да зямлі I гэтак траплю ў пекла.
А калі промень, калі ён Бязмэтна так кранае — He дзень які, а мноства дзён Пакутаваць мне ў раі».
* & «
Тут, у палескай глыбі, Ночы, хоць вока згубі. Лодкі свае не знойдзеш — Без лодкі куды ты пойдзеш.
Як дотык да поўсці воўчай, Ля ганка вада плюскоча, Суседняя хата плыве, А ў хаце суседка жыве.
Ф
Цягне мяне сюды — Да самай цёмнай вады, Да берага найкрутога, Дзе скруціць вязыі дарога.
Трактар сірочы гудзе, Ахутаны змрокам воркі, А на знаёмай вадзе Кубло незнаСмай зоркі.
Далёка світанак ракі
I сонечныя краявіды. Вернуцца князі Давыды I спаляць свас гарадкі.
1 Скруціць вязы (давыд-гарадоцкае) — зламаць галаву.
* *
Коннік спыніўся,
I хваля на грыве апала, Вось ён напіўся,
I зноў яна ў ветры зайграла.
На падваконне
Апусціцца гляк недапіты.
Выбух... і коннік Долу схінецца забіты.
— Ты ж не дапіў!
Ажыві, хоць на хвілю адную...
He, не ажыў...
Коннік голас гліняны не чуе.
Прыме зямля
У свой дол, як будзеннае штосьці, Косці каня, Чалавека і глечыка косці.
$ £ #
Падсохнуць дарогі, I стрэльбу куплю я I ў пушчы сустрэну Ласіху старую.
— Забі мяне! — скажа Ласіха старая. — Для гэтага свету Я надта слабая.
Ласіха папросіць, А я паслухмяны — I пятніца знікне, Як госць нежаданы.
I знікне субота, А прыйдзе нядзеля — Ласіха прысніцца, I я звар’яцею.
КОРШАК
3 лесу вярнуся, а певень маўчыць — Кроў на страсе і на плоце.
Стрэльба на адубелым плячы, I сонца ўжо на заходзе...
Коршак шкляны, табе ўдача пяе, Воля ў каменным паглядзе.
Зноў прыляціш ты пад вокны мае Ранкам, на комін сядзеш —
Ці гэта золак на воллі тваім, Ці пеўневы грэбень адбіўся... Печ запалю, каб стрыжнёвы дым Вакол тваёй шыі абвіўся.
Скоцішся долу, палоннік мой.
Заенчыш у заячым пудзе...
Я пасябрую, коршак, з табой, I ты замест пеўня будзеш.
* Ж гК
Ты магутнікам стань на зямлі! ...Тым я стаў на зямлі, чым прасілі. Долу ніцма — паны, каралі...
Горы, дрэвы галовы схілілі.
Падуладны абходзячы край, Я заўважыў маленькую хату I дзяўчынку вазьмі і спытай: — Ты чыя?.. Паглядзела зацята
I зірнула на рукі мае,
Што хаваліся ў дымных аблоках,
I зірнула на ногі мае,
Што дарогу прагнулі глыбока,
Адказала: «Дачка я твая!
I таксама магутнага роду. Чуеш грук? Гэта маці мая... Да цябе яна йдзе з агароду».
дом
Я дом будаваў на вякі, Узводзіў падмурак высока, Выкочвалася да ракі 3-за лесу далёкага сонца.
Я дом будаваў ля ракі, I кожны вандроўнік спыняўся, I доўга глядзеў з-пад рукі На шчасце маё, і здзіўляўся.
I кожны глядзеў плытагон, Забыўшы стырно на хвіліну: «Няўжо на вякі гэта ён Такую будуе даміну!»
Званіца, што побач была, Тужлівым азвалася стогнам — Трывога ў тым стогне жыла: «Няўжо ён мяне перастоіць?»
I вучням настаўнік казаў: «Мы сведкі цікавага, дзеці, Сусед наш такое пачаў, Чаго мы ніколі не ўгледзім».
I так бервяно к бервяну За сценай узводзіў сцяну, I кожны глядзеў, як будую, Нібыта на казку жывую.
Мой дом вырастаў, я старэў... Аблокі пад рукі скакалі, Дарогі і гурбачкі дрэў У сподзе глухім пазнікалі.
Людзей не чутно і ракі, I толькі адзіны ўжо вецер Прыходзіў: «Ты што — на вякі?» I зноў ён знікаў у Сусвеце.
А дзесьці далёка палі,
I дзесьці маленства далёка: «Калі дабудую, калі, Яшчэ не дайшоўшы й да вокан!»
I вось я ўжо чую яго...
Мне час надыходзіць памерці, I цяжкага поту свайго 3 жахлівага твару не сцерці.
НАСТАЎШК
Гэта хворае дрэва, дзеці, I таму да яго прылятае У шэрані ранішняй дзяцел, Жыхар суседняга гаю.
На вясковага цеслю падобны, Ён без стомы працуе на золку, Дзюбы цупкай надзейная доўбня Высякае шурпатыя зоркі.
Ды адна з іх маленькаю трэскай Узаўецца высока і знікне...
На хвасце ён сядзіць, нібы ў крэсле, I дзяўбе аднастайна і звыкла.
А маленькая трэска ў Сусвеце Свой палёт яшчэ спыніць не скора. Жыць ёй вольнай і радаснай, дзеці, Але век заставацца хворай.
ГАРЫШЧА
На лежаку зімуе кот.
Сухая гліна смагу тоіць.
Да коміна іржавы дрот Звісае з кроквы залатое.
Дзе скрутак толю, дзе імху Чарнее гурбачка сухая.
Гадзіннік трапіў пад страху Туды, дзе кроква залатая.
На бляхах сохнуць кіяхі, Парэзаныя дробна грушы, Стары гадзіннік з-пад страхі Худымі гірамі варушыць
I калыхае павуту.
Акенца спее на заходзе.
У зрэнкі цьмяныя кату Святло па ланцужках сыходзіць.
АДСУТНАСЦЬ
Сасна падцінала сукі.
За вільчык спаўзала сонца У снежную цішу ракі, Дзе енчылі вёдры ў палонцы.
А мо да мяне гэты госць — Піла на плячы цяжкая.
I нешта жахлівае ёсць
У тым, што я моўчкі чакаю;
У тым, што палонка жыве Жыццём да вясны бясконцым, I ў тым, што па снезе плыве Hi вечар, ні дзень і ні сонца.
СТАРАЦ
МанталЫ, абсыпаны крэйдай, Торба на почапцы дранай, А замест кія — стрэльба, Праўда, яна сапсавана...
Сцежка ў нябёсы горне, Знойдзецца месца ў торбе Сцежцы, і далям барвовым, I радасцям выпадковым.
Пэўна, у першай вёсцы Выйдзе да старца хаціна, I як жаданага госця Стрэне яго гаспадыня.
I як свайго прывітае — Так патрабуе звычай, А тым, хто пра старца спытае, Адкажа, што ён паляўнічы.
1 Манталь (давыд-гарадоцкае) — пінжак.
*1* *І*
У вершалінах дрэў густых Нядужае свіргоча ранне, 1 фортка стрэлам халасгым Раптоўна стрэліць у тумане. Сабака ўскінецца брахаць, I крык гаспадара чуваць... Час надыходзіць палявання.
Сабаку сцішыць плёх вады... Сусед вітаецца са мною.
I выбіраемся туды, Дзе прыстань, лёгкаю ступою.
Шчэ пацяжэлыя з начы — Царква, бальніца, дворык школы, I дубальтоўкі на плячы, Як сцёгны знішчанай жывёлы.
«
Ручай на ўзлеску замшэлым — Дзве жмені вады,
Жвір пад нагою шэры, А пад вадою руды.
Ручай, нібы ў шклянку схаваны, Напнуўся альховым лістом.
З’явіцца лось нечакана
I ліст адграбе капытом.
* « Яс
Бачыў, як дуб на світанні Долу скідаў жалуды.
Бачыў, як сонца ў тумане Выйшла да соннай вады.
Ходкая лодка ў чароце, Свой распачаўшы разгон, Цешылася адзіноце Прыпяцкіх ветраных дзён.
Добраму сэрцу вядома Неба і сушы душа.
Кожнаму сэрцу вядома, Як апускаецца стома На хмельнае дно гладыша.
* * *
Прагрукаў нечаканы воз, I пуга ляснула і сціхла, Так моцна ляснула: з бяроз Зляцела лісцяў яркіх сціжма.
I моцна сціхла. У мяне Сон абарваўся. Што я бачыў У гэтым нечаканым сне?
He прыгадаю, не азначу...
Быў дзень ці вечар? Жнівень быў, Стог нечакана пахіліўся
I, палымнеючы, паплыў
У захад. Я ізноў забыўся...
* * &
Бясконцы і вольны прасёлак Якраз для сялянскіх калёс.
Гарачае ржышча наўкола
I пыл — недзе рухае воз.
Дарога з пагорка ў лагчыну, Нібыта ў балею, сышла...
Вецер ускіне ляйчыну Да ластаўчына крыла.
Усцешанае аблонне Прыводзіць капу да капы. На роўнае выплылі коні I воз — недзе рухае пыл.
ІГРУША
Ігруша бегла па мяжы, Лічыла крушні і аблокі.
У ручаіне ці ў дажджы Вясельныя ўсчынала скокі.
Ёй малако даваў пастух, Дарылі хусткі маладзіцы...
Набеганую — ледзьвс дух — Пускалі ў тамбур правадніцы.
Буслам і ластаўкам сястра. ...Спакоем наталяла душы I разуменнем хараства Мая палеская ігруша.
Ля гарсавета прамільгнс, Пабудзе трохі на базары I на вячэру ў чыгуне Густога крупніку наварыць.
* *
Ці зловіць кацяня клубок? Масніцы лоскату баяцца, I пылу залаты слупок Паспеў ужо да столі ўзняцца.
На панадворку вераб’і
Заняты клопатам інакшым — Дзяўбуць авёс каля драбін, Пасля дажджу ў пясок умякшы:
А бог — няма каго паслаць — 3 мяшком залапленым, вялізным Спусціўся гліны накапаць На жоўтым беразе гарынскім.
>1« Ж ❖
Болей за ўсё хацелася спаць, I хлопчык спаў ля дарогі, 3-пад кажушка — кароткі, відаць, Выглядвалі босыя ногі.
КНІГІ ОНЛАЙН
