КНІГІ ОНЛАЙН
Прыняць удзел у вычытцы распазнанага тэксту Падрабязней
Узвысіцца над будзённасцю, звыкласцю — вось да чаго імкнуўся Леанід Дранько-Майсюк, складаючы верйіы для першых сваіх зборнікаў. Гэтае імкненне засталося з паэтам назаўсёды. Яно прывяло да вечнай тэмы хараства, да акропальскага ўзвышэння, да парыжскай стомленасці, да радаснай трагедыі жыць у гасподзе беларускай паэзіі... Леанія , Дранько-Маілсюк MOM Ьы^ранаг Мінск «Мастацкая літаратура» 1998 УДК 882.6-1 ББК 84(4Бен)6 Д72 Серыя заснавана ў 1998 годзе Рэдакцыйная калегія: Серафім Андраюк Уладзімір Гніламёдаў Леанід Левановіч Алесь Пісьмянкоў Іван Пташнікаў Вячаслаў Рагойша Люба Тарасюк ISBN 985-02-0401-X © іП.В.Дранько-Майснж, 1998 © A. I. Цароў. Распрацоўка серыі, 1998 Вандроўнік « Гэта цень мой вярнуўся дамоў, Выпіў кварту халоднай вады, Узышоў на вяршыні дубоў, Абтрасаючы жалуды. Часам гэтым стары сталяр У павеці вычэсваў прамень. На сабаку, што побач стаяў, Трэскі падалі і мой цень. Часам гэтым карміліся з рук Качкі свойскія і журавы, I ля будкі ляжаў ланцуг, Парыжэлы і нежывы. & « * Хата мая, дзе павоі цвітуць... Сонечны круг на хаце, У кожным промні па зыркім цвіку — Гэта таксама распяцце. А пра сябе ці варта казаць? Кожная думка — трывога. Сыдуцца людзі, і будуць чакаць, I не пачуюць нічога. Пэўна, яны пасмяюцца з мяне. Я ж на людзей не крыўдую. Смешкі патопяць у сумным віне — Глечык віна прапаную. Час развітання, і пойдуць яны. Вернуцца з пашы каровы. ...Густа кладзецца на каміны Змрок вечаровы. ❖ * * Змярканне, спакой і трывога. Да возера Чаква дарога Засыпана лісцем лазовым, Прыбітая сонным дажджом. Узнікнуць наперадзе хвойкі, I мох затуманіцца волкі, I раптам вада паланянкай Да ботаў маіх прыпадзе... Вудзільшчык — турскі або хорскіі — Вяртаецца конна да вёскі, У левай далоні вудзільна, У правай далоні аброць. і Туры, Хорск — вескі, ЯКІЯ знаходзяцца за два кіламетры на паўночны захад ад ДавыдГарадка. ж * ж He анёл у трубу уструбіўі У спакоі палескага ранку, Дзе Васіль сваю Ганну згубіў, Дзе хаваецца гром у буслянку, — Па-над пашаю хмара плыла, У лагчыне каровы сышліся. Плбхат Ноевага вясла Скаланаў сенажаці і высі. А пастух гаварыў: «Як калі Мне з заробкам... кароў тут багата, За карову чатыры рублі Я штомесяц бяру з кожнай хаты». 1 Радок М. Багдановіча. СУСЕД Калі паміраў — убачыў раку I лодку, якая чакала. Сцяна, нібы хваля, на чэзлым цвіку Стрэльбы вясло калыхала. Стрэльбу спыніў і на шум ракі Стрэліў — ляжанне апрыкла. У белай кашулі пайшоў напрасткі Да лодкі хадою звыклай. Счарнела кашуля... У крыку варон Час плыў па змялелых прасторах I лодку шчапаў, Дзе забіты Харон Ляжаў на збуцвелых какорах. СУХАЯ ГАЛІНКА «Раптоўны дотык. Гэта што: Лязо ці промень зоркі?» Самота, ціша, і ніхто 3 ёй не пачнс гаворкі. Сама адказвае: «Калі Лязо нажа, то, пэўна, Схілюся хутка да зямлі I гэтак траплю ў пекла. А калі промень, калі ён Бязмэтна так кранае — He дзень які, а мноства дзён Пакутаваць мне ў раі». * & « Тут, у палескай глыбі, Ночы, хоць вока згубі. Лодкі свае не знойдзеш — Без лодкі куды ты пойдзеш. Як дотык да поўсці воўчай, Ля ганка вада плюскоча, Суседняя хата плыве, А ў хаце суседка жыве. Ф Цягне мяне сюды — Да самай цёмнай вады, Да берага найкрутога, Дзе скруціць вязыі дарога. Трактар сірочы гудзе, Ахутаны змрокам воркі, А на знаёмай вадзе Кубло незнаСмай зоркі. Далёка світанак ракі I сонечныя краявіды. Вернуцца князі Давыды I спаляць свас гарадкі. 1 Скруціць вязы (давыд-гарадоцкае) — зламаць галаву. * * Коннік спыніўся, I хваля на грыве апала, Вось ён напіўся, I зноў яна ў ветры зайграла. На падваконне Апусціцца гляк недапіты. Выбух... і коннік Долу схінецца забіты. — Ты ж не дапіў! Ажыві, хоць на хвілю адную... He, не ажыў... Коннік голас гліняны не чуе. Прыме зямля У свой дол, як будзеннае штосьці, Косці каня, Чалавека і глечыка косці. $ £ # Падсохнуць дарогі, I стрэльбу куплю я I ў пушчы сустрэну Ласіху старую. — Забі мяне! — скажа Ласіха старая. — Для гэтага свету Я надта слабая. Ласіха папросіць, А я паслухмяны — I пятніца знікне, Як госць нежаданы. I знікне субота, А прыйдзе нядзеля — Ласіха прысніцца, I я звар’яцею. КОРШАК 3 лесу вярнуся, а певень маўчыць — Кроў на страсе і на плоце. Стрэльба на адубелым плячы, I сонца ўжо на заходзе... Коршак шкляны, табе ўдача пяе, Воля ў каменным паглядзе. Зноў прыляціш ты пад вокны мае Ранкам, на комін сядзеш — Ці гэта золак на воллі тваім, Ці пеўневы грэбень адбіўся... Печ запалю, каб стрыжнёвы дым Вакол тваёй шыі абвіўся. Скоцішся долу, палоннік мой. Заенчыш у заячым пудзе... Я пасябрую, коршак, з табой, I ты замест пеўня будзеш. * Ж гК Ты магутнікам стань на зямлі! ...Тым я стаў на зямлі, чым прасілі. Долу ніцма — паны, каралі... Горы, дрэвы галовы схілілі. Падуладны абходзячы край, Я заўважыў маленькую хату I дзяўчынку вазьмі і спытай: — Ты чыя?.. Паглядзела зацята I зірнула на рукі мае, Што хаваліся ў дымных аблоках, I зірнула на ногі мае, Што дарогу прагнулі глыбока, Адказала: «Дачка я твая! I таксама магутнага роду. Чуеш грук? Гэта маці мая... Да цябе яна йдзе з агароду». дом Я дом будаваў на вякі, Узводзіў падмурак высока, Выкочвалася да ракі 3-за лесу далёкага сонца. Я дом будаваў ля ракі, I кожны вандроўнік спыняўся, I доўга глядзеў з-пад рукі На шчасце маё, і здзіўляўся. I кожны глядзеў плытагон, Забыўшы стырно на хвіліну: «Няўжо на вякі гэта ён Такую будуе даміну!» Званіца, што побач была, Тужлівым азвалася стогнам — Трывога ў тым стогне жыла: «Няўжо ён мяне перастоіць?» I вучням настаўнік казаў: «Мы сведкі цікавага, дзеці, Сусед наш такое пачаў, Чаго мы ніколі не ўгледзім». I так бервяно к бервяну За сценай узводзіў сцяну, I кожны глядзеў, як будую, Нібыта на казку жывую. Мой дом вырастаў, я старэў... Аблокі пад рукі скакалі, Дарогі і гурбачкі дрэў У сподзе глухім пазнікалі. Людзей не чутно і ракі, I толькі адзіны ўжо вецер Прыходзіў: «Ты што — на вякі?» I зноў ён знікаў у Сусвеце. А дзесьці далёка палі, I дзесьці маленства далёка: «Калі дабудую, калі, Яшчэ не дайшоўшы й да вокан!» I вось я ўжо чую яго... Мне час надыходзіць памерці, I цяжкага поту свайго 3 жахлівага твару не сцерці. НАСТАЎШК Гэта хворае дрэва, дзеці, I таму да яго прылятае У шэрані ранішняй дзяцел, Жыхар суседняга гаю. На вясковага цеслю падобны, Ён без стомы працуе на золку, Дзюбы цупкай надзейная доўбня Высякае шурпатыя зоркі. Ды адна з іх маленькаю трэскай Узаўецца высока і знікне... На хвасце ён сядзіць, нібы ў крэсле, I дзяўбе аднастайна і звыкла. А маленькая трэска ў Сусвеце Свой палёт яшчэ спыніць не скора. Жыць ёй вольнай і радаснай, дзеці, Але век заставацца хворай. ГАРЫШЧА На лежаку зімуе кот. Сухая гліна смагу тоіць. Да коміна іржавы дрот Звісае з кроквы залатое. Дзе скрутак толю, дзе імху Чарнее гурбачка сухая. Гадзіннік трапіў пад страху Туды, дзе кроква залатая. На бляхах сохнуць кіяхі, Парэзаныя дробна грушы, Стары гадзіннік з-пад страхі Худымі гірамі варушыць I калыхае павуту. Акенца спее на заходзе. У зрэнкі цьмяныя кату Святло па ланцужках сыходзіць. АДСУТНАСЦЬ Сасна падцінала сукі. За вільчык спаўзала сонца У снежную цішу ракі, Дзе енчылі вёдры ў палонцы. А мо да мяне гэты госць — Піла на плячы цяжкая. I нешта жахлівае ёсць У тым, што я моўчкі чакаю; У тым, што палонка жыве Жыццём да вясны бясконцым, I ў тым, што па снезе плыве Hi вечар, ні дзень і ні сонца. СТАРАЦ МанталЫ, абсыпаны крэйдай, Торба на почапцы дранай, А замест кія — стрэльба, Праўда, яна сапсавана... Сцежка ў нябёсы горне, Знойдзецца месца ў торбе Сцежцы, і далям барвовым, I радасцям выпадковым. Пэўна, у першай вёсцы Выйдзе да старца хаціна, I як жаданага госця Стрэне яго гаспадыня. I як свайго прывітае — Так патрабуе звычай, А тым, хто пра старца спытае, Адкажа, што ён паляўнічы. 1 Манталь (давыд-гарадоцкае) — пінжак. *1* *І* У вершалінах дрэў густых Нядужае свіргоча ранне, 1 фортка стрэлам халасгым Раптоўна стрэліць у тумане. Сабака ўскінецца брахаць, I крык гаспадара чуваць... Час надыходзіць палявання. Сабаку сцішыць плёх вады... Сусед вітаецца са мною. I выбіраемся туды, Дзе прыстань, лёгкаю ступою. Шчэ пацяжэлыя з начы — Царква, бальніца, дворык школы, I дубальтоўкі на плячы, Як сцёгны знішчанай жывёлы. « Ручай на ўзлеску замшэлым — Дзве жмені вады, Жвір пад нагою шэры, А пад вадою руды. Ручай, нібы ў шклянку схаваны, Напнуўся альховым лістом. З’явіцца лось нечакана I ліст адграбе капытом. * « Яс Бачыў, як дуб на світанні Долу скідаў жалуды. Бачыў, як сонца ў тумане Выйшла да соннай вады. Ходкая лодка ў чароце, Свой распачаўшы разгон, Цешылася адзіноце Прыпяцкіх ветраных дзён. Добраму сэрцу вядома Неба і сушы душа. Кожнаму сэрцу вядома, Як апускаецца стома На хмельнае дно гладыша. * * * Прагрукаў нечаканы воз, I пуга ляснула і сціхла, Так моцна ляснула: з бяроз Зляцела лісцяў яркіх сціжма. I моцна сціхла. У мяне Сон абарваўся. Што я бачыў У гэтым нечаканым сне? He прыгадаю, не азначу... Быў дзень ці вечар? Жнівень быў, Стог нечакана пахіліўся I, палымнеючы, паплыў У захад. Я ізноў забыўся... * * & Бясконцы і вольны прасёлак Якраз для сялянскіх калёс. Гарачае ржышча наўкола I пыл — недзе рухае воз. Дарога з пагорка ў лагчыну, Нібыта ў балею, сышла... Вецер ускіне ляйчыну Да ластаўчына крыла. Усцешанае аблонне Прыводзіць капу да капы. На роўнае выплылі коні I воз — недзе рухае пыл. ІГРУША Ігруша бегла па мяжы, Лічыла крушні і аблокі. У ручаіне ці ў дажджы Вясельныя ўсчынала скокі. Ёй малако даваў пастух, Дарылі хусткі маладзіцы... Набеганую — ледзьвс дух — Пускалі ў тамбур правадніцы. Буслам і ластаўкам сястра. ...Спакоем наталяла душы I разуменнем хараства Мая палеская ігруша. Ля гарсавета прамільгнс, Пабудзе трохі на базары I на вячэру ў чыгуне Густога крупніку наварыць. * * Ці зловіць кацяня клубок? Масніцы лоскату баяцца, I пылу залаты слупок Паспеў ужо да столі ўзняцца. На панадворку вераб’і Заняты клопатам інакшым — Дзяўбуць авёс каля драбін, Пасля дажджу ў пясок умякшы: А бог — няма каго паслаць — 3 мяшком залапленым, вялізным Спусціўся гліны накапаць На жоўтым беразе гарынскім. >1« Ж ❖ Болей за ўсё хацелася спаць, I хлопчык спаў ля дарогі, 3-пад кажушка — кароткі, відаць, Выглядвалі босыя ногі.