Беларускі фальклор: матэрыялы і даследаванні
Выпуск 11
Myasnikova 2017 Myasnikova, S. A. “Volochebnichki volochilisya...” volochebnye pesni belorusskikh pereselentsev Omskogo Priirtysh’ya” [“The Volochebnichki dragged...” drag songs of the Belarusian settlers of the Omsk Irtysh region] / S. A. Myasnikova // Siber. J. of Philology. 2017. № 1. P. 1322. [in Russian]
Myasnikova 2021 Myasnikova, S. A. Pryntsypy skladannya sistematychnaga pakazal’nika zmestavykh elementay pesen’ abradugul’ni “Zhanits’ba Tsyareshki” [Pryntsypy folded systematically of the local elements of the song of the abradgulni “Zhanitsba Tsyareshki”] / S. A. Myasnikova // Belaruski fal’klor: materyyaly i dasledavanni [Belarusian folklore: data and research], Minsk : Belarus, navuka, 2021. Iss. 8. P. 136162. [in Belarusian]
246
Соф’я Мяснікова. ВЫВУЧЭННЕ БЕЛАРУСКАГА ФАЛЬКЛОРУ Ў ОМСКІМ ПРЫІРТЫШШЫ
Myasnikova 2022 Myasnikova, S. A. Narodnaya kul’tura belorusov Omskogo Priirtysh’ya. Istoriografiya. Issledovaniya. Perspektivy razvitiya temy [Folk culture of Belarusians of Omsk Priirtyshya. Historiography. Research. Perspectives of development of the theme] / S. A. Myasnikova 11 Languages and folklore of indigenous peoples of Siberia. Novosibirsk, 2022. № 2, iss. 44. P. 6377. [in Russian]
Narodnye pesni Priirtysh’ya 1969 Narodnye pesni Priirtysh’ya [Folk songs of the Irtysh region]. Omsk: Zap.sib. kn. izd., 1969. 168 p. [in Russian]
Nematerial’noe kul’turnoe nasledie Nematerial’noe kul’turnoe nasledie [Intangible cultural heritage] [Electronic resource] // Gosudarstvennyy tsenr narodnogo tvorchestva Omskoy oblasti [State Center for Folk Art of the Omsk Region]. Mode of access: https://www.omskgcnt.ru/nematerialnoekulturnoenasledie/. Date of access: 23.10.2022. [in Russian]
Novoselova 1981 Novoselova, L. V. Itogi fol’klornoy praktiki 1979 g. (Obzor i publikatsiya materialov) [Results of folklore practice in 1979 (Review and publication of materials)] / L. V. Novoselova // Fol’klor i literatura Sibiri [Folklore and literature of Siberia], Omsk, 1981. P. 143153. [in Russian]
Novoselova 1975 Novoselova, L. V. Itogi fol’klornoy ekspeditsii v Tarskiy i Sedel’nikovskiy rayony Omskoy oblasti [The results of the folklore expedition to the Tara and Sedelnikovsky districts of the Omsk region] / L. V. Novoselova // Fol’klor i literatura Sibiri [Folklore and literature of Siberia]. Omsk, 1975. Iss. 2. P. 4564. [in Russian]
Novoselova 1977 Novoselova, L. V. Vesenniy period narodnogo kalendarya v Zapadnoy Sibiri (paskhal’nyy period) [Spring period of the folk calendar in Western Siberia (Easter period] / L. V. Novoselova // Sibirskiy fol’klor [Siberian folklore], Novosibirsk, 1977. Iss. 4. P. 2545. [in Russian]
Paramonov 2007 Paramonov, D. R. Sistematizacija fol’klornogo audioarhiva Omskogo gosudarstvennogo pedagogicheskogo universiteta [Systematization of the Folklore Audio Archive of the Omsk State Pedagogical University] / D. R. Paramonov // Narodnaya kul’tura Sibiri: Materialy 26 nauch.prakt. seminara Sibir, region, vuzovskogo tsentra po fol’kloru [Folk Culture of Siberia: Proceedings of 21st sci.pract. seminar of the Siberian regional high school center of folklore studies] / T. G. Leonova (ed.). Omsk, Amfora, 2007. P. 7477. [in Russian]
Patrusheva, Tomilov 1997 Patrusheva, G. M. K istorii Muzeya arkheologii i etnografii Omskogo gosudarstvennogo universiteta [To the history of the Museum of Archeology and Ethnography of the Omsk State University] / G. M. Patrusheva, N. A. Tomilov // Slovtsovskie chteniya 96 [Slovtsov readings 96]. Tyumen, 1997. P. 3435. [in Russian]
Sidorskaya 2006 Sidorskaya, O. G Kalendarnoobryadovye pesni vostochnoslavyanskogo naseleniya Omskogo Priirtysh’ya [Calendar ritual songs of the East Slavic population of Omsk region] / O. G. Sidorskaya // Russkiy narodnyy prazdnik [Russian folk holiday] / ed. by M. A. Zhigunova, N. A. Tomilov. Omsk, 2006. P. 88191. [in Russian]
Sidorskaya 2017 Sidordkaya, O. G. Tvorcheskoe nasledie V. K. Parakhon’ko iz s. Rusanovka Novovarshavskogo rayona Omskoy oblasti [Creative heritage V. K. Parakhon’ko from the Rusanovka Novovarshavsky district, Omsk region] / O. G. Sidorskaya // Narodnaya kul’tura Sibiri [Folk culture of Siberia] / ed. by T. G. Leonova. Omsk, 2017. P. 167175. [in Russian]
Zolotova 2017 Zolotova, T. N. Traditsionnyy prazdnichnyy kalendar’ vostochnoslavyanskogo naseleniya Zaural’ya i Zapadnoy Sibiri: nauch.popul. izd. [Traditional holiday calendar of the East Slavic population of the TransUrals and Western Siberia: Scientific and popular edition] / T. N. Zolotova. M.: Int naslediya, 2017. 286 p. [in Russian]
Інфармацыя пра аўтара
Мяснікова Соф’я Анатольеўна дацэнт кафедры музычнага мастацтва Омскага дзяржаўнага ўніверсітэта ім. Ф. М. Дастаеўскага, кандыдат філалагічных навук. г. Омск, вул. Красный Путь, 36. 644043, Расійская Федэрацыя. Тэл.: 8(3812)239971. Email: zenya_ inbox@mail.ru.
Information about the author
Myasnikova Sofia A. Associate Professor, Department of Musical Art, Omsk State University. F. M. Dostoevsky (Omsk, Russian Federation), Candidate of Philology. Omsk, Russian Federation, st. Red Way, 36. 644043. Tel.: 8(3812)239971. Email: zenya_inbox@mail.ru.
МАТЭРЫЯЛЫ I ВЫНІКІ ПАЛЯВЫХ ДАСЛЕДАВАННЯЎ
АКСАНА СЕЛЯХ
ДЗЯВОЧАЯ РУКАПІСНАЯ КУЛЬТУРА ДРУГОЙ ПАЛОВЫ XX ст.: ПА МАТЭРЫЯЛАХ 3 ЗАХОДНЯГА ПАЛЕССЯ
Даследаванне праблемы трансфармацыі штодзённасці і жыцця сельскай моладзі ў тым ліку, уключае ў сябе зварот да дзявочай рукапіснай культуры. Культурнаантрапалагічнае вывучэнне дзявоцтва прадугледжвае ўсебаковы аналіз не толькі матэрыяльных і сацыяльных формаў, «структур» штодзённасці, але і ўвагу да суб ектыўнага мікрасвету дзяўчыны і ўласна да дзявочага этасу: каштоўнасных арыенціраў і ўяўленняў, стэрэатыпаў мыслення і паводзін. Пачуццёваэмацыйны свет дзяўчат знайшоў заўважнае асвятленне ў пісьмовых формах фальклору. Рукапісная традыцыя, уласцівая дзявочай культуры другой паловы XX ст„ не знаходзіць працягу ў штодзённым жыцці сучасных дзяўчат. Яна захавалася пераважна ў асабістых архівах ці ва ўспамінах. Гэтыя абставіны актуалізавалі правядзенне працы ў «полі».
Нашай мэтай было не столькі абазначыць тыпалогію, тэматыку, жанравую разнастайнасць рукапіснай дзявочай культуры, колькі зразумець, якім чынам гэты культурны пласт асэнсоўваўся яе стваральніцамі і карыстальніцамі, якую ролю ў іх жыцці ён выконваў. Інакш кажучы, цікава было дазнацца, як жанчыны артыкулююць свой вопыт. Прымяненне ў працэсе даследавання інструментару вуснай гісторыі дапамагло «наблізіцца» да разумення перажыванняў, эмоцый, пачуццяў, якімі суправаджаліся дзявочыя пісьмовыя практыкі.
Матэрыялы, прадстаўленыя ніжэй, былі сабраныя ў выніку асабістых палявых даследаванняў, што праводзіліся ў 20222023 гг. Тэрытарыяльна былі ахоплены асобныя вёскі Кобрынскага, Маларыцкага, Бярозаўскага, Івацэвіцкага, Пружанскага, Брэсцкага, Пінскага, Драгічынскага і Іванаўскага рнаў Брэсцкай вобл. Апытваліся жыхаркі сельскіх населеных пунктаў 19301980х гг. нараджэння. Было зафіксавана 46 глыбокіх нефармалізаваных і паўфармалізаваных інтэрв’ю. Сярод інфармантак вышэйшую адукацыю мелі 22 %, сярэднюю спецыяльную 37 %, агульную сярэднюю 30 %, няпоўную сярэднюю 11 %. Паводле рэлігійнай прыналежнасці 90 % інфармантак праваслаўныя, 10 % пратэстанткі.
Палявыя матэрыялы дазваляюць зрабіць выснову аб тым, што дзявочая рукапісная культура на працягу другой паловы XX ст. была прадстаўлена шырокай жанравай разнастайнасцю: спеўнікі, сшыткі пажаданняў, анкеты, альбомы, дзённікі, соннікі, лісты, подпісы на фотакартках.
248
Аксана Селях. ДЗЯВОЧАЯ РУКАПІСНАЯ КУЛЬТУРА ДРУГОЙ ПАЛОВЫXX cm...
Падчас інтэрв’ю я задавала пытанне: Ці пісалі Вы, калі былі дзяўчынай, песеннікі, анкеты, сшыткі пажаданняў і інш.? Спачатку, як правіла, гучаў фармалізаваны адказ «так» або «не». Адмоўны адказ атрымліваўся ў выключных выпадках. Амаль усе з апытаных адказвалі станоўча. Варта зазначыць, што само пытанне неяк аўтаматычна выклікала эмацыйнае ўзбуджэнне ў жанчын, аб чым сведчаць фармулёўкі адказаў. Прывяду некаторыя прыклады:
Да, да! Было, было! М песеннйкй, й анкеты, й стйшкй! (Зап. ад Л. М. Цюшкевіч, 1962 г. н., Драгічынскі рн);
Во! Песеннйкй былй, анкеты былй... (Зап. ад Л. I Селях, 1969 г. н., Івацэвіцкі рн);
Да, modi ооох! Тоді тітраді заводылы, та вжэ пысалы (Зап. ад Н. Л. Янушчык, 1962 г. н„ Драгічынскі рн);
О, да! Анкеты...что ты! (Зап. ад I. С. Пархомчык, 1966 г. н., Кобрынскі рн);
Да, конешно! «Дневнік жызні» був (Зап. ад С. В. Нічыпорчык, 1963 г. н., Драгічынскі рн);
О! Канешно! Чэрэз гэто всэ пройшлэ... (Зап. ад Н. I. Ксёнда, 1960 г. н., Іванаўскі рн);
Да! To само було пік гэты всякі песеннікі (Зап. ад М. П. Ксёнда, 1975 г. н., Іванаўскі рн).
Спеўнікі
3 сабраных і прааналізаваных палявых матэрыялаў вынікае, што найбольш распаўсюджанай формай існавання пісьмовага фальклору сярод заходнепалескіх вясковых дзяўчат былі сшыткі з песнямі. Самі рэспандэнткі называюць іх парознаму: «песеннік», «сшытак», «песнік», «спеўнік». Пачуўшы пытанне пра спеўнікі, жанчыны імгненна звярталіся да ўспамінаў, якія ахвотна, з усмешкай на твары распавядалі:
В песенннке всё запйсывалй. Обменйвалйсь. IT обязательно в этом песеннйке красйвые открыточкй должны быть вклеены. С открыточек цветочкй вырезалй. Такймй йнтереснымй деламй былй заняты (Зап. ад Л. М. Цюшкевіч, 1962 г. н., в. Субаты Драгічынскага рна);
Ну, песеннйкй пйсалй. Песнй перепйсывалй, это да <...>. Наклейкй былй. Обложку подпйсывалй й это само обкладывалй. Тада ж такйх обложек покупных не было. Так обкладывалй, хто газеткамй, хто журнала у когото разыіцет красйвого, да шонйбудь да обложйт <...>. Шо пелй то й пйсалй. Выучйт какую песню нравйцца, ктото перепйшет, а ты. вжэ в него попросйшь да перепйшешь. А потом уже учйлй да пелй (Зап. ад В. М. Гузарэвіч, 1963 г. н., в. Новы Двор Пінскага рна);
Мы пісалы з подружкою. Мы ходылы в одын клас і мы ходылы на свадьбы. Мы цэлую тітрадь частушок напысалы <...>. Я кажу: «Ніна, мы ж підэмо на свадьбу, а мы нэ знаем частушок». А вона кажа: «Валя, давай, знаеш, завэдэм такую тітрадь, і всі попэрэпісуемо, і мы будэмо вспомінаты: заглянулы і вспом
КНІГІ ОНЛАЙН
