Беларускі фальклор: матэрыялы і даследаванні
Выпуск 11
ISSN 2Ч1127ЬЗ
МАТЭРЫЯЛЫ I ДАСЛЕДАВАННІ
Выпуск 11
2024
НАЦЫЯНАЛЬНАЯ АКАДЭМІЯ НАВУК БЕЛАРУСІ
Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры
Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы
БЕЛАРУСКІ ФАЛЬКЛОР
МАТЭРЫЯЛЫ I ДАСЛЕДАВАННІ
Зборнік навуковых прац
Заснаваны ў 2014 годзе
Выпуск 11
Мінск
«Беларуская навука» 2024
УДК 398(=161.3)(082)
Зборнік змяшчае раздзелы: «Даследаванні», «Агляды», «3 рукапіснай спадчыны», «Матэрыялы і вынікі палявых даследаванняў», «3 Калекцыі фальклорных запісаў», «Юбілеі», «Рэцэнзіі». Тэарэтычны блок адведзены актуальным пытанням вывучэння народнай казкі і гумару, верша і песеннай творчасці, даследуюцца розныя аспекты абраднасці, сакральнай геаграфіі, асобны акцэнт зроблены на праблемах ідэнтычнасці. Друкуюцца раннія запісы беларускіх народных казак, прыказак.
Падрыхтаваны ў межах выканання тэмы «Беларускі фальклор у еўрапейскай прасторы: этнічныя маркеры, дыялектная шматстайнасць, сучасныя інтэрпрэтацыі», № 20210782 ад 16.04.2021 Дзяржаўнай праграмы навуковых даследаванняў «Грамадства і гуманітарная бяспека беларускай дзяржавы» на 20212025 гады, навук. кіраўнік A. I. Лакотка.
Зборнік разлічаны на фалькларыстаў, этнолагаў, мовазнаўцаў, мастацтвазнаўцаў, краязнаўцаў, а таксама ўсіх, хто цікавіцца народнай спадчынай.
Рэдакцыйная калегія:
Таццяна Валодзіна (гал. рэд.) доктар філал. навук, НАН Беларусі
Сяргей Віцязь доктар гістар. навук, НАН Беларусі
Елізавета Квілінкова доктар гістар. навук, НАН Беларусі
Тадэвуш Навагродскі доктар гістар. навук, БДУ Вольга Шарая доктар філал. навук, НАН Беларусі Іна Швед доктар філал. навук, Цэнтр даследавання Беларусі ў Аньхойскім універсітэце, Кітай
Альберт Байбурын доктар гістар. навук, Еўрапейскі ўніверсітэт, Расія Фларэнціна БадаланаваГелер доктар філал. навук, Вольны ўніверсітэт, Германія Марэ Кыйва доктар філал. навук, Літаратурны музей, Эстонія
Андрэй Мароз доктар філал. навук, Расійскі дзяржаўны гуманітарны ўніверсітэт, Расія Станіслава НебжэгоўскаБартміньска доктар філал. навук, універсітэт Марыі КюрыСкладоўскай у Любліне, Польшча Любінка Радэнкавіч доктар філал. навук, Акадэмія навук, Сербія
Рэдакцыйная рада:
Мікалай Антропаў, Алена Боганева, Юрый Внуковіч, Сяргей Грунтоў, Настасся Шэйбак, Юлія Крашаніннікава, Сяргей Русецкі, Сяргей Санько
Яніна Грыневіч (сакратар) кандыдат філал. навук, НАН Беларусі
Рэцэнзенты:
кандыдат гістарычных навук Т. I. Кухаронак, кандыдат філалагічных навук Л. М. Салавей
Уваходзіць у «Пералік навуковых выданняў Рэспублікі Беларусь для публікавання вынікаў дысертацыйных даследаванняў», уключаны ў міжнародную базу даных Scopus і базу даных Расійскага індэкса навуковага цытавання (РІНЦ)
© Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры, 2024
© Афармленне. РУП «Выдавецкі дом «Беларуская навука», 2024
NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF BELARUS
The Center for the Belarusian culture, language and literature researches Institute of Art History, Ethnography and Folklore
BELARUSIAN FOLKLORE
DATA AND RESEARCH
Collection of scientific articles
Founded in 2014
Issue 11
Minsk
“Belaruskaya Navuka” 2024
UDC 398(=161.3)(082)
The collection contains sections: “Research”, “Overviews”, “From the manuscript heritage”, “Data and results of field research”, “From the collection of folklore records”. The theoretical block is devoted to current issues in the study of folk tales and humor, poetry and folk songs. Various aspects of rituals and sacred geography are explored. Special emphasis is placed on issues of identity. Early recordings of Belarusian folk tales and proverbs are published.
This issue is related to the topic “Belarusian folklore in the European space: ethnic markers, dialectal diversity, modern interpretations”, No. 20210782 dated 04/16/2021 of the State Program of Scientific Research “Society and Humanitarian Security of the Belarusian State” for 20212025, head A. I. Lakotka.
The collection is intended for folklorists, ethnologists, linguists, art critics, local historians, as well as anyone interested in folk heritage.
General Editorial Board
Tatsiana V. Valodzina (editorinchief) Doctor of Philology, National Academy of Sciences of Belarus
Siarhei P. Vitsiaz Doctor of Historical Sciences, National Academy of Sciences of Belarus Elizaveta Kvilinkova Doctor of Historical Sciences, National Academy of Sciences of Belarus Tadeush A. Novogrodski Doctor of Historical Sciences, Belarusian State University
Volha M. Sharaya Doctor of Philology, National Academy of Sciences of Belarus
Ina A. Shved Doctor of Philology, Center for the Study of Belarus, Anhui University Albert Baiburin prof, dr hab., European University at St. Petersburg, Russia Fiorentina Badalanova Geller prof, dr hab., Freie Universitat Berlin, Germany Mare Koiva prof, dr, Estonian Literary Museum, Estonia
Andrey Moroz prof, dr hab., Russian State University for the Humanities, Russia Stanisiawa NiebrzegowskaBartmihska prof, dr hab., Uniwersytet Marii CurieSklodowskiej w Lublinie, Poland
Ljubinko Radenkovic prof, dr hab.. Institute for Balkan Studies SASA, Serbia
Yanina I. Hrynevich (secretary) Candidate of Philology, National Academy of Sciences of Belarus
Editorial Board
Mikalai P. Antropau, Alena M. Bohanieva, Yury I. Vnukovich, Siarhiej Hruntou, Nastassia A. Sheiback, Yulia Krasheninnikova, Siarhiej V. Rusiecki, Siarhei I. Sanko
Reviews
Candidate of Historical Sciences Tatsiana I. Kucharonak, Candidate of Philological Sciences Lia M. Salavej
Included in the “List of scientific publications of the Republic of Belarus for publishing the results of dissertation research”, in the Scopus international database and in the Russian Science Citation Index (RSCI) database
© The Center for the Belarusian culture, language and literature researches, 2024
© Design by the RUE “Publishing House “Belaruskaya
Navuka”, 2024
ЗМЕСТ
S Даследаванні
Сяргей Грунтоў. Памяць вусная, пісьмовая, вечная ў культуры беларускіх сялян пачаткуХХст.............................................................. 11
Юрый Внуковіч. Характарыстычныя прыкметы беларусаў і літоўцаў у народаапісаннях XIX пачатку XX стагоддзя .................................... 28
Леанід Каянідзі. Структурнасеміятычныя і гісторыкагенетычныя асаблівасці беларускіх казак «Кумаў ложак» («Разбойнік Мадэй») (СУС 756В)............ 62
Яніна Грыневіч. Беларускія народныя песні на сцэне з 1880х да пачатку 1930х гг. 87
Юры Пацюпа. Цэзура як функцыя метрыкі: кумулятыўная цэзура фальклорнага 8складовіка............................................................ 107
Іна Швед. Фатаграфічны, рэліквійны і наратыўны медыумы праз прызму фалькларыстыкі (на сучасным матэрыяле Берасцейшчыны)........................ 131
Дзмітрый Скварчэўскі. Сакралізацыя прыродных і культурных аб’ектаў у Беларусі (на прыкладзе калодзежа каля вёскі Паручнікі Бешанковіцкага раёна). 161
Анастасія Фядотава. Адлюстраванне этнічных мішэняў і скрыптаў у жартах з архіўных матэрыялаў Уладзіміра Сысова................................. 183
Алена Ляшкевіч. Кулінарны код масленічнай абраднасці Беларусі і Падляшша..... 197
I Агляды Ілья Бутаў. Каталог непрызнаных цудаў Вілейшчыны........................ 220
Соф’я Мяснікова. Вывучэнне беларускага фальклору ў Омскім Прыіртышшы......... 235
■ Матэрыялы і вынікі палявых даследаванняў
Аксана Селях. Дзявочая рукапісная культура другой паловы XX ст.: па матэрыялах з Заходняга Палесся..................................................... 248
Іна Швед. «Всэ так, БожеБоже, шэ есэ вспомінаяцця...»: фотаальбом і каментар яго ўладальніцы з Павіцця Кобрынскага раёна............................. 262
Ірына Мазюк. Баба Галена з Паясельдзя і яе казкі.............................. 279
■ 3 рукапіснай спадчыны
Беларускі казкавы матэрыял у рукапісах Рускага геаграфічнага таварыства. Падрыхтаваў Вячаслаў Мартысюк........................................... 296
5
■ 3 Калекцыі фальклорных запісаў
Ірына Смірнова. Новыя персаналіі ў беларускай фалькларыстыцы. Маісей Крэмнеў............................................................. 307
Прыказкі з рукапісу М. Крэмнева 19011905 гг. Падрыхтавала Аліна Высоцкая 314
Беларускі фальклор у запісах Зоські Верас. Падрыхтавала Алена Паўлава. 324
Фёдар Сарока. «...Як той казаў...». Парэміялагічныя абразкі............ 336
■ Юбілеі
Яніна Грыневіч. Ёсць знакавыя сустрэчы: успаміны пра Арсеня Сяргеевіча Ліса, фалькларыста і настаўніка........................................... 350
Рэцэнзіі
Таццяна Валодзіна. «Ой, баб, як мне жыць?»: Пра кнігу Генадзя Лапаціна «Паслядоўніца»...................................................... 354
СОДЕРЖАНІІЕ
Нсследованпя
Сяргей Грунтов. Память устная, пмсьменная, вечная в культуре белорусскмх крестьян начала XX в................................................... 11
Юрйй Внуковйч. Характермстмческме прмзнакм белорусов м лмтовцев в народоопмсанмях XIX начала XX века......................................... 28
Леонйд Каянйдй. Структурносеммотмческме м мстормкогенетмческме особенностм белорусскмх сказок «Кумова кровать» («Разбойнмк Мадей») (СУС 756В). 62
Янйна Грйневйч. Белорусскме народные песнм на сцене с 1880х до начала 1930х гг.............................................................. 87
Юрйй Потюпо. Цезура как функцмя метрмкм: кумулятмвная цезура фольклорного 8сложнмка....................................................... 107
Мнна Швед. Фотографмческмй, релмквмйный м наратмвный медмумы через прнзму фольклормстмкм (на современном матермале Брестчмны)............ 131
Дмйтрйй Скворчевскйй. Сакралмзацмя прмродных м культурных обьектов в Беларусм (на прммере колодца у деревнм Поручнмкм Бешенковмчского района) 161
Анастасйя Федотова. Нзображенне этнмческмх ммшеней м скрмптов в шутках мз архмвных матермалов Владмммра Сысова............................... 183
Алена Лешкевйч. Кулмнарный код масленмчной обрядностм Беларусм м Подляшья................................................................. 197
I Обзоры Рілья Бутов. Каталог непрмзнанных чудес Вмлейіцмны..................... 220
КНІГІ ОНЛАЙН
