Беларускі фальклор: матэрыялы і даследаванні
Выпуск 11
Катэгорыя «вечнай памяці» з’яўляецца важнай для ўсведамлення асаблівасцяў усёй сялянскай культуры ў яе традыцыйных формах. Яна выводзіць разуменне яе тэмпаральнасці за рамкі звыклых катэгорый цыклічнага і лінейнага часу, размыкаючыся ў эсхаталагічную тэматыку, асабліва звязаную з сакральнай тапаграфіяй і ўяўленнямі пра нябесны Іерусалім. Так праз перспектыву разгляду культуры памяці ў сялянскай культуры беларусаў пачатку XX ст. становяцца бачныя і больш шырокія тэарэтычныя тэмы, такія як сувязь мемарыяльнай культуры і эсхаталогіі.
Зварот да тэмы «вечнай памяці» каштоўны і ў шырэйшых межах сучасных даследаванняў памяці. Дамінавальным у іх з’яўляецца вылучэнне камунікатыўнай і культурнай памяці як дзвюх асноўных форм, якія вызначаюць функцыянаванне яе сацыяльных аспектаў [Ассман 2004; Ассман 2014]. У той жа час «вечная памяць» не ўпісваецца ў гэтыя катэгорыі, не можа быць да іх рэдукаванай. Яна нагадвае нам пра тое, што свет культуры памяці можа мець і іншыя ўзроўні арганізацыі ад звыклых нам сёння. А таксама пра тое, што разгляд культуры беларускіх сялян і нават асобных прыкладаў фальклорных тэкстаў, распаўсюджаных у іх культуры, можа пашырыць гэтыя рамкі і дапамагчы ўбачыць новыя перспектывы для разумення культуры памяці ў цэлым.
Спіс выкарыстаных крыніц
Ассман 2014 Ассман, А. Длмнная тень прошлого: меморнальная культура я нсторнческая полятнка / Алейда Ассман. М.: Новое лнтературное обозренне, 2014. 323 с.
Ассман 2004 Ассман, Я. Культурная память: Пмсьмо, память о прошлом н полмт. ндентйчность в высокнх культурах древностн / Ян Ассман. М.: Яз. славян. культуры, 2004. 363 с.
Аўсейчык 2016 Аўсейчык, У. Старцы (жабракі) у пахавальнапамінальнай абраднасці беларусаў Падзвіння (па этнаграфічных матэрыялах ХІХХХ стст.) / У. Аўсейчык // Беларускае Падзвінне: вопыт, методыка і вынікі палявых даследаванняў. 2016. С. 223233.
24
Сяргей Грунтоў. ПАМЯЦЬ ВУСНАЯ, ШСЬМОВАЯ, ВЕЧНАЯ ЎКУЛЬТУРЫ...
Варенцов 1860 Варенцов, В. Г. Сборнлк русскнх духовных стяхов / В. Г. Варенцов. СПб.: Нздво Д. Е. Кожанчмкова, 1860. 251 с.
Груша 2015 Груша, А. 14. Документальная пмсьменность Велнкого Княжества Лйтовского (конец XIV первая треть XVI в.) / A. Л. Груша. Мінск : Беларус. навука, 2015. 464 с.
Залмлов 2014 Залмлов, 14. 3. Граффнтн СпасоПреображенской церквн в Полоцке XIIXVII вв. /14. 3. Залнлов. Полоцк : СпасоЕвфросннмевскнй женскнй монастырь в г. Полоцке, 2014. 108 с.
Зеленмн 1995 Зеленпн Д. К. Нзбранные труды. Очеркн русской мнфологнн: умершне неестественной смертью н русалкн / Д. Зеленлн. М.: Яндрлк, 1995. 430 с.
Карскнй 1916 Карсклй, Е. Ф. Белорусы. Т. 3. Очеркн словесностн белорусского племенн. 1. Народная поэзня / Е. Ф. Карскнй. М., 1916. 557 с.
Лісейчыкаў 2022 Лісейчыкаў, Д. В. «Ходмлі по церквн н тамт> надгробокь пнсанын впделт>...»: кірылічныя надмагіллі XVIXVII стст. На землях ВКЛ / Д. В. Лісейчыкаў // Epitaphium: пахавальная культура народаў Вялікага Княства Літоўскага: [зборнік артыкулаў] / Дэпартамент па архівах і справаводстве Мва юстыцыі Рэсп. Беларусь, Нац. гіст. архіў Беларусі. Мінск : НГАБ, 2022. С. 69101.
Марозаў 2003 Марозаў, А. У. Беларускія духоўныя вершы: крыніцы вывучэння, геаграфічнае распаўсюджанне, асаблівасці выканання, сюжэтнавобразная разнастайнасць // Міфалогія. Духоўныя вершы / A. М. Ненадавец, А. У. Марозаў, Л. М. Салавей, Т. А. Івахненка; навук. рэд. A. С. Фядосік. Мінск : Беларус. навука, 2003. С. 382424.
Народная 2012 Народная демонологмя Полесья. Т. 2 : Демонологлзацйя умершмх людей. М.: Рукопмсные памятннкй Древней Русм, 2012. 800 с.
Ннкйфоровскмй 1892 Ннкйфоровскйй, Н. Я. Очеркй Внтебской Белоруссйй / Н. Я. Нйкйфоровскмй // Этнографйческое обозренме. 1892. Кн. 12, № 1. Вып. 1. Старцы. С. 70105.
Пахаванні 1986 Пахаванні. Памінкі. Галашэнні / уклад. У Васілевіч ; Інт мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Мінск : Навука і тэхніка, 1986. 613 с.
Пагашчанін. Крывічанскія дзяды / Пагашчанін // Крывіч. 1927. № 12. С. 6669.
Романов 1912 Романов, Е. Р. Белорусскнй сборнмк. Вып. 89 : Быт белоруса. Словарь условных языков / Е. Р. Романов. Вмльна: Тйп. А. Г. Сырклна, 1912. 724 с.
Сія 1939 Сія помняннік Татманы Анфнсовой 1939 [Рукапіс у зборы Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі]
Снапковская 2014 Снапковская, С. В. Этнокультурные й нсторйческйе основання регмоналмзацйй образованйя на террнторйй Беларусй: конец XIX начало XX века / С. В. Снапковская // Белая вежа. 2014. № 6. С. 108117.
Шейн 1890 Шейн, П. В. Матермалы для йзучення быта н языка русского населенйя СевероЗападного края : [в 3 т.]. Т. 1, ч. 2 : Бытовая н семейная жйзнь белоруса в обрядах й песнях / собранные м прлведенные в порядок П. В. Шейном. СПб.: Тйп. Нмпер. Акад. наук, 1890. 708 с.
Шейн 1893 Шейн П. В. Матерналы для йзучення быта й языка русского населенмя СевероЗападного края. Т. 2 : Сказкм, анекдоты, легенды, предання, воспомйнэнйя, пословйцы, загадкй, прйветствйя, пожелання, божба, проклятйя, ругань, заговоры, духовные стйхй н проч. СПб.: Тйп. І4мп. Акад. наук, 1893. XXII, 715 с.
References
Assman 2014 Assman, A. Dlinnaya ten’ proshlogo: memorial’naya kul’tura i istoricheskaya politika [The Long Shadow of the Past: Memorial Culture and Historical Politics] / Aleyda Assman. M.: Novoye literaturnoye obozreniye, 2014. 323 p. [in Russian]
Assman 2004 Assman, J. Kul’turnaya pamyat’: Pis’mo, pamyat’ o proshlom i polit. Identichnost’ v vysokikh kul’turakh drevnosti [Cultural memory: Writing, memory of the past and politics, identity in high cultures of antiquity] / Yan Assman. M.: Yaz. slavyan. kul’tury, 2004. 363 p. [in Russian]
Aisiejcyk 2016 Aiisiejcyk, U. Starcy (zabraki) u pachavalnapaminalnaj abradnasci bielarusau Padzvinnia (pa etnahraficnych materyjalach XIXXX stst.) [Old men (beggars) in the funeral and me
25
ДАСЛЕДАВАННІ
morial rite of the Belarusians Calling (based on ethnographic materials of the 19th 20th centuries)] / U. Aiisiejcyk П Bielaruskaje Padzvinnie: vopyt, mietodyka i vyniki paliavych dasliedavanniaii. 2016. P. 223233. [in Belarusian]
Varentsov 1860 Varentsov, V. G. Sbornik russkikh dukhovnykh stikhov [Collection of Russian spiritual poems] / V. G. Varentsov. SPb.: Izdvo D. Ye. Kozhanchikova, 1860. 251 p. [in Russian]
Grusha 2015 Grusha, A. I. Dokumental’naya pis’mennost’ Velikogo Knyazhestva Litovskogo (konets XIV pervaya tret’ XVI v.) [Documentary writing of the Grand Duchy of Lithuania (end of the 14th first third of the 16th century)] / A. I. Grusha. Minsk : Belarus, navuka, 2015. 464 p. [in Russian]
Zalilov 2014 Zalilov, I. Z. Graffiti SpasoPreobrazhenskoy tserkvi v Polotske XIIXVII vv. [Graffiti of the Transfiguration Church in Polotsk, XIIXVII centuries] / I. Z. Zalilov. Polotsk : SpasoYevfrosiniyevskiy zhenskiy monastyr’ v g. Polotske, 2014. 108 p. [in Russian]
Zelenin 1995 Zelenin, D. K. Izbrannyye trudy. Ocherki russkoy mifologii: umershiye neyestestvennoy smert’yu i rusalki [Selected works. Essays on Russian mythology: those who died an unnatural death and mermaids] / D. Zelenin. M.: Indrik, 1995. 430 p. [in Russian]
Karskiy 1916 Karskiy, Ye. F. Belorusy. [Belarusians] / Ye. F. Karskiy. M., 1916. T. 3 : Ocherki slovesnosti belorusskogo plemeni. 1. Narodnaya poeziya. [T. 3. Essays on the literature of the Belarusian tribe. 1. Folk poetry], 557 p. [in Russian]
Lisiejcykau 2022 Lisiejcykau, D. V. «Chodil’ po cierkvi i tam nadhrobok’ pisanyi vidiel’...»: kirylicnyja nadmahilli XVIXVII stst. Na ziemliach VKL [“I walked around the church and saw inscriptions on the gravestones there...”: Cyrillic tombstones of the 16th 17th centuries on the lands of GDL] / D. V. Lisiejcykaii // Epitaphium: pachavalnaja kultura narodaii Vialikaha Kniastva Litoiiskaha: [zb. art.] / Departamient pa archivach i spravavodstvu Ministerstva justycyi Respubliki Bielarus, Nacyjanainy histarycny architi Bielarusi. Minsk: NHAB, 2022. P. 69101. [in Belarusian]
Marozafi 2003 Marozati, A. U. Bielaruskija duchotinyja viersy: krynicy vyvucennia, hieahraficnaje raspaiisiudzannie, asablivasci vykanannia, siuzetnavobraznaja raznastajnasc // Mifalohija. Duchotinyja viersy [Belarusian spiritual poems: sources of study, geographical distribution, performance features, plotimage diversity] / A. M. Nienadaviec, A. U. Marozati, L. M. Salaviej, T. A. Ivachnienka; ed. A. S. Fiadosik. Minsk: Bielarus. navuka, 2003. P. 382424. [in Belarusian]
Nikiforovskiy 1892 Nikiforovskiy, N.Ya. Ocherki Vitebskoy Belorussii. / N. Ya. Nikiforovskiy // Etnograficheskoye obozreniye. 1892. Kn. 12, № 1. Vyp. 1. Startsy [Essays on Vitebsk Belarus. Vol. 1. Elders]. P. 70105. [in Russian]
Pachavanni 1986 Pachavanni. Paminki. Halasenni [Funerals. Commemoration. Announcements] / Akad. navuk Bielaruskaj SSR, Int mastactvaznaiistva, etnahrafii i falkloru. Minsk: Navuka i technika, 1986. 613 p. [in Belarusian]
Pahascanin. Kryvicanskija dziady [The Dzidy of the Kryvichs] / Pahascanin // Kryvic. 1927. № 12. S. 6669.
Romanov 1912 Romanov, Ye. R. Belorusskiy sbornik [Belarusian collection] / Ye. R. Romanov. Vil’na : Tipografiya A. G. Syrkina, 1912. Vol. 89 : Byt belorusa. Slovar’ uslovnykh yazykov [Life of a Belarusian. Dictionary of conventional languages]. 724 p. [in Russian]
Siya 1939 Siya pomiyannik Tatiany Anfisovoy 1939 [Rukopis’] [This is commemoration of Tatiana Anfisova 1939 [Rukopis’ v sobranii Natsional’noy biblioteki Belarusi], [in Russian]
Snapkovskiaya 2014 Snapkovskaya, S. V. Etnokul’turnyye i istoricheskiye osnovaniya regionahzatsii obrazovaniya na territorii Belarusi: konets XIX nachalo XX veka [Ethnocultural and historical foundations of regionalization of education on the territory of Belarus: the end of the 19th beginning of the 20th century] / S. V. Snapkovskaya // Belaya vezha. 2014. № 6. P. 108117. [in Russian]
Sheyn 1890 Sheyn, P. V. Materialy dlya izucheniya byta i yazyka russkogo naseleniya SeveroZapadnogo kraya [Materials for studying the life and language of the Russian population of the NorthWestern Territory]: [in 3 vol.] / P. V. Sheyn. SPb.: Tip. Imp. Akad. nauk, 1890. T. 1, part 2 : Bytovaya i semeynaya zhizn belorusa v obryadakh i pesnyakh [Everyday and family life of a Belarusian in rituals and songs], 708 p. [in Russian]
КНІГІ ОНЛАЙН
