Геалогія і карысныя выкапні Беларусі
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 183с.
Мінск 1983
1968 г. А.А.АУксенцьеў, В.А.ЗайцаУ, I.I.Зэлянцоў, А.Н. Калашынскі, П.А.Леамовіч, У.І.МельнІкаў, П.А. Скалаба, В.Г. Тарбееў. 1969 г. М.М.Грыпінскі, В.Б.ДаіхціеўСйі, Б.Ю.МукоУскі, У.А.КаржэУскі, В.Р.Лебедзеу, Ю.І.ПаулаУ, А.П. Сянько, П.І. Хауратовіч. Ig7I г. М.Ц.Жулег, А.А.Клапкоу, В.А.Караблёу, М.А.Таргонскі, І.І. Цімашэнка. 1977 г. А.П. Лаўроў.
за 30 км на паўднёвы эахад ад г. Рэчыца Гомельскай вобл. ВыяУлвна у 1975 г. Гілошча 7,2 км^. Распрацоувавода з 1976 г. Размешчана на поуначы Прыпяцкага прагіну, у межах Рэчыцка-Вішанскай тэктанічнай зоны, паміж Цішкаускім і Асташкавіцкім радовішчамі. ІІаклады нафты прымеркаваны да дэвонскіх адкладау, у разрээе якіх вылучаюць 2 саляносныя тоушчы магутнасцю 110— 450 м /ніжняя/ і II20—2221 м /верхняяД Магутнасць падсалявой тоушчы 500 м, міжсалявой 210—280 м і надсалявой 53—1274 м. Радовішча шматпластавое. Паклады нафты у міжсалявых /задонскі і ялецкі гарызонты/ і унутрысалявых праслоях /лебядзянскі гарызонт/ верхняга дэвону. Глыбіня залягання міжсалявых нафтаносных гарызонтау 2730—3000 м, унутрысалявых 2306—2754 м. Нафтаносныя пласты складзены з кавернозных і трэшчынаватых даламітау /міжсалявыя/ 1 вапнякоу, даламітау /унутрысалявыя/. Нафта з міжсалявых нафтаносных гарызонтау сярністая /серы 0,68—0,82 %/, выСокаомалістая /смол 16,22—24,42 %/, парафінавая /парафіцу 3,98—4,73 %/. Шчыльнасць 885—895 кг/мэ. Тэмпература застывання ад 12 да 16 °C, выхад светлых фпакцый да 300 °C 24—35 %. Нафта з унутрысалявых нафтаносных гарызонтау сярністая /сет?ы 1,00—2,15 %/, высокасмаліс^ая /смол 16,15—38,22 &/, высокапарафінавая /парафіну 5,04—8,6 %/. Шчыльнасць 870—925 йг/мэ. Тэмпература застываннл ад -I да 9 °C, выхад светлых фракцый да 300 °C 21,6—29 %.
ЗЛ5ДЗЯНЕННІ, л вдавіковыя эпохі,Л9д а в f х о У, глядыялы, вялікія прамежкі часу, калі з пахаладаннем клімату у антрапагенавым йерывдэа поУнач Усходнв-Еурапзйскай рауніны /у тым ліду I тэрыторші ВэАарусІ/ часткова Ці поунасцю пайрывалася ледавікамі. Еольшасць даследчыкау вылўчае 5 зледэяненняу /ад самага сгаражытнага да апошняга/: беларускае, бярззінскав, дняпроускае, сожсйае ! паазерскаа /глядзі адпаведныя арфыйулы/. Старажнтный марэны /тыліты/ еведчаць, што элёдзяненне на Беларусі было I у познім дакеыбрмі /пра*эрйзойская вра/.
I
IHUCK I ЯТУС /ад назвы р, Інд у ПаУднёвай Аэіі/, І-ы знізу ярус ніжняга аддзела Вядомы у Пры-
пяцкім прагіне і Брэсцкай упадзіне. У разрэзе яруса стракатаколерныя пароды субкантынентальнага і прыбярэжна-марокога паходжання. У Прыпяцкім прагіне яны складэены пераважна з стракатаколерных глін з праслоямі пяскоу, пясчанікау і ыергеляу /мазырская світа/, магутнасць ад 17 да 299 м. Залягаюць на глыбіні 274—923 м на размытай паверхні коранеускай світы верхняй пермі. У Брэсцкай упадзінв адклады індскега яруса магутнасцю 2—II м вылучаны умоуна. Складзены параважна з глін, у ніжняй частцы з чырванаколерных, а у верхняй э стракатаколерных. Залягаюць на глыбіні 397—482 м на размытай ! выввтралай паверхні верхняпермскіх далам!?ау, месцамі з галькаю у аснове. Арганічных рэшткау не энойдзвна.
ІНТРУЗП /позналац. intrusio ад лац. intrudo упіхаю/, I/ працэо укаранення магмы у тоушчу зямной кары. 2/ Магматычнае цела з інтрузіуных горных парод, якія утварыліоя пры эастыванні магмк у зямной кары. ІнтрузіІ утва~ раюць разнастайныя па форме 1 памерах целы: масівы, штокі, лахалі^ы, дайкі, сілы і інш. Пашыраны сярод архейскіх 1 пратэразойскіх утварзнняу крышталічнага фувдамента Беларус!. Складзены з розных магматычных пароді гранітаУ /Мастоусяі, Выгадскі масівы t інш./, rpaHiTay і гранаднярытау /Знтрузіі Мікашэвіцка-Лткйвіцкага выступу, каля в. Глушкавічы Лельчыцкага р-ка/, габра, габра-нарытау /інтруз!і ра~ ёнау Карэліч, Ельска і Інш./, піраксенітау /Глушкавічы/. У асадкавым чахле Беларусі йядомы малыя, або ?ак званыя гіпабісальныя ін?рузіі /сілы, накі/ далеры»ау, далерыта-базальтау /у рыфейеаіх ! вендскіх адкладах Бр&сцкай упадзіны/, шчолачных базаль^оід&у і інш. /у дэвонскіх адкладах Прыпяцкага прагіцу/.
ІНТЭРГЛЯШЯЛЫ /лац. inter паміж + іуіяуыялн/, глядзі Міжледавікоуі.
к
КААЛІН /ад назвы мясцовасці Каалін у Кітаі/, горная парода, якая складаацца з мінералу каалініту з групы водных сілікатау алюмініо діДбі^О^ОНд) . Як дамешкі у кааліне эврні кварцу, палявога шпату, слюда 1 Інш. Ідэе на выраб вогнетрывалых матэрыялау, паперы, гумы, посуду і інш. На БеларусІ адрозніваюць першасны каалін, што утварыуся пры выветрыванні малажалезістых гранітау і другасны каалін /каалінавыя гліны/, які утварыуся з першаснага пры перамывв I пераадкладзе сярод асадкавых тоушчаУ.Вядомы радовішчы кааліну Глушкавічы э запасамі 27,9 млн. т, Сітніца — 9,1 млн.? /Лунінецкі р-н/, Дэвдаука — 8,5 млн. т, Бярэзіна — 7,6 млн.т і Людзяневічы — 1,5 млн. т /Жыткавіцкі р-н/, янія утварыліся У кары выветрывання гранітау, гранIта-гнейсау, радзей сланцау і Іншых парод Мікашэвіцка-Жыткавіцкага выступу фундамента на глыбіні 13—57 м. Агульныя запасы кааліну-сырцу «аля 55 млн. т. Выхад абагачайага кааліну 20 % I болып. Дамешкі фарбавальных воміолау абмяжоуваюць магчымасці скарыстання.
КАЗАНСКІ ЯТУС /ад назвы г. Казань/, сярэдні ярус вархняга адцевла пе^руай рістэмы. ВыяУлены у 1961 г. у Брэсцкай упадзіне. Складзены пераважна з марскіх тэрыгенна-карбанатных парод. У Іх аснове, на глыбіні 389—502 м, эалягае баэальны пясчана-кангламератны пачак парод магутнасцп каля 8 м, які паракрываецца вапнякам! I даламітамі магутнасцю да 20 м, з фаунай брахіяпод, пелецыпод, крынаідэй, яаралау, фарамініфер 1 інш.
КАЙНАЭОЙСКАЯ ПУПА /ЭРДД кайназой /грэч. kainos новы + zoe жыццё/, самая маладая група стратыграфічнай шкалы слаёу зямной кары і адпаведная ёй найноушая эра геалаг.ічнага развіцця Зямлі. Працягласць кайназойскай эры каля 67 млн. гадоу. Цягнецца да цяперашняга часу. Падзяляеода на палеагенавую сістэы[у /перыя^/, неаренавую сістэку
/перыяд/ і адт5йдагена®іо_^тэ}^^ /глядэі Геалагічнае лвтаалічэнне/. На тэрыторыі Беларусі ёсць адклады усіх сістэм кайназойскай групы. Адклады палеагенавай сістэмы пашыраны у Прыпяцкім прагіне, Брэсцкай упадзіне і на паўднёвым схіле Белагіускай антэклізы, складзены з утварэнняу палеацэну /сумская світа/, эацэну /канеуская, бучацкая і кіеуская світы/, алігацэну /харкауская світа ! ніжняя частка палтаускай серыі/. Марскія утварэнні — пяскі глауканітава-кварцавыя з праслоямі пясчанікау, алеуралітау, глін, часам э лінзамі бурага вугалю, галькаю фасфарытау ; глыбакаводныя фацыі — мергвлі, карбанатныя гліны; кантынентальныя утварэнні палтаускай серыі — кварцавыя пяскі. Максімальная магутнасць адкладау палеагену больш эа 190 м. Адклады неагену трапляюцца у Прыпяцяім прагіне, Брэсцкай упадзіне і у цэнтральнай частцы Веларускай антэклізы. Складзены з кантынентальных утварэнняУ палтаускай сарыі /верхняя частка/, пераважна з кварцавых пяскоу з праслоямі і лінзамі бурага вугалю. Магутнасцю адкладау 20—50 м. Адклады антрапагенавай сістэмы пашыраны па Уоёй тэрыторы! Баларусі. Складзены з магутных тоушчау пераважна ледавіковых і водна-ледавіковых /а таксама рачных/ утварэнняУ — марэнных суглінкау І супескау, флювіягляцыяльных і алювіяльных ляокоў, ліынагляцыяльных супаскау, суглінкау і глін. У палвагене тэрыторыя Беларусі уваходзіла у трапічную ! субірапічную фітагеаграфічную правінцыю. РаслІ пальмы, фікусы, лауры, магнолі і, з хвойных — саквоі, белотныя кіпарысы. У канцы палеагену эдбылося агульнае пахаладанна клімату. 3 пачатку неагену арэал павіырэняя цеплалюбнай флоры трапічнага і субграпічнага ¥ыпу паступова схарачауоя. У плія^зне перавмалі лясы з хаойных 1 доавналіОТ*® ларод дрзу. Пастуоова йавялічвалася значзнне фравянІСУых асацыяцый. У палеагенавых морах былі пашыраны пласцінісгажеберныя і бдуханогій малюекі, фарамініферы, марскія вожыкі, {«ааанкіі губяі. У лясак жылі прыматы, руйакрылвя, шютныя, хоб&фныяі насарогі. АНрапагвну ўласційа агульнае паяалйданнё йлім&гу ! цатразовыя мацерыковыя /раўнінныя/ зледзяненні. Ледавійоўі перыядычна чаргаваліся з міжледсзікоуямі.
У час міжладавікоуяУ Істотна зменьваліся гідратэтліічныя умо~ вы, фарміраваліся глебы, расліннасць э розных хвойных і л!сцевых парод. 3 адкладамі кайназойскай групы на тэрыторыі Веларусі звязаны паклады фасфарытау, глауканіту, бурых вугалёу, тугаплаукіх I вогнетрывалых глін, шкловых пяскоу, торфу, балотных жалезных руд, будаунічых матэрыялау.
{{АЛІЙНЫЯ СОЛІ, каліввыя о о л I, асадкавыя горныя пароды, складзеныя з лёгкарастваральных солей каліп, звычайна разам з натрыем, магніем і інш. Асноуныя мінералы сільвін, карналіт, радзей каініт, лангбейніт, шэніт, палігаліт. Калійныя солі — асноуная сыравіна для атрымання калійных угнаенняУ, металічнага калію і яго злучэнняу. Найбольшыя радовішчы эвязаны э адкладамі дэвонскай, пермскай і неагенавай сістэм. Калійныя солі залягаюць звычайна сярод каменнай солі, дзе яны складаюць пласты і лінзы магутнасцю да некалькіх дэесяткау метрау. Беларускі каліяносны басейн— 2-і па велічыні у СССР. Геалагічныя запасы калійных солей да глыбіні 1200 м больш за 18 млрд. т. У Прыпяцкім прагіне выяУлены Петрыкаускае 1 Старобінскае радовішчы калійных I каменнай солей /апошняе распрацоуваецца рудаупраўленнямі выіворчага аб"яднання Беларуськалій/.
КАМЕННАВУГАЛЬНАЯ СІСТЭМА /ПЕРШД/. s а р б о н, 5-я сістэма палеазоДскай. групы, якая адпавядае 5-му парыяду палеазойскай эры геалагічнага развіцця Зямлі. Пачаўся 350 млн. гадоў назад і цягнуўся каля 75—65 млн. гадоу /глядзі J^a.лагічнае, летазл]чэнне/. Сістэма падзяляеода на 3 едцзелы і 6 ярусау /глядзі табліцу/. На тэрыторыі Бвларусі развіты адклады усіх ярусау ніжняга і сярэдняга аддзелаў каменнавугальнай сістэмы. Вылучзнне верхняга карбону у раене в. Асташкавічы /Гомельскай вобл./ яшчэ мала абгрунтавана. Пашыраны адклады каменнавугальнай сістэмы у Прыпяцкім пра~ гіне і на крайнім пауднёвым захадзе рэспублікі. Залягашь амаль усюды на адкладах верхняга дэвону, а на паУднёьдм усходзе ПрыпяЦкага прагіну — на пародах крышталічнага фундамента, перакрываюода асадкавай тоушчай пермі і трыясу.
Падзел каменнавугальнай сістэмы
Адцзел /эпоха/
Ярус . /век/
Верхні
гжэльскі касімаускі
Сярэдні
маско£ск]
6auiKjncKj
Ніжні
намюрск]
Магутнасць адкладаў ад некалькіх метрау на купалах да 1000 і больш метрау у міжкупальных паглыбленнях. Складзены з пясчана-глініста-мергельных парод э праслоямі вапнякоУі даламітау, бурых вугалёу, баксітавых парод.
КНІГІ ОНЛАЙН
