Геалогія і карысныя выкапні Беларусі
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 183с.
Мінск 1983
МІКДШЭВІШАЕ РМОВІШЧА БУШНІЧАГА КАМЕНЮ. эа 0,6 км на захад ад рабочага пасёлка Мікашэвічы Лунінвцкага р-на Брэсцкай вобл., ва Усходкяй частцы Мікашэвіцка-Жыткавіцкага выступу. Карыснымі выкапнямі з"яўляюцца горныя пароды ніжнепратэразойскага ўзросту крышталічнага фундамента — граніты, гранадыярыты, дыярыты, дыярытавыя парфірыты, апліты, пегматыты і інш. Ускрыша — пераважна пясчаныя, радзей алеурыта-гліністыя адклады кайназойскага ўзросту і кара выветрывання крышталічных парод магутнасцю ад 7,4 да 53 м /сярэдняя 28,6 м/. Агульныя разведаныя запасы будаўнічага каменю 281,3 млн. мэ. На базе радовішча працуе камбінат нярудных матэрыялаў "Мікашэвічы".
МІКАШЭВІЦКА-ЖШ'КДВІЦВІ ВЫСТУП, тэктанічная структура на поўдні Беларусі, на сучляненні Палескай седлавіны і Прыпяцкага прагіну. Горстападобнае падняцце крышталічных парод ; даужыня каля 60 км, іпырыня на захадзе каля 5—7 км, на усходзе каля 2 км. Распасціраецца 8 захаду на ўсход і падзяляе заходнюю ўскраіну Прыпяцкай упадзіны на 2 дэпрэсіі: Тураускую і Шацілкаускую. Паверхня крышталічнага фунцамента У межах выступу адносна роуная, ад 100 да 115 м нац узроУнем мора, у мясцовых /лакалыіых/ паніжэннях да 88 м. У цэнтральнай
частцы паверхня фундамента апускаецца да 60 м над узроунем мора, утвараючы седлавіну, якая падзяляе выступ на Мікашэвіцкі і Жыткавіцкі блокі. Крышталічныя пароды кожнага з блокау розняцца петраграфічным саставам: Мікашэвіцкі складзены з гнейсау, прарваных магматычнымі пародамі, у якіх пераважаюць граніты і дыярыты ; Жыткавіцкі — з кварцытасланцавых парод і ровных мчтасаматьгчных гранітоідаУ — жыткавіцкіх гранітаУ, сіенітау, гранасIенітау і інш. У межах выступу крышталічныя пароды перакрыты маламагутнымі /10—50 м/ адкладамі кайназою, месцамі верхняга пратэразою. Залажэнне, магчыма, адбылося У дарыфейскі час, разрыуныя парушэнні на поуначы і поУдні сфарміраваліся у дэвонскі час, у меза-кайназоі адбывалася неаднаразовае падняцце і апусканне выступу. Мікашэвіцка-Жы^кавіцкі выступ — адзіная У межах Беларусі геолага-тэктанічная структура з адносна неглыбокім /10—50 м/ заляганнем парод крышталічнага фундамента, сярод якіх выяУлена і разведана першае на БелаРУСі ^^шэвХцкае^рад$ед Роэныя
магматычныя і метасаматычныя Утварэнні фундамента Мікашэвіцка-Жыткавіцкага выступу перспектыуныя на руды рэдкіх металау.
МІНЕРАЛЫ /франц. mineral ад позналац. minera руда/, прыблізна аднародная паводле хімічнагд саставу і фізічных уларцівасцей прыродныя целы, якія утвараюцца У выніку фізіка-хімічных працэсау на паверхні або У глыбінях Зямлі, пераважна як састауная частка горных парод і руд. Гэта самародкыя элементы, сульф^ды, галагеніды, вокіслы і гідравокіслы, кіслародныя солі /сілікаты, бараты, фасфаты, вальфраматы, сульфаты, храматы, карбанаты, нітраты і інш./. Да мінералау часам адносяць некаторыя прыродныя арганічныя злучэнні 1 ваду. Мінералы, якія складаюць асноуную масу горных парод, называюцца пародаУтваральнымі, а тыя, што ёсць у нязначнай колькасці, хоць і характэрныя тым ці ініпым тыпам парод, называюцца акцэсорнымі. На Беларусі вядома некалькі соцень мінералау. Пароды крышталічнага фундамента і асадкавага чахла на тэрыторыі Беларусі складзены з розных мі-
Найважнейшыя мінералы, якія трапляюцца у пародах на тэрыторыі Беларусі
/П —• пародаутваральныя, A — акцэсорныя/
Класы міне-
Мінералы
часткіг^шччнатп^^
кайназой
I
2
3
4
0
7
8
9
10
Ц
12
Галеніт
A
A
A
Сфалерыт
A
A
Пентландыт,
3
пірацін
A
R
Халькаэін
A
A
I
Халькалірыт
A
A
A
A
<&
Малібдэніт
A
Пірыт
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
Мавказіт
A
4
A
A
Флюарыт
A
A
A
A
A
Галіт
П
Сільвін
П
Капналіт
П
Гематыт
A
A
A
A
A
A
A
A
Ільменіт
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
Шпінель
A
A
A
1
Магнетыт
П
A
A
A
A
A
A
A
A
о
Храміт
A
A
A
Рутыл
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
a
&
Анатаз
A
A
A
A
A
A
A
A
Е
Кас Jтэрыт
A
A
Кварц
П
П
П
П
П
П
П
П
П
П
§
Халцэдон, апал
A
A
A
A
П
A
Ліманіт
A
A
A
A
A
A
A
A
A
Бёміт, гібсіт
П
A
Цыркон
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
й
Алівін
П
A
П
М
Фенакіт
A
ч
о
Берыл
A
I
! 2
3
4
5
§
7
IQ
II
__I2
Сілікаты i
Талаз Дыстэн Сіяіманіт Андалуз і т Стаўраліт Гранаты Сфен Лейкаксен Турмалін Піраксепы Амфіболы Цаізіт Эпідот Артыт Слюды Хларыты Гідраслюды Глаўканіт ІІалыгарскІт Каалініт Монтмарыланіт Палявыя шпаты Лейцыт Анальцым Нефелін Цэаліты
A A A
A
A П A
A П П
A A A
П П
П
A A A A A A A A П A A A
П A П A
П Й П
A A
A
A
A A
A
A
A A П
A
П
П
A A
A A П П
A
A
A A
A A A
A A П П
A A
A A П
A A П
П П П
A
П
A
A A A A A A A A A A A A A
A A П
A
П П П A A
A
A
A
A A
A
A A
A A
A
П
П
II
П .
A
A A
A A A A
A
A A П
A
П П П
A.
A A A
A A A
A A A
A A
A
П П A
П П. П
A
A
A
A A
A
A A
A
A A
A
A
A
A П
A
П П
П
Фасфаты j
Ксенацім
Манацыт Апатнт.курскіт
Вівіяніт
A A
A
A A A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A A A
31
1
Барыт Цвлесцін Ангідрыт
Гіпс
A
A
A
A
A
Д
A A П
A
A
A
A
П
A
A
। Карбанаты ,
Кальцнт Араганіт Даламіт
Сідэрыт Латсаніт
A
A
A
A
П
A
A
П
П
n
П
n A П A
П A
П A
Д
П
П
A
П
A
П
A
A
П
A
A
нералаУ /найважнейшыя з іх глядзі У табліцы/. Акрамя таго, у невялікай /акцэсорнай/ колькасці у крышталічным фундаменце трапляюцца самародныя элементы /плаціна, ірыдый, золата, ртуць/, сульфіды /кінавар, барніт, кавелін/, ёсць мінералы групы гранатаУ /андрадыт, альмандын, піроп/, піраксены /аугіт, дыяпсід, саліт, ферасаліт, гіперстэн, эгірын, энстатыт/, амфіболы /звычайная і баэальтычная рагавая падманка, керсутыт, гастынгсіт, актыналіт, трэмаліт, рыбекіт, кумінгтаніт/. Сярод палявых шпатау пашыраны артаклаэ, мікраклін, альбіт, алігаклаз, андээін, лабрадор, бітаУніт, анартыт. У жалезнаруднай фармацыі дакембрыю шмат скапаліту /сілікат/. 3 рэдкіх мінералаУ вядомы шэеліт, бертрандыт, гентгельвін, гадалініт, лейкафан, цырталіт, чаунікіт, тарыт, хрызаберыл, эуксяніт, тайніяліт, брыталіт, бастнезіт і інш. У асадкавай тоушчы трапляюода самародныя медзь /вулканагенная фармацыя венду/, спадарожнік алмазу піроп /у рыфеі, вендзе, пермі, карбоне, палеагене, неагене і антрапагене/, з групы гідравокіслау — дыяспор /у баксітаноснай тоушчы карбону/ і інш. Мінеральную оыравіну, што здабываюць у БССР, выкарыстоУваюць у прамысловасці будаунічых матэрыялаУ, хімічнай, карамічнай, як агранамічныя руды, абліцовачныя матэрыялы і (нш.
МІНЕРАЛЫйЯ СЫРДВІНА, глядзі Карысныя. дыкарн і.
МІНЕРАЛЬНЫЯ ЕОДЫ, прыродныя воды з павышанай канцэнтрацыяй некаторых рэдкіх элементаУ /радзей арганічных рэчывау/, газау, павьппанай тэмпературай, радыеактыУнасцю 1 інш. Некаторыя з іх маюць лекавыя уласцівасці. Мінеральнымі лічаць воды з агульнай мінераліэацыяй больш за I г/л /I °/оо/, з мінералізацыяй больш за 50 г/л — расолы. Мінеральныя воды рознага хімічнага саставу і мінералізацыI ёсць у многіх раёнах Беларусі. Паводле хімічнага саставу вылучаюць сульфатныя кальцыевыя і кальцыева-магніевыя /з мінералізацыяй да 3 г/л/, сульфатна-хларыдныя рознага катыённага саставу /да 35 г/л/, хларыдныя натрыевыя і кальцыева-натрыевыя /да 35 Г/л/, хларыдныя натрыевыя і натрыева-кальцыевыя /больш за 35 г/л/, бром-ёдзістыя расолы хларыдна-натпчевага саста-
ву /да 320—430 г/л/, тэрмальныя серавадародныя расолы хларыднага натрыева-кальцыевага саставу /з мінералізацыяй да 320—430 г/л/ і слабамінералізаваныя радонавыя воды. На базе мінеральных водаў заснаваны бальнеалагічныя курорты Жцановічы, Нарач, Лётцы, РагачоУ, Бабруйск. Як пітная выкарыстоУваецца хларыдна-натрыевая вада Беларуская /здабываецца на тэрыторыі Мінска/. Мяркуюць ужываць як лекавыя формы бром-ёдзістыя і серавадародныя расолы хларыдна-натрыева-кальцыевага саставу, выяўленыя ў Прыпяцкім прагіне /у раёне Ельска і Нароўлі/, серавадародныя мінеральныя воды каля гарадскога пасёлка Відзы Браслаускага р-на, радонавыя мінеральныя воды у межах Беларускай антэкліэы каля г.п.Наваельня Дэятлаўскага р-на і в. Пацавічы Мастоускага р-на.
МІЯЦЭНАВЫ АДДЗЕЛ /ЭГІОХА/, м і яцан /грэч. melon менш + kainoa новы/, ніжні адцзел /эпоха/ неагенавай сістэмы /перыяду/ у геалагічнай гісторыі Зямлі. Пачалася каля 25 млн. гадоу назад, цягнулася каля 14 млн. гадоў /глядзі Геалагічнае летазлічэнне/. Падзяляецца на ніжні, сярэдні і верхні падаадзелы. На поУдні Беларусі пашыраны адклады ўсіх трох пададцзелау. Складзены з кварцавага пяску, гліны, алеўрыту з праслоямі і лінзамі бурага вугалю. Магутнасць адкладау у сярэднім 15—20 м, зрэдку больш за 30 м. На працягу ўсяго міяцэну тэрыторыя Беларусі была сушаю. У паУднёвай частцы рэспублікі у гэты час адбываліся нязначныя перыядычныя апусканні, у выніку якіх намнажаліся кантынентальныя асадкі. 3 усталяваннем у раннеміяцэнавы час кантынентальнага рэжыму на поўдні Беларусі шырока развівалася рачная дзейнасць, часткова размываліся палеагенавыя марскія пяскі, намнажаліся алювіяльныя і азёрныя асадкі. Клімат быУ цёплы, вільготны, субтрапічнага тыпу. Раслі пальмы, секвоі, балотныя кіпарысы, дубы, клёны і інш. У сярэднім міяцэне тэрыторыя Беларусі была нізіннай алювіяльнай раУнінай з плоскімі водападзельнымі Участкамі, якія часам забалочваліся. Раслі мяшаныя лясы са значным дамегакам шыракалістых лістападных парод. Клімат быУ умерана цёплы, вільготны /гумідны/, са зменамі вільготнасці і тзмпературы па сезонах.
У познім міяцэне значна паменшылася парэзанасць рэльефу, падняУся ўзровень грунтавых водаў. На тэрыторыі Прыпяцкага прагіну і Брэсцкай упадзіны узніклі вялікія мелкаводныя вадаёмы. Раслінны свет быў вельмі разнастайны. Раслі лясы ўмеранага тыпу з багатым відавым складам. Клімат быу умерана цёплы, дастаткова вільготны. Жывёльнаму свету у міяцэне характэрна развіццё млекакормячых — драпежнікау, капытных, насякомаедных. 3 юушчаю міяцэнавых парод звязаны радовішчы бурых вугалёу, тугаплаукіх і вогнетрывалых глін, шкловых пяскоў.
КНІГІ ОНЛАЙН
