Геалогія і карысныя выкапні Беларусі
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 183с.
Мінск 1983
дауеаніту, вялікія запасы мінеральных водаў і расолаў.
ПДЛЕАЦЭЯАВН АДЦЗЕЛ /ЭІЮХА/, п а л е а ц э н /грэч. palaios старажытны + каіпозновы/, ніжні аддзел /эпоха/ палеагенавай сістэмы /перыяцу/ у геалагічнай гісторыі Зямлі. Пачалася каля 67 млн. гадоў назац, цягнулася каля 10 млн. гадоу /гляцзі Геалаг[чн&$ лел^злічэн^ Адцзел падзяляецца на ніжні і верхні пададцзелы. Адклацы верхняга палеацэну /сумская світа/ трапляюцца на пауднёвым усходзе ІІрыпяцкага прагіну. Складзены з апокападобнага алеўрыту і пясчанікау з праслоямі алеурыцістых апок, цёмна-шэрых глін, розназярністых кварцавых пяскоў. На правым бераэе Сажа, на поунач ад горада Бетка Гомельскай вобл., палеацэнавыя светла-шэрыя апокі выхадзяць на дзённую паверхню. максімальная магутнасць адкладаў палеацэну каля 40 м. 3 палеацэнавага часу пачалася серыя палеагенавых трансгрэсій, якія захапілі поУдэень Беларуоі. Налеацэнавае мора ўкрыла толькі самую паўднёва-усходнюю частку тэрыторыі рэспублікі. Літалагічны састау адкладаў палеацэну сведчыць, што марскі заліў, які захоцзіў з боку ДняпроУска-Данецкай упадэіны, меу ьыгляц вялікай лагуны з невысокімі слабапарэзанымі берагамі. У канцы познапалеацэнавага часу мора адступіла, асадкі былі нязначна размыты. У палеацэне клімат быу цёплы, сушу укрывалі цеплалюбныя лясы з пальмаў, магнолій, лаурау, дубоу і інш. 3 наземных жывёл характэрны сумчатыя, аднапраходныя млекакормячыя, паумалпы.
ПДЛЕ£КАЯ СЕДЛАВІНА, тэктанічная структура на поудні Беларусі, у зоне сучлянення Беларускай антэклізы і Украінскага шчыта, Брэсцкай упадзіны і Іірыпяцкага прагіну. Па паверхні фундамента Палеская седлавіна мае субмервдыяцальнае распасціранне. Контуры седлавіны устаноулены па геолага-тэктанічных і умоуных межах: на поўначы па ізагіпсе паверхні фундамента -0,2 км, на поўдні па глыбінным Паўночна-Ратнаускім раэломе, на усходзе і захадзе па ізагіпсе -0,5 км. У фундаменце Палескай седлавіны вылучаны зоны глыбінных разломау пауночна-усходняга распасцірання, якія
падзяляюць яго на вялікія блокі. Зона глыбіннага ВыжаўскаМінскага разлому пршеркавана да вобласці сучлянення Палескай седлавіны з Брэсцкай упадзінай. Асадкавы чахол седлавіны складзены з утварэнняў рыфейскага /піская світа,7 і вендскага комплексаў верхняга пратэразою, верхняга мелу, кайназою. Фарміраванне седлавіны звязана з фарміраваннем сумежных структур у розны час.
ПАЛТАЎСМЯ СЕШЯ. тоўшча кантынентальных адкладаў, утвораных за перыяд ад позняга алігацэну да сярэдняга пліяцэну ўключна. Пашырана у Прыпяцкім прагіне і Брэсцкай упадзіне, у выглядзе астанцоу трапляецца на поуначы па далінах Нёмана і ІЬчары. Магутнасць адкладаў у межах Прыпяцкага прагіну і Брэсцкай упадзіны ад 2о да 30 м, на поуначы рэспублікі да 10—13 м. Складзена пераважна з шэрых і жаўтавата-шэрых рознаі дробназярністых, нярэдка гліністых і алеўрыцістых пяскоў, часам з дамешкам вугальнага пылу і раслінных рэшткаў. Характэрны гліністыя пароды і вугалі, якія залягаюць У тоўшчы на розных гіпсаметрычных і стратыграфічных узроунях. 3 адкладамі палтаускай серыі звязаны радовішчы бурага вугалю, вогнетрывалых і тугаплаукіх глін, кварцавых пяскоў і інш. Вддомы рассыпныя праяўленні тытаністых і іншых мінералаў, бурштыну.
НАЎДНЁВА-АСТАШКА&ІІЖАЕ РАДОВІШЧА НАФТЫ, за 40 хм на захад ад г. Рэчыца Гомельскай вобл. Выяўлена у 1972 г. Іілошча 10 км^. Распрацоўваецца з 1972 г. Размешчана на поуначы Прыпяцкага прагіну, на паўднввым апушчаным крыле РэчыцкаВішанскай тэктанічнай зоны, на поўдзень ад Асташкавіцкага радовішча. Радовішча — паўантыкліналь, абмежаваная на поуначы зонай разлому. Гіаклады нафты прымеркаваны да дэвонскіх адкладаў, у разрэзе якіх вылучаюцца 2 саляносныя /верхняя і ніжняя, магутнасць адпаведна 1830—2190 м і 70—380 м/, міжсалявая /200—ЬЬО м/ і надсалявая /790—1020 м/ тоўшчы. Наклады нафты у міжсалявых адкладах /задонскі і ялецкі гарызонты/. Глыбіня залягання нафтаносных гарызонтаў, складзеных з трэшчынаватых даламітаў і вапнякоў, 2960—3760 м.
■афга малаоярніста» /серы 0,19—0,49 %/, смалістая /омол 4,75—12,26 V, парафінавая /парафіну 3,61—5,88 Шчыльнавць 836—852 кг/м3. Тэмпература застывання ад -16 да ■г8 °C, выхад сввтлых фракцый да 300 °'С 38—49 %.
РАЯОЙІШЧА.ЦА^ГЫ. за 22 км на поудзань ад г.Светлагорск Гомельскай вобл. Выяўлена у 19% г. Плошча 6 км . Размашчана на поуначы Прыпяцкага прагіну, у ажах Рэчыцка-Вішанскай тэктанічнай зоны, на поудзень ад Іасноуекага радовішча, мяжуе з ПаУднёва-Асташкавіцкім радовілчам на усходэе. Паклады нафты прымаркаваны да дэвонскіх •доадау. Нафтаносныя задонскія /міжсалявыя/ адклады магутасцю 205—343 м залягаюць у выглядэв паускляпення і перадмы верхняй саляноонай тоўшчай магутнасцю 2ІЗІ—2490 м. Одыбіня эалягання нафтаноснага гарызонту, екладзенага з каварноанаРа, трэшчынаватага даламіту, 3338—4002 м. Нафта высаканкасная, маласярністая /серы 0,35 %/,маласмалістая /омол 7,8—8,4 ^/, парафінавая /парафіну 4,39—5,47 %/. Шчыльнасць. 858 кг/м8. Тэмперадура аастываннй ад 0 да +11 °C, выхад светлых фракцый да 300 °C 39 %.
ШШСКЛЯ СІСТЭМА /ПЕРШЗДЛ п е р м /ад назвы г.Перм/, апошняя /6-я/ сістэма цалеадойскай_ г^гіы^ якая адпавядае пермсАаму перыяду палеазойскай эры геалагічнага развівдя Зямлі. Пачаўся каля 285 млн. гадоў назад, цягнууся йаля 55 млн. гадоу /глядзі йалаНчмае^летаэд|^энне/. Падзяляецца на 2 адцзелы і 7 ярусаў /глядзі ?абліцу/.
Падзел пармскай оістэмы
Ярус/век/
Світа
Верхні
таіафскі ярус
каранвуская
тэрыгенна-карбанатная тоурча
. іШыскі.
дудзіцкая
Ніжні
яунгурскі
авцінскі
сакмавсні ядас
а^лльоккя^с
прудкоУская
Бермскія адклады пашыраны у Прыпяцкім прагіне і Брэсцкай упадзіне. 3-за недастатковай палеанталагічнай вывучанасці Для адкладау пермскай сістэмы на Беларусі карыстаюцца назвамі мясцовых світ, а не ярусау або гарызонтау уніфікаванай схемы. Палеагеаграфічныя абставіны і умовы асадканамнажэння у пермскі перыяд былі розныя і эменлівыя. Большая частка Беларусі была сушаю. Асадкі намнажаліся толькі у Прыпяцкім прагіне і Брэсцкай упадзіне. У пачатку ранняпермскай эпохі /асельскі век/ на тэрыторыі Прыпяцкага прагіну з паУднёвага усходу праніклі воды неглыбокага мора з нешматлікай фаунай фарамініфер, брахіяпод, крйнаідэй. Мора заліло толькі невялікую асявую частку Прыпяцкага прагіну, дзе намнажаліся гліністыя і даламітава-сульфатныя асадкі прудкоускай світы .магутнасцю каля ЬО—70 м. У сакмарскі век воды апрэсненага мора залілі большую, чым у асельскі век, частку Прыпяцкага прагіну. Намкажаліся пераважна чырванаколерныя глініста-алеурытавыя асадкі ніжняй падсвіты дудзіцкай світы магутнасцю да 156 м. Верхняя пясчанікавая падсвіта дудзіцкай світы магутнасцю да 47 м намножылася У 2-й палавінв сакмарскага ці пачатку арцінскага веку, у час наступнай /3-й/ інгрэсіі ранняпермскага мора. Уся астатняя тэрыторыя Белаpycf у ранняпермскую эпоху была пустыннай сушаю. 3 2-й палавіны арцінскага ці з канца сакмарокага веку мора адступіла і з тэрыторыі Іірыпяцкага прагіну, якая доуга /арцінскі. кунгурскі, уфімскі і казанскі вякі/ аставалася пустыннай сушаю.
У канцы познапермскай эпохі /татарскі век/ апрэсненав мора заліло усю тэрыторыю Прыпяцкага прагіну, схілы Украінскага шчыта, Варонежскай і часткова Беларускай антэкліз. У мелкаводным басейне намнажаліся чырванаколерныя кангламераты, пясчанікі, пяскі магутнасцю да 26b м з фаунай філапод, астракод, рэшткам і рыб, харавым і водарасцям і. Для Прыпяцкага прагіну цалкам характэрна чаргаванне марскіх, лагунных, прэснаводных і кантынентальных умоу асадканамнажэння, якія неаднаразова зменьваліся доугімі перапынкамі. Некаторыя геолагі прудкоускую і дудзіцкую світы Прыпяцкага прагіну адносяць да верхняй пермі, каранеускую — да ніжняга трыясу. У Брэсцкай упадзіне пашыраны толькі марскія тэрыгенна-карбанатныя
ацклады казанскага яруса. У ніжняй частцы вылучаецца пачак магутнасцю да 8,6 м, складэены пераважна з кангламератаў з праелоямі роэназярністых пясчанікаў, у верхняй — пачак магутнаоцю да 14 м. складзены з вапнякоў і даламітаў з рэшткамі фауны фарамініфвр, брахіяпод, пелецыпоц, каралаў, імшанак і інш. 3 2-й палавіны казанскага веку ў Брэсцкай упадаіка ўсталяваліся кантынентальныя ўмовы і гэта тэрыторыя ператварылася ў камяністую пустыню, дзе актыўна ішлі працзсы карстаўтвврэння. У канцы пермскага перыяцу ўся тзрыторыя БеларусІ была сушаю. У пермскім перыядзе на тэрыторыі Беларусі ўвесь час адбываліся трансгрэсіі то УсходнеЕўрапейскага /асельскі, сакмарскі і татарскі вякі/, To Заходйе-Еўрапейскага /казансні век, цэхштэйн/ мораУ, падзеленых прыўзнятай Палескай седлавінаю. Агульная магутнасць адкладаў пермскай оістэмы ў Прыпяцкім прагіне больш за 500 м, у Брэсцкай упадзінв каля 30 м. Арганічны свет пермскага перыядУ вельмі разнастайны. У морах жылі фарамініферы, пераважна фузулініды, каралы, імшанкі, брахіяподы, аманіты, астракоды, акулапацобныя рыбь і інш. Н& сушы панавалі земнаводныя /стэгацэфалы/, паўзуны /парэязаўры, цынацэфалы/, у паветры — насякомыя. Флора была падобна да флоры камэннавугвльнага перыя.цу — кліналісты, сігілярыі, каламіты, кардаіды, лепідадбндраны і інш. У канцы пермі вымерлі некаторыя ррупы бесхрыбетных /чатырохпрамянйвыя каралы, трылабіты, пьлеазойскія маронія вожыкі, фузулініды, табуляты/, многія прадстаўнікі каменнавугальнай флоры /сігілярыі, Каламіты I ІЯш./, пачалі развівацца хвойныя, гінгкавыя і ЦЫКадавыя. У .адклацах гіермскай сістэмы Беларусі /па аналоРіі з Польшчай і Украінай/ магчымы паклады Гаэу, медзі, рэдяіх і рассеяных элементаў.
каля г. Петрыкаў Гомельскай еобл. Аднрыта ў 1966 г. на захадзе цэйтральнай зоны ПрыпяЦйага нрагіну. Калійныя солі звязаны з верхнеДэвонскай саляноснай тоўшчйй /ялецкі, лебядэянскі і часткова данкаўскі гарызонты фаменскага яруса/ магутнасцю 1600—1900 м, што залягае на рлыбіні ЗТ7—745 м ад лаверхні і ўтварае некалькі пацняодяў, падзеленых дэ-
прэсіямі. Складзенй з сільвініту, сільвін-карналітавых і карналітавых парод, якія Утвараюць II калійных гарызонтаУ, шматлікія праслоі і ўкрапанасць у каменнай сблі. Асноўны /4-ы/ гарызонт прасочаны на плошчы болын аа 500 км , залягае на глыбіні 516—1374 м. Магутнасць прадукцыйнага пласта 4,25 м, сярэдняя колькасць КСI 21,7 %, МвСІо 1,3, нерастваральныя рэшткі 0,5 %. Запасы гарызонта каля 2 млрд. т. Калійныя солі адроэніваюода ад солей Старобінскага радовішча большай чысцінёй і большай кольісасцю МяСІ^. Радовішча не распрацоўваецца.
КНІГІ ОНЛАЙН
