Гісторыя беларускай кнігі
У 2 т. Т. 2. Кніжнасць новай Беларусі (XIX—XXI стст.)
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 436с.
Мінск 2011
АІУЬЯУЛЕННЯ нрыймаюцця на ііасдедвяЛ страшіцй ua 20 кап. за лнпейку пэтпту.
Рукаішей н караінаіідаііцна. прнйыланйя у Радакаміо, муеяць быць чытэлыіа ішшісааы з фаміільею н адрінчмі таго. хто яо прнсылае. Адрэеь толькк для ведама Рэдакцпн.
Наш палетак.
Паш палетак пампж межау. 3за каторых цвяце збожа: А наіп скравак штось залежау: Наш загон зысцн ня можэ. Цн то глеба да нпчога?
Цп то рукп у нас слабые, Што ня маем й зерня свога. Што мы ходзпм як сляпые? Глеба чорпа, у руках снла, Толькп пашых гаратаяу Пекаець мара усё звадзпла Гэн замежы. да выраяу... Наш сявец не раз там кндау Залатое зерне з жмеіш. Еп не раз там плёны выдау.
А у нас расліі каменп. Наш палетак негараны. Палынамп цвяце ннва. Нука. братцы. ку.мы, сватьГ. Да работы станьма жыва! Хто гараца добра зможэ, Хто разоры скоро ладзпць, Хто шчаслпве сее збожа. Хто гароды добра садзнць Жыво, жыво за работу Без аглвдкп хг<> іпто млж:». Усе роуны без расчоту Успх праца будзе згожа!
М«н.('н Ііу(іііііці;<і.
Да чытацелёу.
Прачхпууея з цяжукаго сну парод. падняуся як рэка на няспу за вя.пікас дзело сва><цы іі .іепшае до.ш. То.іы;п з пад стрзхн Ібміюе хаты мужыка беларуса як даунріі. яі; чітнп гадоу таму назад неець холадом магпльіаго сну. Там нядоля. цямнота іі голад. яго радауные ворогп, звплн сабе крэпкое гпяздо,
разраслпгя. рагплад.шлікя. Вывалп такп п шакіі* мпнуш у гііеторып апопіннх гадоу. піто црасыпауся п беларуе.
Галодны п ціомны будзіуся ён з цяжкаго спу н дзнвавауся. н слухау як з далёкаго свету з уснх староіі ляцелн да яг<» развалпушаеся хаты радосные весвцн аб зямлн, аб сва_
БЕЛАРУСКАЯ КНІГА Ў ПЕРЫЯД РАСІЙСКАЙ ІМПЕРЫІ (1795—191 7)
47
8
Н А Ш А Д 0 Й Я
ОБЬ^Ц^^.
Магазннь часовт> А. РЫДЛЕВСКАГО
Нн.ГЫЮ. ір'Ч.ІЬ Вн.ННСКОІІ II І’ірнрНІІІІІО/ІІІІЧІі t/.t.
Бомой выборг "’’X^^ZZ”" №ы шт«ыя.
Прн укйа.шіні, масішрскнн под’ь лнчным'ь наблюденіемь владільца спеціа.піста.
Карл*ь Клейн*ь
ВіІ.ІЬНО. Гмрг'ймкііі нросн. ■).
Постройкн МЕЛЬНМЦЬ. Постановка м оборудованіе Т Ю Р Б Н Н Ь разныхь снстемь.
Доставна машмнь м мельнмчных* прмнадлежностей.
Проэнты. сметы м наблюденіе во время работь.
цнн£огтогряафі я Юрашайтш н Антонова
Лнльно, Георш’вскій up. уюль Татарской <1. X 1.
X • — Г^.і>...— ^ , — —■ ^
( Ш F Г| >Ц41 H"J ІПТ1, Mt‘CTO ітМ'ііцйііка ilyxraj | I П1ЫІМІМтграійпіірнка;і'ііікзкі>ііт«|>й; могу і Д представнть рекомендаціп Гдь глаіныхі. Внденской Го * & Р°Дск°й Думы Адресь ві. редшцін гНашао Долн'. j A — — ТІГ г — ■< — — — — — — г—— Г — — ' *~ — — ft
шпт^ нн^даж
обтьяуляе іііто у яго складагг
W у ВНЛЬНН на ЗАВАЛЬНАЙ вулмцы № 11 'W нріпЬіюціііі чі.іьмн добрнгч гііннііікц ГАі'ПАДАІЧ'ІПІЕ ]І АШ П НЫ
Малацнлкм
фабрпкп „Бадэня** ручные п мансжные.
Сечкарнн
Бенталя Ііадяня п пныхі> фабрнкь.
Манежы
тое самой фабрыкн, вельмл легкіе да працы.
Аро»ы
(веялкн) рожной вя.ілнчпнп амэрііканской выдумкіі.
На жаданне Зыгмунд Нагродзкм ВЫСЫЛае дармо КНШН у каторыхі. наішсана цана машші.
НОВООТКРЫТДЯ ТМПОГРДФІЯ
„уіршель Лечатхаго DW‘,
IMP ВІКІЫІА. нн цг.іц Гіч.іьшіпі н РціЬтцк.ай р.і.. «г? <). Залкннда. "ЧМЕ прннпмаеть всевозможцые заказы на вс'Ьхтэ европейск. языкахт».
Учасіннйкч іірінс.ш—ні‘ключнті'лі.но раіійчіеспі'цкілнсіны, занй.чавшіеся <)о открытія онічо Нпм вь разныхі лучшнх'ь іпчііоірйіріяхл.
Наказы тніолняются скоро. мзяіцно м аккуратно. Многородніе заназы высылаются наложеннымь платежомь.
ЛЙТОУСШ КНШРНЯ
М. ПясэцкойШляпэлмс
Іін.іі,іііі. Діі.мічііікчйспап вр.і.. /■>.
Продае рожные беларускне кшжкм. як то: Элемонтар бёларускл, Казкн, Вязянка, Дудка ВурачкаІюгушэвпча, Скрыпка Беларуская. Смык Беларускп, ІІсспн, Што такоо свабода ц другіс.
Там ь ікэ продаюцца усслякпе лмтоуснме кннжкн н прымасцца падішска на гадату Лаша Доля“, на усе лнтоускпе газэты н на польскую газсту „Эхо“.
Спнс шжок высылаецца на жадавне кожнаго.
Ттптографія «’Артель Печатнаго Діла , Вн.іьна. уг. Во.іыпоіі н Руднпцкоіі ул., д. Залкннда.
48
ГІСТОРЫЯ БЕЛАРУСКАЙ КНІП
адна — ў Сэйнах (Сувальская губ.). йзноў у Внльнн нядаўно адкрылася газэта «Litwa», каторую выдаюць лнтвнны па польску н ў каторай бароняць справы свае прад уснмн, хто не разумее па лнтоўску. На рысунку нашым ёсць усе тые газэты. Меж нмн н «Наша Ннва» — аднаедзнная беларуская газэцнна. A тым часам нас, беларусоў, ёсць 8 14 мільёноў чалавек; лнтвнноў жэ н трох мнльёноў не набярэцца. За тое лнтвнны шчыра ўзялнся за свае нацнональнае адрадзэньне н працуюць, не пакладаючы рук»89. «Тагачасныя летувіскабеларускія дачыненні ў Вільні адзначала шчырая прыязнь. Маладым летувіскаму і беларускаму рухам даводзілася здабываць сабе ў разнамоўнай Вільні месца і роўныя з іншымі грамадскія правы»90.
У «Дзённіку» Міхала Ромера, аднаго з лідэраў «краёвай ідэалогіі», прыведзена наступная характарыстыка рэдакцыі «Нашай Нівы»; «Кола супрацоўнікаў «Нашай Нівы» для мяне з’яўляецца адным з самых прыцягальных і сімпатычных у Вільні. Ёсць у іх вялікая шчырасць волі, моцная адданасць справе, якая ўспрымаецца імі не як механічная праца ці прафесійны абавязак, а як жывая творчасць, як найбольш поўнае праяўленне іх жыцця, іх энергіі, іх волі. Яны цалкам паглыблены ў сваю справу, толькі ёй і жывуць. Кожны з іх — адметная асоба, кожны мае выразную і непаўторную індывідуальнасць. Пэўная шаблоннасць думак і дзеянняў, якую часта нараджае калектыўная праца, у беларусаў цалкам адсутнічае. Яскравая індывідуальнасць кожнага з іх тлумачыцца шчырымі, добрасумленнымі адносінамі да справы. Пры энергічнай дзейнасці індывідуальнасць не нівеліруецца па пэўным шаблоне, аразвіваецца, набывае выразныя контуры, што садзейнічае найбольш поўнаму выяўленню асобы».
«Высокі ўзровень талерантнасці «нашаніўскага кола», магчыма, быў абумоўлены тым, што сярод беларускай эліты паступова распаўсюдзіўся яшчэ адзін варыянт нацыянальнай ідэалогіі, з’яўленне якога было звязана з палітычнай актыўнасцю літоўскіх і беларускіх палякаў». Прадстаўлялі гэты рух Міхал Ромер, Раман і Канстанцыя Скірмунты, Баляслаў Ялавецкі. 3 «краёўцамі» цесна супрацоўнічалі браты Луцкевічы, якія былі «ініцыятарамі ажыццяўлення незвычайнага беларускага праекта — выдання штодзённай газеты на рускай мове і штотыднёвіка на польскай»91. Гэтымі выданнямі сталі з 1912 г. віленскія «Вечерняя газета» і «Кйіег Krajowy», якія разглядаліся ў якасці яшчэ
аднаго сродку ўмацавання пазіцый беларусаў у нацыянальнакультурным і грамадскапалітычным жыцці. Сувязі з «краёўцамі» мелі пад сабой не толькі ідэйную аснову, але былі выкліканы таксама і пэўным прагматызмам. Для падтрымкі беларускага руху, выдавецкай дзейнасці патрэбны былі матэрыяльныя сродкі. Іх пошукам займаўся ў асноўным Іван Луцкевіч, які, па сутнасці, «фінансаваў газету «Наша Ніва» ды і амаль усю беларускую справу ў Вільні». Складанасць была ў тым, што беларусы амаль не мелі сваёй гандлёвапрамысловай буржуазіі92, багатай эліты, якая прызнавала б сябе беларускай. Толькі лічаныя беларускія палякі падтрымлівалі нацыянальны рух: Магдалена Радзівіл, Раман Скірмунт, Міхал Ромер, Тэрэза Гардзялкоўская. У справу арганізацыі друку ў Вільні Луцкевічы ўклалі ўсе свае спадчынныя зберажэнні93; матэрыяльную дапамогу аказвалі таксама віленскі мешчанін Аляксандр Уласаў, адзіны з «нашаніўцаў», хто меў прыбытак з уласнага фальварка, віленскі беларус Зыгмунт Нагродскі. Даўгі за выдавецкія выдаткі часта пакрываліся дзякуючы продажу антыкварных рэчаў (акрамя беларускіх, якія збіраліся I. Луцкевічам для беларускага музея).
У 1912 г. рэдакцыя газеты пасля абмеркавання пытання аб графіцы (шрыфце) выдання прымае рашэнне аб друку толькі «рускімі літарамі» (з № 43 ад 24 кастрычніка), што дало і пэўную эканомію сродкаў94. 3 часам, і асабліва ў апошнія гады існавання, «Наша Ніва» ўжо мела значную колькасць платных падпісчыкаў, а паляпшэнне матэрыяльнага становішча садзейнічала арганізацыі кнігавыдання і стварэнню новых выдавецтваў: «Саха», «Наша Хата», «Палачанін», «Беларускае выдавецкае таварыства», «Bielarus». У гэты ж час у Вільні адкрыўся і Беларускі кніжны магазін В. Ластоўскага, пры якім ён з сям’ёй жыў да 1918 г. і збіраў калекцыю беларускіх старажытнасцей95.
За 1907—1913 гг. рэдакцыя газеты спрычынілася да выдання больш як 40 беларускіх кніг (усяго 44)96. С. Александровіч, падаючы звесткі пра колькасць кніжных выданняў «Нашай Нівы», вызначае лічбу 33 і адначасова прыводзіць факты, што пры ўдзеле рэдакцыі віленскай газеты выйшлі яшчэ не менш як сем кніг: «Песніжальбы» Якуба Коласа, «Снатворны мак» Кандрата Лейкі (1910), «Ян Баршчэўскі — першы беларускі пісьменнік XIX стагоддзя» і «Адам Ганоры Кіркор» Рамуальда Зямкевіча (абедзве 1911), «Cyzyk bielaruski» Галляша Леўчыка (1912), «Вянок»
БЕЛАРУСКАЯ КНІГАЎ ПЕРЫЯД РАСІЙСКАЙ ІМПЕРЫІ (1795—1917)
49
□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□ОПН 8 „БЕЛАРУСКІ КАЛЕНДАР“ □ К Выходяіць што год русжімі зітарамі і другое выдань q Н не подьсвші аітэрамі. Цана 16 вап, с перасйлкай— ц П 20 к. Іірадаецца ва ўсіх бедарускіх рэдакціях 1 □ Я каігаршх. □ £)□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□ ^
БеЛАР^СКАЯ КНІГАРНЯ'
Відьвя, З&вальвая, № 7.
Вядве агульяіцві і дробны гандэль беларускімі кніжвамі, дастаўляе кніжкі аб Беларусі у другіх мовах, прыймае да друвававьня рукапісы.
Квіжкі беларусвіе квігарня высылая і вакладпой платаі. Хто выпіоывае накладвой платай—даплачывае em.
чэ 10 кац. за накладную плату і 7 кап ва заказ.
Прыпмаецца вадпіска на газэты.
Гавдлярам Беларусваа кнігарвя даа вялівую уступку.
Каталогі высылаюцця даряа
Беларўсцае Зыдавеццае Таварыства ў більні.
прыступаючы да выдавецкаЗ працы ваведамляе усіх, каму дорагасправа бваарускаго адраджэньня, аб тым, тто таварыстпа сташці. сабо мэту у першы чарод ныпусваць у сьвет па сіле магчымасьці тавіе ваігі; Пісьмо сьввтое ц,мм, Гістврыю етарега I новаго аакову для даяцей у шволах, Кніжжу да набажяяства, Энангепчку на сьвягы і нядзелі, Гісторыю ваеьцбла для школ, Граматыку беларускую, Географію, Слоўнікі, Арытмагыву, Кнігі для навучаньня у вжолах, Кшгі йойулярйые аб селыкай іасвадарцы. Выдазацтва зпвртавцца 0 просьбая да шавоўных оісь* ыеньнікаў прысйлаць як можва ванхутчэй свм рувайісы выжэй азначэных кніжэв.
Адрэс; Вільвя, Каштановая М 6, ав. 4., Беларуекае Выдавецжае Таварыетва.
КНІГІ ОНЛАЙН
