Игде зродилися иускормлены суть по Бозе
Анатоль Астапенка
Памер: 734с.
2010
Па-першае, і ў 1930-я гг. Заходняя Беларусь была шматканфесійнай, але Ян Пазняк і Адам Станкевіч кіравалі моцнай хрысціянска-дэмаратычнай партыяй, якая мела сваю салідную газету “Беларуская крыніца”. Апрача таго, у наш час не існуе аднаканфесій-
ных краін. Напрыклад, у Германіі некалькі канфесій, і пры гэтым няма перавагі якой-небудь адной, католікаў і пратэстантаў (лютэран) прыкладна пароўну. Тым не менш творца “нямецкага цуда” Людвіх Эрхард быў хрысціянскім дэмакратам, а адпаведная партыя была ў той час ва ўладзе. У Польшчы, якая лічыцца каталіцкай дзяржавай, жыве каля мільёна праваслаўных, якія маюць аўтакефалію.
Па-другое, у Беларусі ў наш час любая партыя, заснаваная на пэўных ідэалагічных прынцыпах, будзе слабай. У грамадстве бярэ цяпер верх прагматызм. I не дзіўна, што найбольшую моц у Рэспубліцы Беларусь мае “партыя ўлады”.
Грамадскія арганізацыі ў Беларусі
На працягу амаль ўсіх 90-х гг. XX ст. найбольш масавай і ўплывовай апазіцыйнай арганізацыяй у Беларусі быў грамадскі рух за перабудову Беларускі Народны Фронт “Адраджэнне”. У 1999 г. БНФ раскалоўся на дзве мала сяброўскія арганізацыі з адной і той жа назвай. Хоць напачатку існавалі рух БНФ і партыя БНФ, дык пасля яго расколу, непазбежнага зніжэння рэйтынгу папулярнасці БНФ у абедзвюх сваіх структурах фактычна засталіся функцыянаваць не як дзве грамадскія арганізацыі, два Рухі, а дзве партыі.
3 іншага, “левага” боку, грамадскай арганізацыяй, што аб’яднала “дэмакратычных” камуністаў і прасавецкі скіраваных грамадзян пачатку 1990-х гг., стаў “Рух за сацыяльны прагрэс і справядлівасць”.
Апрача БНФ з пачатку 1990-х гг. у Беларусі дзейнічаўі шэраг грамадскіх арганізацый дэмакратычнай і нацыянальна-адраджэнцкай скіраванасці. Найбольш буйным было Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны (ТБМ). Яно было створана як добраахвотная масавая грамадская арганізацыя з мэтай культурна-асветніцкай дзейнасці ў галіне адраджэння беларускай мовы і беларускай нацыянальнай культуры ў Беларусі. Таварыства беларускай
мовы імя Ф. Скарыны ўтварылася ў 1989 г. Сябрамі кіроўнага органа Рэспубліканскай рады ТБМ у свой час з’яўляліся прадстаўнікі беларускай эліты, вядучыя навукоўцы, пісьменнікі: Максім Танк, Барыс Сачанка, Васіль Быкаў, Янка Брыль, Зянон Пазняк, Юрый Хадыка, Адам Мальдзіс, Артур Вольскі, Вячаслаў Адамчык. ТБМ паспяхова дзейнічае да цяперашняга часу, мае сваю сталую газету “Наша слова”.
Дзейнічалі ў Беларусі таксама ГА “Таварыства беларускай школы” (А. Лозка), ГА “Міжнародная асацыяцыя беларусістаў” (Адам Мальдзіс).
Нацыянальна-культурнае адраджэнне закранула не толькі беларусаў. Былі створаныя нацыянальнакультурныя аб’яднанні татараў-мусульман “АльКітаб”, Саюз палякаў у Беларусі, Беларускае аб’яднанне габрэйскіх асацыяцый і суполак, асацыяцыя ўкраінцаў у Беларусі “Ватра” і іншыя.
Вялікую ведамасць у свеце атрымала Згуртаванне беларусаў свету “Бацькаўшчына”, дзейнасць якога галоўным чынам сканцэнтравана ў Мінску. 8-10 ліпеня 1993 г. ЗБС “Бацькаўшчына” правило ў г. Мінску Першы з’езд беларусаў свету. На ім прысутнічалі 486 дэлегатаў з замежжа: Англіі, Аргенціны, Аўстрыі, Аўстраліі, Бельгіі, Германіі, ЗША, Канады, Полыпчы, Францыі, Чэхіі, Швейцарыі, Расіі, Украіны, Малдовы, Туркменіі, Казахстана, Кіргізіі, Узбекістана, Эстоніі, Літвы, Латвіі; 510 дэлегатаў з Беларусі і больш за 200 чалавек гасцей. Прэзідэнтам ЗБС “Бацькаўшчына” быў абраны акадэмік Радзім Гарэцкі, старшынёй Рады Ганна Сурмач. II, III і IV з’езды беларусаў свету праходзілі таксама ў Мінску ў 1997, 2001 і 2005 гг. На з’ездзе ў 2005 годзе старшынём Рады быў абраны вядомы мастак Аляксей Марачкін.
У цяперашні час у Беларусі дзейчае шэраг фондаў, многія з якіх пачыналі сваю дзейнасць яшчэ ў савецкія часы. Гэта Фонд міра Беларусі, Беларускі фонд культуры, Беларуси! камітэт абароны міру, Беларускае таварыства дружбы і культурней сувязі з замеж-
нымі краінамі, Беларускае таварыства па культурных сувязях з суайчыннікамі за мяжой. Шэраг грамадскіх арганізацый існуюць для развіцця дружбы між народам!. Гэта таварыствы “Беларусь Канада”, “Беларусь Полыпча, “Беларусь Фінляндыя” і іншыя.
Вялікі блок грамадскіх арганізацый, якія дзейнічаюць у Беларусі, складаюць аб’яднанні паводле прафесійных інтарэсаў. Гэта, па-першае, грамадскія аб’яднанні тыпу акадэмій: Міжнародная акадэмія тэхнічнай адукацыі, Міжнародная акадэмія інфармацыйных тэхналогій, Міжнародная акадэмія сацыяльных навук, Міжнародная акадэмія навук Еўразіі, Беларуская акадэмія палітычных навук і г.д.
Мінск з’яўляецца цэнтрам дзейнасці арганізацый творчага кірунку ГА “Беларускі саюз мастакоў”, ГА “Беларускі саюз дызайнераў”, ГА “Беларускі саюз журналістаў”, ГА “Беларускі саюз кінематаграфістаў”, ГА “Саюз беларускіх пісьменнікаў” і іншыя. У 2005 г. было ўтворана яшчэ адно аб’яднанне пісьменнікаў “Саюз пісьменнікаў Беларусі”.
Шэраг арганізацый займаюцца дзіцячымі і юнацкімі праблемамі: Беларуси! Рэспубліканскі Саюз Моладзі (БРСМ), Саюз скаўтаў Беларусі, Дабрачынны фонд “Юныя таленты”, таварыства “Дзеці ў бядзе”, грамадскае аб’яднанне “Маладая грамада”, Рэспубліканскае грамадскае аб’яднанне “Задзіночанне беларускіх студэнтаў”, Рэспубліканскае грамадскае аб’яднанне “Ленінскі камуністычны саюз моладзі”, Рэспубліканскае грамадскае аб’яднанне “Беларуская асацыяцыя маладых палітыкаў” і інш.
Шэраг арганізацый сваю дзейнасць засяроджвае на дапамозе ветэранам Вялікай Айчыннай вайны, ахвярам рэпрэсій, Чарнобыльскай катастрофы. 3 1991 г. дзейнічае ГА ветэранаў, якую ўзначальвае А. М. Новікаў. Праблемы, звязаныя з увекавечваннем памяці ахвяр гітлераўскіх канцлагероў, вырашае Міжнароднае ГА “Трасцянец”.
Вялікая колькасць арганізацый у Рэспубліцы Беларусь сваю дзейнасць канцэнтруе на ахове наваколь-
нага асяроддзя і іншых пытаниях экалагічнага кірунку. Сярод іх: грамадскае аб’яднанне (ГА) “Мінскі экалагічны савет”, Беларускі камітэт “Дзеці Чарнобыля”, ГА “Беларускі сацыяльна-экалагічны саюз “Чарнобыль”. ГА “Чыстая вада”, Міжнароднае грамадскае аб’яднанне “Экапраект”.
Грамадскія недзяржаўныя арганізацыі Беларусі ўтвараюць трэці сектар НГО (NGO). База даных грамадскіх аб’яднанняў БРГА “Аб’яднаны шлях” складе 2816 грамадскіх аб’яднанняў, саюзаў, асацыяцый і арганізацыйных структур.
У 1997 г. была ўтворана Асамблея дэмакратычных няўрадавых арганізацый Беларусі ў 1997 г. Першы кангрэс Нацыянальнай Асамблеі праходзіў у Мінску 22 лютага 1997 г. У ім брала ўдзел белый за 250 арганізацыяў. Асноўнымі прынцыпамі арганізацыі былі: незалежнасць Беларусі, рынкава-дэмакратычныя рэформы, правы чалавека, інтэграцыя ў еўрапейскія структуры. Кіраўнікамі Асамблеі былі В. Вячорка, А. Бяляцкі і іншыя. Колькасць арганізацый, якія ўваходзілі ў Асамблею, дасягала 700.
На стан 1 сакавіка 2007 г. у рэспубліцы зарэгістравана 2248 грамадскіх аб’яднанняў (231 міжнароднае, 724 рэспубліканскія і 1293 мясцовыя), 17 саюзаў (асацыяцый) грамадскіх аб’яднанняў, а таксама 56 фондаў (3 міжнародныя, 3 рэспубліканскія і 50 мясцовых). Зарэгістравана і пастаўлена на ўлік 22 021 аргструктур прафсаюзаў (108 абласных, 774 раённых і гарадскіх, 21 080 першасных, 59 аб’яднаных) ill 917 аргструктур іншых грамадскіх аб’яднанняў (530 абласных, 3784 раённых і гарадскіх, 7603 іншых).
Спектр зарэгістраваных грамдскіх аб’яднанняў даволі разнастйны і ахоплівае розныя галіны дзейнасці і розныя сацыяльныя групы насельніцтва. Сярод агульнай колькасці грамадскіх аб’яднанняў болып за ўсё ствараецца арганізацый асветніцкай, фізкультурна-спартыўнай і дабрачыннай скіраванасці.
Усяго ў Рэспубліцы Беларусь зарэгістравана 517 фізкультурна-спартыўных, 351 дабрачыннае, 312
асветніцкіх, культурніцкіх, выхаваўчых, 162 маладзёжныя, у тым ліку 23 дзіцячыя, 140 грамадскіх аб’яднанняў інвалідаў вайны і працы, ветэранаў, 111 навукова-тэхнічных, 98 аб’ядноўваючых нацыянальныя меншасці, 69 аб’ядноўваючых прыхільнікаў прыроды, помнікаў гісторыі і культуры, 41 творчае 38 жаночых і 409 іншых грамдскіх аб’яднанняў.
Агульная карціна падзелу грамадскіх арганізацый па сферах дзейнасці можа быць прадстаўлена на наступнай дыяграме:
Эканоміка,
прадпрыма льніцт в а 1,98%
АрганЬацыя
Абарона правоў і Абарона правоў
Чернобыльская арганіжцыя 3,06%
Хобі, арганізафія ла йтавэсах
4,62%
Спорт, адпачынак, турыгм
12,45%
Сэцыяльная абарона, р^абілітацыя
10,83%
свобод чэпавека
спажыўцзў 0,26%
Экапогія. абарона навакольнага асяроддзя
2,53%
Рэсурсны цэнтр 0.31%
менаіасцяў дзіцячая 4,65%
2,95% 4,93%
вв^інаслужачых, ветэранаў узбрсеных сіл і праваахоўных органаў
1,80%
Арганіззцыя інвалідаў
2,51%
Ахова здароўя і медыцьвча
3,68%
Дабрачынная
10,10%
Дгяржаеа, самакіра ванне, права
2,77%
Жаночая арганізацыя
1,46%
6,81%
Падзел грамадскіх арганізацый па сферах дзейнасці. (з матэрыялаў сайту www.ngo.by)
Лірычнае адступленне. Правыя і левыя ў Беларусі
Мвстацтва, культура
6,21%
Левая, правая где сторона?
Улица, улица ты, брат, пьяна!
(3 старадаўняй песні)
Сітуацыя з сучасным палітычным спектрам беларускіх партый нечым нагадвае гэтую песню. Толькі бакамі вуліцы становяцца партыі, а вуліцай нашая Беларусь. Сапраўды: якая з палітычных партый
можа сябе назваць левай, а якая правай (у класічным сэнсе гэтага слова)? АГП, здаецца, правая ліберальныя каштоўнасці, прыватная ўласнаць і г.д. КПБ Сяргея Калякіна партыя камуністычная і паводле канонаў належыць да левага боку. Але вось цікава: і АГП і КПБ падтрымліваюць платформу Аб’яданых дэмакратычных сіл (АДС). Аказваецца, мэты АДС падыходзяць як для камуністаў, так і для лібералаў ды іншых апазіцыйных партый (БНФ, АГП, БСДП (Г), БСДГ і г.д.).
Такім чынам, відавочным у цяперашняй палітычнай сітуацыі становіцца вывад аб тым, што ўсе ідэйныя ўстаноўкі, праграмныя палажэнні і г.д. адыходзяць на задні план у параўнанні з наяўным у Беларусі палітычным кліматам. Розніца паміж “правымі” і “левымі” часова (а чаму часова?) сціраецца іх аб’ядноўваюць каштоўнасці болып важныя, чым пабудова камунізму ці капіталізму. Сапраўды, хто можа пярэчыць, скажам, супраць такога лозунга праграмы АДС “Дастойнае жыццё кожнаму!” Гэтага ж хочуць, па-сутнасці, і будаўнікі камунізму, і сацыял-дэмакраты, і лібералы, і хрысціянскія дэмакраты. Болып за тое, у праграме развіцця кожнай развітай еўрапейская дзяржавы, я мяркую, існуе тэты пункт.
КНІГІ ОНЛАЙН
