Еўфрасіння Полацкая
Уладзімір Арлоў
Выдавец: Полымя
Памер: 272с.
Мінск 2000
I паслала слугу свайго Міхаіла ў Царгорад да цара Мануіла і да патрыярха Лукі з дарамі каштоўнымі, просячы ў іх абразы Святой Бага- родзіцы. Напісаў жа евангеліст Лука тры абразы яшчэ пры жыцці Святой Багародзіцы і паставіў адзін у Іерусаліме, другі — у Царгорадзе, а трэ- ці — у Эфесе. Яна ж прасіла Эфескі абраз Свя- той Багародзіцы. I бачыў цар любоў яе, і паслаў у Іерусалім семсот вояў сваіх. I тыя пайшлі і прынеслі абраз Святой Багародзіцы ў Царгорад. Патрыярх жа Аука сабраў епіскапаў і ўвесь са- бор у Святую Сафію і, блаславіўшы, аддаў той абраз слузе найпадобнейшае Еўфрасінні. Ен жа з радасцю ўзяў і прынёс той абраз Еўфрасінні. А яна, унёсшы ў царкву Святой Багародзіцы, паставіла яго і, узняўшы рукі, мовіла: «Слава Табе, Госпадзе, слава Табе, Уладару, што даў сёння мне бачыць аблічча Маці Сваёй!» I, ска- заўшы так, аздобіла яго золатам і самацветамі, і ўстанавіла насіць яго кожны аўторак па святых цэрквах. I аздобіла ўсю зямлю Полацкую сваімі багалепнымі манастырамі.
I, бачачы, як прасвятліў Бог манастыры яе, пажадала, молячыся: «Каб жа дайсці мне да святога горада Іерусаліма і пакланіцца гробу Гос- падаву і ўсім мясцінам святым, бачыць іх і ца- лаваць, і там скончыць жыццё сваё!» Гледзячы ж на супольнае мноства статку Божых авечак, радавалася яму, як свайму ўратаванню, і кожны дзень навучала сёстраў сваіх: старых вучыла цяр- пенню і ўстрыманню, юных — душэўнай чысціні і цялеснаму супакаенню, гавенню чэснаму, ха- джэнню рахманаму, голасу ціхмянаму, слову да- брачыннаму, ядзенню і піццю маўкліваму; пры старэйшых маўчаць, мудрых слухаць; да старэй- шых — пакоры, да роўных і меншых — любові некрывадушнай; мала казаць, а больш разумець. Такі ж мела дар шчасная Еўфрасіння ад Бога: калі хто спытае яе пра што-небудзь,—- яна да- вала адказ, і хто слухаў яе — атрымліваў да- броты ўсялякія. I не хацела яна бачыць, каб хто варагаваў: ні князь з князем, ні баярын з бая- рынам, ні з простых хто са сваім сябрам, але ўсіх жадала бачыць адзінадушнымі.
I паслала да ўсіх братоў сваіх, распавядаючы ім сваю думку, што вырашыла яна ісці ў Іеру- салім. Тыя ж, чуючы гэтую вестку, адусюль з’ехаліся з вялікім смуткам да шчаснае Еўфра- сінні і малілі яе са слязамі, каб сіротамі іх не пакінула. Яна ж іх суцяшала разважліва, як маці дзяцей сваіх мілых. I любасны брат Еўфрасінні Вячаслаў прыехаў да сястры сваёй з княгіняй і дзецьмі сваімі. I, прыйшоўшы, пакланіўся і мовіў:
«Панна мая, маці і сястра! Што пакідаеш мяне, уладарка душы маёй і святло маіх вачэй!» I горка плакаў. Шчасная ж Еўфрасіння наказала яму ісці дадому, дзяцей жа яго загадала пакінуць у сястры сваёй Еўдакіі. Бо быў дадзены шчаснай той Еўфрасінні дар ад Бога: на каго зірне вачыма сваімі — разумее, які чалавек будзе абраны ёмішчам Божым. Калі ж убачыла шчасная Еўфрасіння пляменніц сваіх, сказала ім: «Хачу вас заручыць з Жаніхом несмяротным і ўвесці ў палаты Царства Яго!» Тыя ж пачулі, і ўсце- шыліся іх душы словамі найшчаснейшае Еўфра- сінні болып чым мядовымі сотамі. I ўпалі яйы да яе ног, кажучы ёй: «Хай будзе воля Госпада і твая святая малітва! Як хочаш, так і ўчыні нам, панна!» Найпадобная ж Еўфрасіння паслала па епіскапа Дыянісія, які кіраваў пасадам Святой Сафіі, і ўвяла іх у царкву, і загадала пастрыгчы іх, і назвала Кірыану Агаф’яй, а Вольгу — Яўфі- міяй. I блаславіла іх блаславеннем святых айцоў. Сама ж шчасная Еўфрасіння, уладзіўшы свае манастыры з братамі і сёстрамі, дала ўладарыць і кіраваць імі сястры сваёй Еўдакіі. Сама ж, пакланіўшыся ў царкве Святога Спаса і Святой Багародзіцы, мовіла: «Госпадзе сэрцазнаўча! Вось пакідаю Твой дом не зачынены нікому, і Ты, Госпадзе, не зачыні перад намі нябеснага Свайго Царства!»
I пайшла Еўфрасіння ў Іерусалім, узяўшы з сабою брата свайго Давіда і сястру сваю Еўпрак- сію. Уся ж брація плакала горка дзеля адыходу
панны сваёй. I ўсе месцічы выйшлі правесці яе: старыя плакалі, нібы юніцы, наракаючы: «Гора нам, павадыр старасці нашае, апірышча немачы нашай!» А маладыя казалі: «Куды заходзіш, святло вачэй нашых? Хто наша юнацтва ўзмоц- ніць, устрыманне нашае маладосці? He пакідай нас сіротамі і ў малітвах сваіх не забывай нас!» Яна ж, цалаваўшы ўсіх, блаславіла і, паглядзеў- шы на неба, прамовіла: «Ты, Госпадзе сэрца- знаўча, Які хадзіў з Аўраамам, ідзі і з намі, рабамі Тваімі — з Еўфрасінняю, і з Давідам, і з Еўпраксіяй!» I так пайшлі ўсе, хто быў з ёю.
О дзіўны цуд! He была яна раней ні ў якой старане: ні ў горадзе, ні ў сяле; цяпер жа з нежаночаю сілай прайшла ўсе гарады і ўладанні, прымаючы ад усіх князёў пашану вялікую. Так прайшла яна ўсе краіны. I сустрэў яе цар, што ішоў вайною на уграў, і паслаў яе з вялікай па- шанай у Царгорад. Яна ж, прыйшоўшы туды, увайшла ў вялікую царкву Святой Сафіі, пакла- нілася ёй і ўсім святым цэрквам, і прыняла бла- славенне ад патрыярха. I, купіўшы разнастайныя фіміямы і залатое кадзіла, пайшла ў Іерусалім.
Прыйшоўшы ж у Іерусалім, паслала слугу свайго Міхаіла да патрыярха, кажучы: «Уладыка святы! Зрабі мне міласць: скажы, каб адчынілі мне браму Хрыстову!» I ён загадаў учыніць па прашэнні яе. Тады прыйшла яна да брамы і ўпала на зямлю, кажучы: «Госпадзе Іісусе Хрыс- це! He залічы мне за грэх, што хаджу па Тваіх слядах, уваходзячы ў горад святы!» I цалавала
браму з усімі, хто з ёю быў. I ўвайшла ў горад, і пайшла да гроба Госпадава. I прыйшла, і па- кланілася, і цалавала гроб Госпадавы яна і ўсе, хто быў з ёю. I пакадзіла гроб залатым кадзілам, размаітымі фіміямамі. Потым пайшла ў Рускі манастыр Святой Багародзіцы і жыла там. A на другі дзень зноў пайшла да гроба Госпадава, і зноў пакланілася, і цалавала яго, і, пакадзіўшы, адышла. I на трэці дзень тое зрабіла, і, даўшы шмат золата, узняла свае вочы да неба, і рукі ўзняла, і са слязамі ўздыхнула з глыбіні сэрца, і мовіла: «Госпадзе Іісусе Хрысце, Сыне Божы, Які нарадзіўся ад Вечнадзевы Марыі дзеля на- шага паратунку! Ты казаў: Прасіце і атрымаеце. Я ж, грэшная, што прасіла, атрымлівала ад Цябе, Уладару. Вось жа яшчэ прашу ў Цябе, Міласцівы, і на гэтым скончу прашэнні свае: прымі дух мой ад мяне ў святым горадзе Іеру- саліме, перасялі мяне ў Нябесны Твой Іерусалім, супакой мяне на ўлонні патрыярха Аўраама з усімі, хто Табе дагадзіў! Амін».
Так сказаўшы, пайшла яна ў раней згаданы манастыр Святой Багародзіцы, дзе жыла. I тут Божым наканаваннем занядужала і пачала хва- рэць. I, лежачы на пасцелі, казала: «Слава Табе, Уладару: што схацеў, тое мне і ўчыніў, рабе Сваёй!» I праз тую хваробу не змагла пайсці да Іардану, а пайшлі брат яе Давід і сястра яе Еўпраксія, і тыя, хто з імі быў. Яна ж, лежачы на пасцелі сваёй, славячы Бога, казала: «Гос- падзе, зірні на рабу Сваю Еўфрасінню і памілуй
мяне!» I вярнуліся тыя, хто быў на Іардане, і прынеслі вады Іарданскай. Яна ж з радасцю ўзнялася, прыняла і піла, і абліла ўсё цела сваё, і, лёгшы на ложак, прамовіла: «Пахвалены Бог, які прасвятляе кожнага чалавека, што прыхо- дзіць у свет! Заўжды малюся чалавекалюбнаму Богу, раўнуючы Пятроваму пакаянню, калі той не ўпаў у роспач пасля адрачэння свайго, але плакаў горка. Госпадзе! Калі Ты прыняў пака- янне яго, дык прымі і мяне, нявартую рабу Сваю Еўфрасінню, што моліцца, каб вораг яе д’ябал нічога перад Табою, Госпадзе, не сказаў супроць яе на Страшным Судзе Тваім, бо яна наступіла на змяіную галаву гэтага злога раба і процістаяла дзёрзкасці яго акаяннай, спадзеючыся на Тваё, Госпадзе, чалавекалюбства!»
I пачуў Бог малітву яе, і паслаў да яе Свайго ангела, які казаў: «Шчасная ты сярод жанчын і шчасная праца твая! Вось ужо расчынілася райская брама, і сабраліся ангелы, трымаючы свечкі і чакаючы сустрэчы з табою. Дар жа, які просіш у Бога, дадзены будзе табе!» Так ангел прамовіў і адышоў ад яе. Шчасная ж Еўфрасіння ўзрадавалася душою і хутка паслала ў лаўру Свя- тога Савы, кажучы: «Вось ужо надышла часіна, калі мяне Бог супакоіць. Ці прымеце мяне, каб я легла ў царкве Святога Савы?» Адказвалі ж манахі, што былі там: «Забараніў святы Сава нам прымаць тут жанчын. Але ёсць паблізу ма- настыр Святой Багародзіцы Феадосіеў агульна- бытны, дзе пахаваны святыя жанчыны: маці свя-
тога Савы і маці святога Феадосія; і маці святых бяссрэбранікаў Казьмы і Даміана імем Феадо- ція, і шмат якія святыя; тут і табе легчы нале- жыць». I вярнуўся яе пасланец, і абвясціў тое ўсё Еўфрасінні. Тая ж уславіла Бога, і паслала купіць сабе дамавіну ў камары Святой Багаро- дзіцы. I ляжала, хварэючы, 24 дні, і, даве- даўшыся пра сваю смерць, сказала: «Паклічце да мяне прэсвітэра, каб даў мне прычасць тай- нотаў святых, бо звястун стаіць ужо блізка, ча- каючы наказу Уладара». I прыйшоў прэсвітэр, несучы прычасць. Еўфрасіння ж узнялася, і па- кланілася тройчы, і прыняла найчысцейшае цела і кроў святую Хрыстову, і легла на ложак свой, і аддала душу ў рукі Бога жывога 24 траўня і ўвайшла ў пакоі нябесныя. Давід жа з Еўпраксіяй і з іншымі пахавалі святое цела яе.
Якою мовай, братове, належыць уславіць светлую памяць найшчаснейшай нявесты Хрыс- товай Еўфрасінні! Была яна дапамогай пакрыў- джаным, суцяшэннем смуткуючым, распрану- тым — адзеннем, хворым — наведаннем ці, проста кажучы,— для ўсіх была ўсім. Еўфрасін- ня сэрца сваё паіла Божаю мудрасцю. Еўфра- сіння — незвядальны квет райскага саду. Еў- фрасіння — арол, што, лунаючы ў небе, праля- цеў ад захаду і да ўсходу, як промень сонечны, прасвятліў зямлю Полацкую. Вось, братове, Се- лунь хваліцца святым Дзімітрыем, Вышгарад — пакутнікамі Барысам і Глебам; я ж хвалюся: шчаснае ты, места Полацкае, што ўзрасціла такі
парастак — найпадобнейшую Еўфрасінню! Шчасны люд, што жыве ў месце тым! Шчасныя бацькі яе; шчаснае ўлонне, з якога выйшла най- падобнейшая панна Еўфрасіння! Шчаснае нара- джэнне яе, шчаснае гадаванне, шчаснае і ўзра- станне найпачэснейшай Еўфрасінні! Шчасная праца яе і подзвігі дзеля Бога! Шчасны і ма- настыр, шчасныя і насельнікі манастыроў Свя- тога Спаса і Святой Багародзіцы! Шчасны люд, што табе паслугаваў! Але, о найшчаснейшая ня- веста Хрыста, Бога нашага, маліся да Бога аб статку сваім, які ты спалучыла ў Хрысце, Якому належыць усялякая слава, гонар і пакланенне з Айцом і Святым Духам цяпер і заўжды і давеку! Амін.
КНІГІ ОНЛАЙН
