Кантакты
Сіла прыцягнення Бацькаўшчыны
Лявон Юрэвіч, Наталля Гардзіенка
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 280с.
Мінск 2016
193 Мікалай Чарнышэўскі (рус Нйколай Чернышевскйй, 18281889), расійскі філосаф-матэрыяліст, тэарэтык утапічнага сацыялізму, рэвалюцыянер-дэмакрат, літаратурны крытык.
194 Міхаіл Салтыкоў-Шчадрын (рус. Мйхайл Салтыков-ІЦедрйн, 1826-1889), расійскі пісьменнік, журналіст, рэдактар часопіса «Отечественные запнскл».
адзначаем, што сучасная рэдкалегія часапісу (галоўны рэдактар — Л. Е. Фабрыцыюс, адказны сакратар — Г. А. ГідоніРумянцаў) паставіліся да Беларусі вельмі прыхільна й зычліва. Інайлепш пра гэта сьветчаць матар ’ялы, зьмешчаныяў кнігах часапісу №33-34 і 35-36 за 1977 год.
У першай зь іх быў зьмешчаны пачатак працы праф. Ул. Сядурыт “Салжаніцын і традыцыя паліграфічнага раману Дастаеўскага ”, прыхільная рэцэньзія net кнігу Юр ’я Стукаліча (Юркі Віцьбіча)196 “Мы дойдём!” (выданьне Фундацыі ймя П. Крэчэўскага, Нью Ёрк, 1975), ліст у рэдакцыю беларускага пісьменьніка Кастуся Акулыт, у якім аўтар пісаў: “Маё зпаёмства з Вашым вельмі цікавым часапісам цягнеццаўжо колькі гадоў Трэба прызнаць, што апошнім часам часапісразросься, узбагаціўся каштоўным .мастацкім матар 'ялам; паболыаыўся лік аўтараў і пашырыліся далягляды іхнага бачаньня якмастацкага, гэтакіўпубліцыстычнайсфэрах”. Кніга “Современнйка” №35-36 падцьверджвае гэтае назіраньне К. Акулы. Уёй, як мы ўжо інфармаваліўгазэце “Беларус ”, выдрукавайае заканчэньне працы праф. Ул. Сядуры, апублікаванае інтэрвію з К. Акулам і ўкраінскім пісьменьнікам Уласам Самчуком пра іхную творчасьць ды палітычны стан на Беларусі і Украіне, зьмешчаная
195 Уладзімір Сядура (псеўд. Глыбінны, 1910-1995), пісьменнік, літаратуразнаўца, культуролаг Аўтар кніг: «На берагох пад сонцам» (1964), «На Святой зямлі» (1972), «Паэта з Божае ласкі. Успамін іроздум пра паэта Язэпа Пушчу» (1979), «Пад лебядзіным знакам. Аповесць пра Максіма Багдановіча» (1983), «Вялікія дарогі» (1997). Даследчык творчасці Ф Дастаеўскага. Жыў у ЗША
196 Юрка Віцьбіч (Стукаліч) (сапр. Серафім Шчарбакоў, 1905-1975), пісьменнік, публіцыст, краязнаўца, грамадскі дзеяч. Аўтар кніг прозы «Смерць Ірмы Лаймінг» (1932), «Формуласупраціўлення касцей» (1937) У эміграцыі выдаў кнігу гістарычных нарысаў «Плыве з-пад Святое гары Нёман» (Мюнхен, 1956) і зборнік артыкулаў нарускай мове «Мы дойдем» (Нью-Ёрк, 1975). Жыў у ЗША
197 Кастусь Акула(даэмігр. Аляксандр Качан, 1925-2008), пісьменнік, грамадскі дзеяч. У 1948-1954 гг. рэдагаваў газету «Беларускі эмігрант». Аўтар раманаў «Змагарныя дарогі» (1962), «Гараватка» (1965-1981), «Tomorrow is Yesterday» (1968), «За волю» (1991). Жыў у Канадзе.
таксама рэцэньзія К. Акулы на кнігу Юзэфа Мацкевіча'^ “Ня трэба голасна гаварыць", а таксама дапіска К. Акулы “Магутны дакастрычніцкі рубель
Галоўнай спружынай часапісу зьяўляецца веданы расейскі дысыдэнт і выдатны публіцысты Аляксандар Гідоні, дарэчы, шчыры прыяцель Беларусаў і супрацоўнік чашае газэты.
Часапіс “Современнйк”, прысьвечаны актуальным / пякучым праблемам сучаснасьці, і шфарчацыйны, разнастайны ў сваім літаратурным і пубчіцыстычнымматар ’яле ды добра рэдагаваны, заслугоўваеўсялякага падтрьшаньня—маральнага йматар ’яльнага»199.
Аляксандр Гідоні памёр даволі рана, у 53 гады, пакінуўшы не толькі зборнікі ўласнай прозы і паэзіі, літаратуразнаўчыя і гістарычныя артыкулы, але і свой следу беларускім іншадумстве.
Аляксандар Гідоні
Ш.іях да беларускай дуйіы™
Як наўзьдзіў мала ведаем звычаймамы, Расейцы, пра нашых суседзяў Беларусаў. Штосьці пралюбоўда«бульбы», нештапра палескія балоты; колькі гучных імёнаў зь дзялянкі культуры й гісторыі (Яйка Купала, Кастусь Каліноўскі, недзе «ў глыбінч стагодзьдзяў» — Франыршак Скарына), а цяпер — Вольга Корбут2т і «Песыіяры Я'2. Ды яшчэ чякрасаўскгя радкі з «Чыгункі» пра «высокагаростам хворагаБеларуса»103. Нескладаны
198 Юзаф Мацкевіч (пол. Jozef Mackiewicz, 1902-1985), польскі пісьменнік, публіцыст, антыкамуніст, Аўтар прац, прысвечаных катынскаму расстрэлу.
199 Беларус. № 251. 1978. С. 7.
200 Беларус. № 251. 1978 С. 2. Пераклад, хутчэй за ўсё, Кастуся Акулы.
201 Вольга Корбут (нар. 1955), гімнастка, чатырохразовая алімпшская чэмпіёнка.
202 «Песняры» — вакальна-інструментальны ансамбль, створаны Уладзімірам Мулявіным у Мінску ў 1969 г.
203 Маецца на ўвазе верш расійскага паэта Мікалая Някрасава «Железная дорога», дзе ёсць наступныя радкі: «... Волосамрус, /Вйдгішь, стойт, йзможден ліосорадкою, Высокорослый. больной белорус... ».
й невялікі багаж' I гэта датычыць да кулыпурных расейскіх людзей, ня кажучы ўжо пра «просты народ».
Дзіва няма, што шмат хто навет не здагадваецца, жывучы ў Савецкім Саюзе, пра тое, што ў глыбіні беларускае нацыянальнае сьведамасьці жыве йразьвіваецг/а ідэя незалежнасьці й змаганьня заўтварэныіе самабытнага гаспадарства на зяші, глебаякоеўжо даўно нарыхтаваная, каб прыняць запаветную волю. Але гэная глеба сакавіта прасякнутая народнаю крывёй, паколькі на працягу стагодзьдзяў Беларусь знаходзілася пад прыгнётам апантаных прагнасьцяй экспансіі суседзяў. Першым чынам, нажаль, з боку суседзяў з Усходу, г. зн. Расейцаў.
Аўтар гэтыхрадкоў доўгі час ня быў выключэньнем з правіла, калі ведаў пра Беларусь ня больш за малое каліва сярэдняінтэлігенцкайрасейскай эрудыцыіў «нагіыянальным пытаньні». Нават выйшаўшы на шлях апазыцыі супраць савецкагарэжыму я даваіі доўга не ўяўляў сабе, што «беларускае пытаньне» ў гэтым аспэкце ня менш важнае, як, скажам, пытаньне ўкраінскае ці прыбалтыцкае. Такім парадкам мой йілях пазнаньня Беларускае Душы быў даволі тыповы, зь перашкодамі й цяжкасы^ямі ў гэтым падарожжы.
Першае маё знаёмства зь Беларусай, які так ці йнакйі падчыркваў сваю якраз беларускую прыналежнасьць, узыходзіць да студэнцкіх гадоў. Я вучыўся на Ленінградзкім унівэрсытэце й Ж'ыўу студэнцкім інтэрнаце. У вадчым пакоі зы мной жыў студэнт Усходняга Факультэту Анатоль Гаўрыловіч, вучыўся на індыйскім абдзеле факулыпэту ды адзначыўся надзвычайнымі лінгвістычнымі здольнасьцямі. Усе гэныя мовы, патрэбныя яму для спэцыяльнасьці: гіндускую, бэнгапьскую, стары санскрыт (ня кажучы ўжо пра ангельскую) ён паглынаў быццам вітамінныя таблеткі здавалася, без найменшых намаганьняў. Прадказвалі яму бліскучую кар ’еру. I раптам нешта запайаііася. Анатоль прызнаўся мне, што перашкодай сталася ягонае беларускае паходжаньне. Для спэцыялізацыі за мяжой перавагу аддалі менш здольнаму ды затое «чыста расейскаму» і з палітычнага гледзішча больш «прававернаму» студэнту. Гаўрыловіч не апавядаў мне пра ўсе дэталі, ды я
зразумеў, які чульлівы204 быў гэны ўдар па ягонай чалавечай і нацыянальнай годнасьці. Што здарылася далей з Анатолем, ня ведаю; у кажнылі выпадку, у даволі высокіх «навуковых сфэрах», зь якімі я меў дачыненьні, прозьвішча ягонага не давялося чуць. А асноўныя задаткі ў гэтага таленавітага беларускага юнака былі запраўды бліскучыя...
Гэта адзін з эпізодаў. Калі нейкі час пасьля трапіў я за гэтак званы «рэвізіянізм» і падтрыманьне вугорскае рэвалюцыі 1956 г. у савецкі палітычны лягер, дык, знаходзячысяў Поцьме (Мардовія), сустракаўміжзэкаў цімалаБеларусаў. Аднакмушу сказаць, што ў гэным часе не дайшоў я яшчэ да прызнаньня важнасьці беларускай нацыянальнай ідэі. Беларускае пытаньне было засталучанае ў маёй сьвядоліасьці праблемамі, пра якія гаварылі гучней і часьцей: праблемамі самастойнае Ўкраіны, незалежных Лятувы, Латвіі / Эстоніі, вызваленага Каўказу. Я ведаў вельмі шмат перакананых нацыяначістаў усіх гэтых народаў але ў пэрыядзе свайго турэмнага зьняволеньня не сустракаў Беларусаў гэткай-жа ясна выяўленай нацыянальнай ськіраванасьці. Відаць, працэс русыфікацыі прыдушваў Беларусь з большай сілай, і адно нялічаныя Беларусы ў гэным часе, 50-х і 60-х гадох, маглі заяўляць аб сабе як аб прадстаўнікох першьш чынам свайго народу, а пасьляўжо — як абудзельніках антыкамуністычнага супраціву.
Напісаўшы вось гэта, жываўяўляю сабе, як ахвоча пачнуць «выкрываць» мяне некаторыя зь вязікарасейскіх шавіністых. «Ага!» — зчарадна скажуць яны, гэтыя прыхільнікі славутай «адзінай і недзялімай Расеі» — «Гідоні, што крычыць пра свой антыкамунізм і любоў да Расеі, сам прагаворваецца, што для яго справа “антыкамуністычнагасупраціву” стаіць надругі.м месцы пасьля клопатаў пра аддзяленьне некага ад Расеі». Каюся, у дадзеным аспэкце гэта запраўды так. Ня веруўмагчымасьць памыснага змаганьня з камунізмам без папярэдняга прызнаныія кажнаму народу, гвалтамуключанамуў савецкую імпэрыю, права на поўную найыянальную незалежнасы{ь. Гэта датычыць якБеларусаў, гэтак і даўсіх іншых, бяз выключэньня.
204 У сэнсе: адчувальны.
Між іншага, адзін зулюблёных шавіністычных аргумэнтаў супраць ідэі самавызначэньня народаў — меркаваньне, што, быццам, калі-б цяпер недзе на Ўкраіне ці Беларусі правесьці рэфэрэндумупытаньні аддзяленьня, дыкчяведама, якія былі-б ягоныя вынікі. Гэтым самым падсоўваецца такі сылагізм: калі бальшыня народу ня мае ўсьведамленай ідэі незалежнасьці, дык прыхільнікі гэтае ідэі не рэпрэзэнтуюць «народных масаў» і, вынікам гэтага, ніякага адзяленьня ад качяніяльнай мэтраполіі ня трэба: яна (ідэя) паходзіць ад «злога», ад «перайманьня», ад «чужаземнагаўмяшаньня». Якраз воўтакім духу піша, напрыклад, на балонках расейскага журналу «Голос зарубежья »205 А. Міхайлоўскі ў вартыкуле «Пакт між "Кантынэнтам” і “ Культурай " »206: «Ні “просты" народ, ні большая частка інтэлігэнцыі не павінны, бачыце, рашаць пытаньня незалежнасьці. Гэтая незалежнасыіь павінна быць прадвызначаная (предрешеча) і прадпісаная народу пасаджанай ужо ў краі (пытаньне: кім?)урадавайуладай... » («Голосзарубежья», ЛЎ 7, Мюнхэн, 1977, б. 19).
Сафізмы гэтыя прасякнутыя надзвычайнай крывадуійнасьцяй. Зусім-жа ясна, што стагодзьдзі каляніячьнага прыгнёту й дэспатызму не маглі не пакінуць свайго сьледу. Ясна, што не бальшыні, а адно nepadaeoh, творчай мяншыні нацыі ўласьцівае сьведамае імкненьне да ідэі незалежнасьці, што адно паступова даходзіць да бальшыні. Гэта ня выключна ўкраінская ці беларуская сытуацыя. Калі-бу ЗША часоў вайны за Незалежнасьць правесьці ўсеагульнае галасаваньне, лічачыся з думкай ляялістых, мяшчанаў ангельскае агэнтуры дый проста баязьлівых людзей, дык, бадай, кароль Дж:ордж IIP01
205 «Голос зарубежья» — рускі эміграцыйны часопіс, які выдаваўся ў Мюнхене і Сан-Францыска ў 1976—1998 гг.
КНІГІ ОНЛАЙН
