Кантакты
Сіла прыцягнення Бацькаўшчыны
Лявон Юрэвіч, Наталля Гардзіенка
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 280с.
Мінск 2016
dacifi памёрці беларускай нацыі, і яе культуры. Цяпер што датычыць праграмырадыё «Свабода» на беларускай мове, я магу сказаць толькі добра. Калі я жыў там, гэта быў толікі адзін канал сапраўднай інфармацыі. Гэтыя перадачы слухаўя, а таксама некаторыя мае сябры ў Маладзечне, а таксамаў Вільні. Пярадачы вядома глушыліся ды і глушацца. Алемы слухалі іх ды і слухаюць людзі. Так у першыню я пачуў пра Кукабаку, што ён у зняволенні. Гэта было вялікае дзіва, у насу Беларусі, дзе усе такія забітыя, во знайшоўся чалавек, Беларус, з вялікайлітары. Затакусё толькі рускія або украінцы, ну і вядома літоўцы, усе болі не здавалёныя іх становішчам, усеу іх узнікаюць усялякія там ?рупы дэмакратычныя. 1 шмат хто з беларусаў, трэба сказаць. далучаўся дарускіх дысыдэнтаў або украінцаў. Быць разам, німа нічога дрэннага, але галоўнае застаццаБеларусам. Івось наБеларусі пачаўсярух, і добра нічыммы ні горш за іншыя народы. Што датычыць вас, то я памятаю савецкія газэты вас называлі здраднікам і фашыстам, каб людзі адхіснуліся ад радыё «Свабода», што там працуюць адны паліцаі. Але ўсё роўна людзі слухалі ды слухаюць. У тых. хто абвінавачвае вас, рукі у салііху крыві. Мой mama правёў 15 год у табарах за Сталінам, за тое, што любіў працаваць на зямлю. «Кулак» — ды і ў Сібір. Прабачэння у яго ніхто ні папрасіў аж да гэтых часоў. Слабаяшчэ каштуе савецкая літасць да грамадзян, якія былі і есць зняволеныя за свае думкі ды словы. Мая жонка гэта спытала, калі была засуджана на 3 гады нібы за «клевету» на «советскйй обй{ествеччы строй». Янажхацела быць веруючай і заставаіріа грамадзянінам сваёй Бацькаўшчыны і мець усе правы на жыццё. Але гэта не спадабалась Савецкай уладзе, у выніку яна апынулась у Савецкім судзе. У астатні час шмат вязняў савецкіх табароўужо на волі, «літасць» улад. А павінна быць толькі амністыя, а адпаведныя законы, наякіх забівалась сумленне, павічны быць скасаваныя. Што датычыць Кукабакі, трэба найусім тут дамагацца ад Савецкіхулад, каб ёч быў на волі. Язгодзен і галадавсіць за яго, вашыя думкі наконт гэтага пытання выкажыця, добра^ Ну і вядома і дэманстрацыі каля саве^кіх установаў патрэбны. Гэта было, хай будзе на далей.
Вось такі прабачце у мяне атрымаўся доўгі ліст. Надта б я хацеў ведаць гісторыю Беларускай рэспублікі, у 1917 годзе, калі мець якую кніжку па гэтаму пытанню, прышліце, вядома на беларускаіі мове. Мы ужо вывучаем ангельскую мову. Трохі гаворым, але яшчэ цяжка. Яшчэ дрэнна, йіто няма хоць кароткай перабачы на беларускай мове «Голас Амерыкі»224, але гэтамусіць складанае пытанне. Iяшчэ адно пытанне, як памёр наш пясняр Янка Купала, як гэта разумець трагічна, гэта пытайне савегікім уладам, азе трэба паставіць яго беларусамусім, магчыма ён таксама замардаваны. Ну вось буду заканчваць, прабачце, калі што ні гэтак. Пішыйя, буду вельмі рады. Kani якая праца ёсць, буду старацйа дапамагчы вам. Вершы мае у ЗБВБ, якія пісаў астатнім часам. I так усяго вам найлепшага і поспехаў ваму вашай працы на карысці нашага народа. Змаіх лістоў, што хочыце, можыйе пячатаць у газэг/е.
Пятро Грыгальчык, Тамара Баяроўская.
224 Радыё «Голас Амерыкі» (анг. Voice of America) — радыёстанцыя з цэнтрам у Вашынгтоне, створаная ў 1942 г. У 1947 г было арганізавана вяшчанне на рускай мове, у 1949 г. — на ўкраінскай мове, у 1951 г. — на літоўскай, латышскай, эстонскай, грузшскай, армянскай, азербайджанскай мовах. Сёння вяшчанне вядзецца на 46 мовах. Арганізаваць беларускія перадачы, нягледзячы на захады эміграцыі, не ўдалося.
БЕЗСТАТУСУ
Яшчэ менш пэўнасці ў тым, да якой катэгорыі залічыць беларусаў, што беглі з Бацькаўшчыны не праз гвалт або эмігравалі — не ў бок Ізраілю. Наўрад ці яны былі ці хоць бы самі сябе залічалі да дысідэнтаў. Але бясспрэчна. што гэта — іншадумцы. Хоць мо і не ў тым сэнсе, якое ўкладаў у тое азначэнне Янка Запруднік
* * *
21 студзеня 90 г., Eislingen/Fils22i Вельмі паважаны спадар Запруднік!
3 пачуцьцём вялікай удзячнасьці чытау я Ваш ліст, адрасаваны мне. Вялікі дзякуй за цёплыя словы, за калядны падарунак. Мне было вельмі прыемна адчуць, што я гэтуль, на чужыне, не адзін, што існуюць мае шматлікія землякі, раскіданыя паўсі.м сьвеце, якіяўліхую хвіліну здольныя сказаць мне такія патрэбныя зараз словы падтрымкі, неяк дапамагчы Ведаеце, апасьля Вашых радкоў я нібыта уваскрос. Хай беражэ Вас Госпад!
Ну, а зараз, як Вы прапанавалі мне, распачну я скарочаны (бо ня хопіць і цэлага тому) распавяд аб сваёй долі.
Я нарадзіўся 15 кастрычніка 1954 г. у еёсцы Лобча Лунінецкага раёну Брэсцкай вобласьці ў сям ’і служачых.
Па меры ўступленьняў сайастоіінае жыцьцё, я вельмі хутка пачаў заўважаць яскравую неадпаведнасьць паміж тым, аб чым гаварылася з высокіх трыбунаў, і тым, што адбывачася на сачой справе.
223 Айзлінген (ням. Eislingen Fils) — невялікі гарадок у Нямеччыне,
у акрузе Гёпінген зямлі Бадэн-Вюртэмберг, нарацэ Фільс.
3 ’яўляючыся па натуры сваёй чалавекалі адкрытым, я быў не ў стане замыкацца ў сабе і з ахвотаю дзяліўся «плёнам» свайго працьверажэньня з таварышамі.
Гэта акалічнасьць аднак вельмі хутка трапілаў поле зроку пэўных сьпецслужбаў, і неўзабаве я быў выціснуты са сваёй першай навучальнай установы — Маскоўскага інстытуту геадэзіі, аэрафотаздымкі і картаграфіі126 (1973 г.).
У 1974 г. я стаў студэнтам матэматыка-механічнага факультэту Ленінградскага ўніверсітэту, дзе празаймаўся да траўня наступнага году і быў адлічаны з фармуліроўкаю «па ўласнаму жаданьню» за рэдагаваньне нефармальнае сьцянное газэты, а гэтаксама з прычыны актыўнай грамадзянскай пазіцыі, адкрыўшай маім многім калегам-студэнтсш вочы на такія пытпаньні, як свабода перамяшчэньня, свабода абмену інфармацыяй, свабода веравызнаньчя і г. д.
Улетку 1975 г. я паступіўуБеларускіуніверсітэт211 наадзьдзяленьнемат'хматыкі, аднаку вышку бязчітаснага націску на адміністрацыю факультэту з боку супрацоўнікаў КДБ і бесперапыннага і;каваньня ў адносічах да мяне праз тры месяцы навучанызя быў вымушаны пакінуць z гэтую ўстанову.
У гэты час нязьмерна ўзрос ціск і на ся.й ’ю маіх бацькоў. Вельмі часта школу, дзе працаваламаці, наведвачі супрацоўнікі КДБ. Яны навіду ваўсіх дапытвалі яе, дапытвалі малалетнюю сястру, зрываючы яе з урокаў z ўпарта ўнушаючы ёй думку аб тьш, штояе брат — вораг. Наогул, абамне сярод насельніцтва масіравана распаўсюджваліся ўсялякія гадасьці.
Даведзены да адчаю, уліпені 1977г. яледзьве не ажыцьцявіў спробы нелегальна перайсьці савецка-фінскую граніцу з мэтаю дасягнуць Швецыі, аднак з прычынаў сваемаладосы(і і залішняе ўражлівасьці неразьлічыў сваіх магчьймасьуяў і, уканец стомлены, быў затрыманы ў паграніччай зоне ўзброеным нарадам.
226 Больш дакладная назва: Маскоўскі інстытут інжынераў геадэзіі, аэрафотаздымкі і картаграфіі.
227 Маецца на ўвазе Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт.
Гэтага, канешне, мне не падаравалі. Умомант я быў транспаріўраваныўпсіхіятрычнуюлячэбнп^уўг. Петразаводску, дзе, у глыбокай таямніцы адусяго сьвету, правёў каля 2-х тыдняў, пасьля чаго зьбег і пасьпяхова дабраўся дамоў. Справа ў тым, штоўгэтайлячэбніцы мне не давалі магчымасыу нават зрабіць паведамленьне родным. Я западозрыў няладнае. На йічасьце, спроба мне ўдалася.
Потым мяне, канешне, знайшлі і адправілі на так званае абследаваньне (насільна пэўна) у псіхіятрычную «балынцу» ў пасёлку Навінкі22*, штоля Менску. Але гэта былоўжо нястрашна — цяпер пра мяне ВЕДАЛІ. Прабыўшы ў гэтай лячэбніцы каля 20 дзён, я быўурэшце вызвалены і адпушчаны дадому без усялякага дурнога дыягназу.
У ліпені 1978 году я пасьпяхова здаў уступныя экзамены ў Маскоўскі універсітэт229 на геаграфічны факультэт — гэта мне дазволілі, але як толькі еысветлілася, што я праходжу па конкурсу, мяне адразу выклікалі ў дэканат, дзе ў прысутнасьці нейкіх таямнічых асобаў, якіхраней ніколі ня бачыў мне было ясна сказана, што я не магу быць прынятым і параена прыяжджаць гэтак праз тры гады, калі я стану «па-сапраўднаму савецкім чалавекам» (!).
У жніўні 1978 г. я патае.мяа ад «ўсёбачнага вока»рэпрэсіўныхорганаўпрыехаўуРыгу (Лате. ССР) і паступіўу палітэхнічны інстытут. Аднак і тут я празаіімаўся нядоўга—як толькі ўлады даведаліся сіб маім ліесцазнаходжаньні, яны пусьцілі ў абарот ці не ўвесь арсенал сваіх выпрабаваных жудасных па сваёгі бруднай сутнасьці прыёмаў. Займацца пры такіх абставінах стала немагчыма, і я вымушаны быў пакінугіь вучобу.
21 траўня 1979 г. я быўраптам арыштаваны па поўнасьцю сфабрыкаванаму пад ціскам КДБ абвінаеачваньню ў падробе
228 Маецца на ўвазе Рэспубліканская клінічная псіхіятрычная бальніца, што знаходзіцца ў былой вёсцы Навінкі на ўскрайку сучаснага Мінска. Дзейнічае ад 1918 г, Сёння гэта найбуйнейшая псіхіятрычная клініка ў Беларусі.
229 Маецца на ўвазе Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт.
дзяржаўных дакументаў z асуджаны на 3 гады пазбаўлепьня волі.
У1980 г., пасьля таго, як абамне паведаміла адна з заходніх радыёстанцыяў я быў вызвалены ўмоўна z ў верасьні таго ж: году накіраваны ў Пермскую вобласьць на «будоўлі народнае гаспадаркі».
Там, узьняўшы свой голас у абарону некаторых бязьвінна пакараных людзей, 17 лютага 1982 г. я быу ізноў пазбаўлены волі і накіраваны на зонуля г. Бярэзнікі Пермскае вобласьці, дзе прасядзеў да 18 лістапада 1982 г. Такім чынам, агульны тэрмін майго пакараньня склаў каля 3,5 гадоў.
Пасьля прыезду да бацькоў мяне ізноў ні на хвіліну не пакідалі ў спакоі. За мною на месцы працы і пражываныія сачылі сьпецыяльна прыстаўленыя людзі, якім належала дакладвагіьу КДБ аб кожныммаБі кроку. Чаго толькі тагды не прыйшлося вынесьці!
У красавіку 1987 г. Я вымушаны быў зволіцца, зарваііца зь месца z зьехацьу прыгарад г. Пінска вёску Вышэвіцы.
У чэрвені 1987 г. ізноў пайшоў працаваць, аднак з-за нязноснага свавольства адміністрацыі, што дзейнічала ў адносінах да мяне яўна па нечаліу ўказаньню, ужо ў верасьні вымушаны быў зволіцца.
3 кастрычніка 1987 г. паступіў на працу на новае прадпрыемства (адзначу, што паусюдная працаваў толькі мастаком).
Гарбачоўская перабудова, з 'яўляючыся па-сутнасьці сваёй чыста дэкларатыўнаіі акцыяй, тым не менш у нейкай меры ўскалыхнула соннае запрыгоненае грамадства. Народ, які адчуў паслабленьне, пачаў падымаць галаву. He верачы да канца ў йічырасы/ь крамлёўскага кіраўніцтва, я, тым не менш, не пажадаў заставацца ўбаку ад таго новага z прагрэсіўнага, што пачало ўзьнікаць у грамадстве.
КНІГІ ОНЛАЙН
