Кантакты
Сіла прыцягнення Бацькаўшчыны
Лявон Юрэвіч, Наталля Гардзіенка
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 280с.
Мінск 2016
Дык вось багатая чужына, Глядзі, ледзь толькі паспявай. Даўно мы чулі пра краіну, Што ў ёй — нібыта самы рай.
Іду ў Нью-Йорку, пазіраю, Вакол агні, агні гараць...
He ведаю адносна раю, А што багата — дык відаць.
Такіх вітрын нідзе не стрэціш... Якіх там ні пабачыш цуд!
Відаць, што толькі ёсць на свеце, Сабрана за стагоддзі тут.
I ўсё крычыць, кудысыді мкнецца. У тым нямала пекнаты, Ды мне, Амерыка, здаецца, Залішне ганарышся ты.
Ты паглядаеш, як з узгорка, Вядома пыха ўсім твая, Паслухай жа, тваім Нью-Йоркам Захоплены не вельмі я.
Праспекты, стрыты, што цясніны, Як бы на мерку на адну, Каля такіх прастораў сініх Стаяць бы тут прыгажуну.
Ен мог бы фарбамі іскрыцца I вежы стромыя ўздымаць,
A то каробкі-камяніцы Пахмура-шэрымі стаяць.
I небаскробы цешаць мала, Як тыя прывіды кругом, Як быццам пашчапаў хто скалы На часткі дужым калуном.
I тым агнём рэклам стракатых He мог НьюЙорк мяне крануць. Ну што з таго, што ён багаты? Яму мы ведаем цану.
1 хоць у сейфы Уол-Стрыта Ліецца золата ракой, Мы знаем, як яно здабыта, — На ручаях крыві людской.
Усё здабыта пад прынукай, Усіх пакут не прыгадайь...
Ёсйь у твайго народа рукі, I залатыя, што й казайь,
I пазайздросціш часам, можа, Як на умельства паглядзіш.
Ды ён не ўвесь жыве ў раскошы, Дарма аб тым на свет крычыш.
Яшчэ па нетрах цёмных, дымных I ў ясны дзень вісіць смуга, I за пахлёбкаю нішчымнай Стаіць даўжэзная чарга.
Там боль, пакуты і пагарда, I поўніць гнеў людскую кроў, Іх мала радуюць мільярды Тваіх тузоў-уладароў.
Пятрусь Броўка
Хоць ззянне золата не змеркла, Але чыё яно, чыё?
Каму тут рай, каму ж і пекла, Тут, кажуць, кожнаму сваё.
А мы законамі другімі Узгадаваны ў барацьбе.
Мой родны край, мая Радзіма, Я так сумую па табе!
Пятрусь Броўка. На чужыне
ВЕРНІКІ
[Жнівень 1987] Дзень добры вам, сябры!
Як добра, што я маю гэту магчымасьць пісаць вам. Ужо тры тыдні я, мая жонка / сынокДавыд выехалі з Савецкага Саюза на сталае жыццёўВялікабрытанію. Угорадзе Бірмінгеме жыве дзядзька220 маёй жонкі, дзе мы пакуль і знаходзімся. Мы яшчэ надта не ў старым веку, мне 31 год, а жонцы 36. Сыну нашаму чатыры гады. У СССР мы жылі недалёка ад горада Вільні. Ясам з гораду Маладэчна, дзе і цяпержывуцьмае бт{ькі, браты ды сёстры. Жонкамая Тамара з горада Навагрудка. Па нацыянаіьнасці мы беларусы. Належым да царквы Пятідзесятнікау. Да веры ў Бога мы прыйшліўжо сталымі. Да палітыкі мы таксама не ставімся абыякава. Мы за сапраўдную дэмакратыю яку Савецкім Саюзе, а таксамаў ваусім свег/е. Лічым залепшае каб і наша Беларусь была вольная, аіе пакуль гэта немагчыма. Хоць ніякага граха няма жадаць вольнасці, аіе гэта не зусім па сэрі{у было і ёсць кіраўшкам Савецкага гасударства або краіны. Мы ня былі жывучы ў СССР актыўнымі змагарамі за паважанне праў Беларусі якрэспублікі. Але мовы нашых бацькоў, дзядоў трымаліся якмаглі. Гэта было вельмі цяжка, і цяпер не палягчэла. Бо пераважная частка беларусаў адышла або адыходзіць ад беларускай мовы. Чаго граха таіць, мы таксама незаўсёды, ні кожны дзень, ні кожны часразмаўляем чыста па-беларуску. Ужывалі больш змейіаную беларускую мову з рускімі словамі. Але заўсёды памяталі, штомы беларусы. I колькі яшчэ было і ёсць такіх паміраючых беларусаў. Яны лічаць сябе беларусамі,
220 Маеццана ўвазе Міхась Баяроўскі (1924-2013), грамадскі дзеяч Пасля Другой сусветнай вайны апынуўся ў Вялікабрытанн Быў сябрам ЗБВБ. Жыў у Бірмінгеме.
а беларускімязыком не карыстаюці/а, толькі змешанным языкті. Гзта вячікае гора. Што датычыць гора, тояно пачалось ужо даўно. Мой татка Грыгальчык Антон Пятровіч, просты селянін, быў вывезяны да Сібіры і прабыў там с 1939 года ажно па 1953 год. Усё яго юнацтва прайшлоў вельмі цяжкіх умовах. Я таксама нацярпеўся шмат. I хоць здекваліся нада мной за маю веру ў Бога (я ня мог прт^аўладкавацца, быў прызнаны ў шпіталі хворым на нэрвы), гэта па моему тожа не абышто. У 26 гадоў я ажаніўся ды пераехаў на жыццё з Маладзечна ў Вільню. На гэты перыяд майго жыцця прыйшлось пакуль самая цяж'кае выпрабаванне. За рзлігійные пераканані была асуджана мая жонка, гэта здарылась у канцы мая 1983 года. Наша рэлігійная дзейнасць не з ’яўлялась вар ’яцкай. Я і мая жонка толькі хацелі аддаваць Богу тое іато належыць Яму, a цару, што належыць яму А ўлады не хацелірэгістраваць нашу царкву за такія пераканані. Нас штрафавалі, у маёй кватэры двойчы праводзілі абшукі, гэтаўжо здарылася, якмы жылі ў Вільні. Ну і канцы канцоў быў суд. Мая жонка Тамара 3 гады лагяроў обіцага рыжьшу як бы за хлусню на Савецкі парадак, за тое, што яна пісапа заявы, дзе крыўдзілася на нібы цяжкія ўмовы жыцця z асабліва хрысціянскага жыцця. Уладам надта не падабачась, што мы ждалі выехаць да краін Захаду. 1 ў рэшце так вось атрымалась. Савецкі суд выявіў «гуманасць», улічваючы тое, што мая жонка хутка павінна была радзіць, ей табор змянілі ссылкай. Якую мы разам адбылі ў Літве, некалькі дзесяткаў кілёметраў ад Вільні. У1985 годзе жонкамая сталася вольнай. Але адносіны улад да нас і да нашай царквы не змяніліся. 1 вось у 1987 годзе ў красавіку нам сказалі ў МВД Літвы, кабмы сабіралісь эміграваць, штомы і зрабілг. /выеха'іі з Савецкага Саюзу 28. V.1987 года. Настройу нас не надта добры. Родны кут ёсць родны кут, але слава Богу заўсё. Я хочу выказаць вай падзяку за беларускае слова, як на бумазе, дык і па радыё. УБеларусі, якмы былі, было тачькі магчьшасць слухаць вольных беларусов парадыё, / гэта было вельмі каштоўна. Ксіб жа там былі незалежные газеты або часопісы. На жаль че.
Чулі мы пра кніжку Бембеля22' або пра Кукабаку. I тут былі за праўду пакрыўджаных. Хацелась бы нам вельмі мець дыск або магнітафонную касэту з сьпевам Данчыка222. Але ня ведаем куды павінна пісаць і грошы пасылаць. Канчаючы гэта пісьмо хочым мы сказаць, што хочым трымацца беларускай грамадскасць на Захадзе, мусіць па-перйше ў Ангельшчыне. Ну а вам хочым пажадаць усяго найлепшага, хай прыдзе час або такая «галоснасць», калі газэты «Беларус» і падобныя ім змогуць прадавацца ў Менске і па ўсёй Беларусі. На памяць невялікі верйі высылаю свой:
Там
Там... ганьба тваім сынам быі/ь, Пашана — расейцам!
Там .. лічаць мове нашай ня жыць!
Толькі ня ўбачыць свету с.мерці
Нашага месца.
Беларусь ёсьць каму бараніць, Hi адзін Бембель яшчэ зноіідзецца. Але хай і без мяне, і без цябе, мой сябр, У барацьбе той не абыйдзецца.
Прашу прабачэння, сябры, за свае памылкі, іх мусі будзе ў маім пісьме. (Я не вывучаў сваёй роднай мовы ў школе. Яросу горадзе. Алеўжо потым займаўся самаадукацыяй. Вершы пісаў і раней як па-беларуску, так і па-руску). Гэты верш можыця ўжываць як на вашу думку. Хацеў бы я атрымаць ад вас ліста, ці
221 Маецца на ўвазе кніга: Бембель, Алег. Роднае слова і маральнаэстэтьгчны прагрэс. Лендан, 1985.
222 Багдан (Данчык) Андрусышын (нар. 1958), спявак, журналіст, грамадскі дзеяч. Скончыў факультэт масавых камунікацый Нью-Ёркскага
ўніверсітэта. Ад юнацтва захапляўся беларускші песнямі. У 1977 г. запісаў першы альбом «Беларусачка». У 1981 г. ездзіў з канцэртамі на Беласточчыну, а ў 1989 г. упершыню прыехаў у Беларусь, што стала вялікай культурнай падзеяй. У 1997 г. спыніў канцэртную дзейнасць. Працуе на Радыё «Свабода». Жыве ў Празе.
ясней адказа намаё пісьмо. Можа іў вас будуць яшчэ пытаньні да нас, то пішыі{Я, будзем вельмі ўдзячнымі.
Грыгальчык Пётр223 Антонавіч Баяровская Тамара Гаўрылаўна Баяроўскі Давыд Пятровіч
Да пабачэння.
Прывітстне вам, паважаны спадар, а таксамаўсёй радакцыі газэты «Беларус».
Вельмі я ўдзячны вам за кружэлку Данчыка, гэта сапраўды беларускія спевы, гэта нашы спевы, гэта цудоўна. Калі будзе, прышліцемне і касэту з спевамі, але вы пісалі дарэчышто ёсць. Дрэнна, што я пакуль не магу вам за гэта адплаціць грашыма. Прабачце, яшчэ толькі становімся на ногі мы. Што датычыць матарэяла «Беларусі» наконт баптыстаў у Беларусі, то я згаджаюсь з думкай «Беларуса» аб гэтым пытані, толькі б хацелась больш яснага каментару да пададзенай інфармацыі. Сапраўды баптысцкая і петідесятніцкая царква нідзе так ні моцна колькасна, як на Беларусі ды Украіне, я таму сведка. Як добра, што ў гэтых царквах ёсць ужо спевы і пропавядзі на беларускай мове, хоця службы цалкам яшчэ чі ідуць на беларускай мове аднак гэта ўжо шаг наперад. Ранее усё і ў баптыстаў на Белорусі было па-расейску. Цяпер відавочна — адрсіджэнне, сеайго, байькоўскага. Мне прыходзілася пісаць вершы нарэлігійныя тэмы на сваёйроднаймове, іяны чыталісі ў царквах. Спачатку з мяне смяялісь, асабліеа самыя беларусы, якія абрасеялісь. Вядома вершы мае былі можа і слабыя з усіх бакоў, я ж мову бацькоў і дзядоў маіх і ў школе не вучыў, я сам яе пра сябе вывучыў. Аднак дзякуй Богу, я ні здрадзіў ні сваей Баі(ькаўшчыне, ні царкве. Магчыма, я і ні.моцны змагар быў за Беларусь, каб яна засталася Беларусью, я ні дайшоў яшчэ да
223 Сям’я Пятра Грыгальчьжа здолела выехаць з СССР пры падтрымцы Згуртавання беларусаў у Вялікабрытанп і асабістым умяшальніцтве Маргарэт Тэтчэр. Праз некаторы час пасля прыезду ў Вялікабрыганію Грыгальчык з сям’ёй выехаў у ЗША. Гл.: Гардзіенка, Натальля. Беларусы ў Вялікабрытаніі, Мінск, 2010, С. 227.
падпісваннялістоў-пратэсту Савецкамуўраду, як цяпер робяць ужо на Беларусі йшат хто з інтылэгенцыі і працоўных. Хочыцца сказаць, гэта вялікі крок наперад, што Беларусь пачала «прасынацца». Але відавочна, што ў гэтым руху «наперад» шмат камуністаў-беларусаў, якія можа чакаюць, што Савецкія ўлады могуць даць Беларусі, ні памерці, могуць аддаць Беларусь, усі тое што ў Яе было пахабна адабрана. На маю думку «Крамлёўскія сатрапы» цяпер не адкажуць станоўча на гэтыя лісты грамадзкасці Беларусі. Але стукаць у гэтыя «дзверы» патрэбна, нідзе яны ні дзенуцца, адчыняцца. А на Беларусі, патроху, патроху, і абудзіцца сапраўдная дэмакратычная думка, працэс гэты пачаўся, хоць і напачатку начале змясцовымі каммуністамі. Магчыма, і утворэння аргангзацыі, я бжадаў сстраўдна дэмакратычных арганізацыі, ані экстрэмісцкіх левых, ні правых. Аднак ні будзем залятаць наперад. Каб на нашай Бацькаўшчыне працэс дэмакратызацыі ішоў як належыць, ужо шмат што робіць ваша праца, і газэта «Беларус», хочыіріа толькі пажадаць яшчэ больш дакладных атрыкулаў на ўсе тэмы. Мяркую з часам з ’явяцца і добрыя карэспандэчты у газеце, г з салюй Беларусі, гэта бы:ю б надта добра. Я таксама згодзен быць і заставацца назаўсёды тут Беларусам, калі прыдзецца. Алемаю надзеі павярчуцца да вольнай і дэмократычнай Беларусі, дзе б сапраўды паважалась чалавечая годнасць. Як бы хацелась, каб усё гэта рабілась бяз гвалту, вайны, каб сапраўды дэмакратыя прышла на нашу Бацькаўшчыну, ш пакрывайдарозе. Дрэюіа, штоняманаБеларусі сваёй Беларускай праваслаўнай царквы. Дакладней ёсць царква, але службы там н/ ідуць на беларускай мове, гэта дрэнна вельмі. Што я мог пачуць, калі быў у каталіцкім касцёле на Беларусі, усё па-польску, што гэта!? I тыя хтоходзіцьукасцёлы, лічаць сябе, ды і іх лічаць палякамі. Гэта ж няпраўда. Я згаджаюсь што ў Беларусі ecijb этнічныя палякі, але есць і беларуская каталіцкая царква. У гэтай справе, каб Беларускі народ быў адзіны пры існаванні розных рэлігійных плыняў трэба шмат працы газэты «Беларус», каб беларуская хюва і на Беларусі, у рэлігійных службах, была мовай службовай. Гэта таксама чі
КНІГІ ОНЛАЙН
