КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Praesens Imperfectum Futurum Perfectum Praesens Sing. 1. inqu-a-m — — inqui-i — 2. inqui-s — inqui-e-s inqu-isti — 3. inqui-t inqui-eba-t | inqui-ba-t inqui-e-t inqui-t inqui-a-t Plur. 1. inqui-mus — — — — 2. — — — — — 3. inqui-u-nt — — — — Форма inquam — гэта, уласна кажучы, умоўны лад, як regam, і абазначае: я сказаў бы, а таксама кажу і сказаў. Ужываецца толькі як устаўка ў простай мове і ставіцца перад дзейнікам, напрыклад: inquit Cicero — кажа Цыцэрон. For for, fatus sum, far! — мовіць, устарэлае: рачы, выракаць Indicativus Imperativus Infinitivus Praesens Futurum Perfectum Plusquamperfectum praesentis fa-tur fa-ntur fa-b-or fa-b-i-tur fatus est fati sunt fatus eram fatus erat fare fari (farier) Gerundium Gerundivum Supinum Participium fa-nd-i fa-nd-o fa-nd-us fatu praesentis perfecti fa-nt-i fa-nt-em fa-tus Ужо ў класічную эпоху формы ад дзеяслова for успрымаліся як архаічныя і ўжываліся рэдка. Больш пашыранымі былі дзеясловы, складзеныя з for, напрыклад: affor — казаць да кагосьці, effor — вымаўляць, interfor — перапыняць, praefor — казаць спярша, рабіць уступ, profor -— апавядаць, прадказваць. Memini, odi, coepi ММШММ MMMI memini, meminisse — памятаць odi, odisse — ненавідзець coepi, coeptum, coepisse — пачаць Inc icativus Perfectum Sing. 1. 2. 3. Plur. 1. 2. 3. memin-i memin-isti memin-it memin-imus memin-istis memin-erunt od-i od-isti od-it od-imus od-istis od-erunt coep-i coep-isti coep-it coep-imus coep-istis coep-erunt Pperf. Sing. 1. 2. memin-era-m memin-era-s i Г.Д. od-era-m od-era-s i Г.Д. coep-era-m coep-era-s i г.д. Fut. II Sing. 1. 2. memin-er-o memin-eri-s i Г.Д. od-er-o od-eri-s i Г.Д. coep-er-o coep-eri-s i г.д. Coniunctivus Perf. Sing. 1. 2. memin-eri-m memin-eri-s i Г.Д. od-eri-m od-eri-s i Г.Д. coep-eri-m coep-eri-s i г.д. Pperf. Sing. 1. 2. memin-isse-m -memin-isse-s i Г.Д. od-isse-m od-isse-s i Г.Д. coep-isse-m coep-isse-s i Г.Д. Imperativus Sing. 2. memen-to! Plur. 2. memen-tote! Infinitivus memin-isse od-isse coep-isse Fut.: coept-ur-um esse Participium Fut.: os-ur-us, a, um Perf.: coept-us, a, um Fut.: coept-iirus, a, um Гэтыя дзеясловы маюць толькі формы сістэмы пэрфэкта. Пры гэтым пэрфэкт memini i odi мае значэнне цяперашняга часу, плюсквампэрфэкт імпэрфэкта, а будучае другое будучага першага. Пэрфэкт ад coepi мае значэнне мінулага часу я пачаў. ■мм амаам ■■■ Ave, salve, vale, cedo, quaeso *«■ — ave (have)! avete (havete)! ад дзеяслова aveo (haveo), , , avere (havere) — моцна жадаць i salve!, salvete! salveto! ад salveo, , , salvere — добра пачувацца гэта формы загаднага ладу, якія ўжываліся як выразы вітання альбо (радзей) развітання з прыкладна аднолькавым значэннем: вітаю (цябе, вас)! альбо бывай(це) здаровы(я)\ vale!, valete! формы загаднага ладу ад дзеяслова valeo, valui, valitum, ere — быць здаровым, ужываліся пры развітанні са значэннем: бывай(це) здаровы(я)! cedo, cette (з се + do, date) размоўныя выразы са значэннем: дай(це), давай(це); скажы(це); паслухай(це). quaeso, quaesumus — выразы просьбы: прашу, просім, калі ласка. Безасабовыя дзеясловы Verba impersonalia Безасабовымі называюцца дзеясловы, якія ўжываюцца без указання асобы, гэта значыць без выражанага дзейніка. Умоўна гэтыя дзеясловы, якія сустракаюцца пераважна ў 3-й асобе адзіночнага ліку, можна падзяліць на тры групы: 1. Дзеясловы, якія абазначаюць атмасферныя з’явы; disserenat disserenavit disserenare распагоджваецца, стаіць добрае надвор ’е fulget fulsit fulgere бліскае fulgurat fulguravit fulgurare б ’е маланка gelat gelavit gelare падмарожвае grandinat grandinavit grandinare ідзе град lapidat lapidavit | lapidatum est lapidare ідзе каменны дождж lucet — lucere світае, днее lucescit luxit lucescere illucescit illuxit illucescere vesperascit vesperavit vesperascere вечарэе advesperascit advesperavit advesperascere ningit ninxit ningere ідзе снег pluit pluit pluere ідзе дождж tonat tonuit tonare грыміць гром 2. Дзеясловы, якія абазначаюць пачуцці'. miseret miseritum est | (радзей) miseruit misereri шкада paemtet paenituit paenitere шкада piget piguit | (радзей) piguit pigere непрыемна, прыкра pudet puditum est | puduit pudere сорамна taedet pertaesum est taedere сумна, надакучвае 3. Дзеясловы, якія абазначаюць прыемнасць, неабходнасць, вынік і да т.п.: libet libuit | libitum est libere пажадана, прыемна licet licuit | licitum est licere дазволена, можна convenit convenit convenire падыходзіць, пасуе expedit expediit expedire карысна, выгодна oportet oportuit oportere трэба placet placuit | placitum est placere падабаецца interest interfuit interesse важна refert retulit referre iuvat iuvit iuvare прыемна (non) fallit fefellit fallere (не) схавана, (не)вядома (non) praeterit praeteriit praeterire fugit fugit fugere схавана, прапушчана decet decuit decere гожа, належна dedecet dedecuit dedecere нягожа, не прыстоіць praestat praestitit praestare лепей accidit accidit accidere выпадае contingit contigit contingere здараецца, адбываецца evenit evenit evenire выходзіць, здараецца patet patuit patere ясна, відавочна constat constitit constare вядома liquet liquit liquere ясна Безасабовыя дзеясловы — гэта ў сутнасці дзеясловы, дзейнік якіх замоўчваецца, магчыма дзеля таго, каб пазбегнуць празмернасці і паўтору, выразаў тыпу: бліскавіца бліскае, гром грыміць ды інш. У прынцыпе, кожны дзеяслоў можа быць ужыты безасабова, напрыклад: itur—-ідзецца, ідуць, amatur—любяць, amandum est — трэба любіць ды інш. ПРЫНАЗОЎНІК PRAEPOSITIO Прыназоўнікі гэта нязменныя службовыя словы, якія ўдакладняюць і размяжоўваюць значэнні склонаў і ўказваюць на адносіны паміж членамі сказу. Паходзяць ад прыслоўяў, адны з якіх заўсёды спалучаліся з назоўнікамі альбо займеннікамі і з цягам часу перайшлі ў шэраг прыназоўнікаў, а іншыя, прыяднаўшыся да дзеясловаў, сталі прыстаўкамі (praeverbia). Але частка прыназоўнікаў можа выступаць таксама і ў ролі прыслоўяў: adversum adversus ante circa circiter circum citra clam contra coram extra infra intra iuxta palam pone post praeter prope propter subter super supra ultra У лацінскай мове, у адрозненне ад беларускай, прыназоўнікі могуць спалучацца толькі з двума склонамі — асс. i аЫ. Прычым некаторыя ўжывацца з абодвума склонамі, а іншыя толькі з адным. Апрача таго ў якасці прыназоўнікаў выкарыстоўваюцца склонавыя формы назоўнікаў causa, gratia — дзеля, якія спалучаюцца з gen. 1. Толькі з ablativus ужываюцца гэткія прыназоўнікі, якія лепш запамятаць у такім парадку: ab i coram, ex i de, cum i sine, pro i prae. N.b.: Прыназоўнік ab мае яшчэ фанетычная варыянты а (перад зычнымі апрача h) i abs (пераважна перад te), а прыназоўнік ex варыянт е (перад зычнымі апрача h). 2. 3 ablativus i accusativus ставяцца прыназоўнікі: in, sub, super. 3. Толькі з accusativus ужываюцца ўсе астатнія прыназоўнікі. Сінтаксічныя адносіны, на якія ўказваюць прыназоўнікі, могуць выражаць значэнне месца, часу альбо пераноснае. Прыназоўнікі з вінавальным склонам Praepositiones cum accusativo Прыназоўнік Месца Час Пераноснае значэнне 1. ad — да, пры, на ad flumen (venire) — да ракі ad flumen (situs) — nad ракою ad occidentem — на захад ad portam (stat) — пры браме ad vesperum (redire) — nad вечар ad tempus — паводле абставінаў ad centum — nad emo, каля cma ad omnia paratus — на ўсё гатовы ad clamorem — на крык ad arbitrium suum —- на свой odyM 2. adversus, adversum — (на)супраць adversus montem — насупраць гары adversus legem (agere) — насуперак | супраць закону 3. ante — nepad, da ante urbem — перад местам | горадам ante lunam novam — nepad маладзіком ante omnes (diligit) ■— больш за іншых 4. apud —y, ля apud Romanos—y рымлянаў apud focum (sedens) — ля вогнішча / агменю apud iudlces — nepad суддзямі apud forum — на форуме apud se esse — валоdapb сабою, быць пры свябомосці apud Homerum —y (творах) Гамэра 5. circum, circa, circiter — вакол, каля circum (circa) urbem — вакол места circa (circiter) meridiem — каля поўдня circa (circiter) centum milites— каля cma жаўнераў circa verba dissensio — спрэчка наконт словау 6. cis, citra — на гэты бок, з гэтага боку cis (citra) flumen — 3 гэтага боку ракі cis dies paucos — на працягу некалькіх бзён citra usum — без doceedy cis naturae leges —y межах законаў прыpodbi 7. contra — (на) супраць contra portum — насупраць порту — contra hostes (pugnare) — супраць ворагаў 8. erga — nepad, (у адносінах) da erga aedes — nepad бубынкам erga regem fides — вернасць y абносінах da караля, вернасць каралю erga patriam amor — любоў da бацькаўшчыны 9. extra — за, па-за, звонку extra urbem (est) — па-за местам extra muros (egredi) — па-за муры extra ordinem не за naрабкам, набзвычайна extra culpam (est) без віны 10. infra — ніжэй, nad infra pontem (flumen transire) — ніжэй маста infra Caesarem fuit — жыў пасля Цэзара infra infimos homines — горш за найгоршых людзей 11. inter — (na) між, у час inter Italiam et Graeciam — паміж Італіяй і Грэцыяй inter horam quintam et sextam — паміж пятай i шостай гадзінай inter quinquennium — на npaцягу пяці год inter cenam — падчас абеду inter nos — між намі 12. intra — унутры, усярэдзіне, умежах intra urbem — y месце intra sex menses — на працягу шасці месяцаў intra se — (cast) y сабе 13. iuxta — побач iuxta aram — ля ахвярніка iuxta finem vitae — напрыканцы жыцця iuxta praeceptum — згодна з прадпісаннем 14. ob — перад, дзеля, з прычыны ob oculos — перад вачыма — quam ob rem — дзеля чаго, чаму ob merita sua — дзеля ягоных заслугаў 15. penes — у (валоданні / руках), пры penes vos — y вас, пры eae penes te es? — ты ў сваім розуме? 16. per — праз, на працягу, у per Alpes (transire) — праз Альпы per tres annos — на працягу трох гадоў per noctem — уначы