КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Шмат якія назоўнікі пятага скланення маюць толькі адзіночны лік (singularia tantum). Напрыклад: spes, speif-— надзея', fides, ei/ — eepa ды інш. ПРЫМЕТНІК ADIECTlVUM Лацінскія прыметнікі скланяюцца як назоўнікі і толькі паводле I — II i III скланенняў. У залежнасці ад гэтага яны падзяляюцца на дзве групы: 1. Прыметнікі I — II скланення, у якіх мужчынскі і ніякі род скланяецца паводле ІІ-га скланення, а жаночы — паводле І-га. Яны заканчваюцца на: -us, -a, -um (bonus, bona, bonum) i на: -er, -a, -um (liber, libera, liberum; pulcher, pulchra, pulchrum). Гэтак жа скланяюцца таксама дзепрыметнікі мінулага часу залежнага стану (participium perfecti passivi): laudatus, laudata, laudatum — пахвалены; будучага часу незалежнага стану (participium futuri activi): laudaturus, laudatura, laudaturum — які мае (намер) хваліць; будучага часу залежнага стану (ці, інакш герундыў)(рагбсірійт futuri passivi seu gerundivum): laudandus, laudanda, laudandum —якімае быць пахвалены, якога трэба пахваліць. 2. Прыметнікі III скланення, якія могуць быць трох, двух і аднаго канчаткаў: celer, celeris, celere; saluber, salubris, salubre; levis, levis, leve; felix, felix, felix. Сюды ж належаць дзеепрыметнікі цяперашняга часу незалежнага стану (participium praesentis activi), якія маюць адзін канчатак для ўсіх трох родаў: laudans, laudans, laudans — які хваліць. Прыметнікі I—II скланенняў Adiectiva declinationum I—II (-а-|-б-скланенняў) Прыметнікі гэтай групы скланяюцца гэтак жа, як назоўнікі: мужчынскі (на -us, -er) і ніякі (на -um) род — на ўзор другога скланення, жаночы (на -а) — на ўзор першага скланення. Напрыклад: bonus, bona, bonum — добры, добрая, добрае; liber, libera, liberum — вольны, -ая, -ае\ pulcher, pulchra, pulchrum — прыгожы, -ая, -ае. Прыметнікі на -us: clarus, a, um — светлы, славуты Sing. Plur. m f n m f n Nom. clar-us clar-a clar-um clar-T clar-ae clar-a Gen. clar-T clar-ae clar-T clar-orum clar-arum clar-orum Dat. clar-o clar-ae clar-o clar-Ts clar-Ts clar-Ts Асс. clar-Qm clar-am clar-um clar-ds clar-as clar-a Abi. clar-o clar-a clar-o clar-Ts clar-Ts clar-Ts Voc. сіаг-ё clar-a clar-um clar-T clar-ae clar-a Прыметнікі на -ег, якія захоўваюць ё ва ўсіх склонах: liber, era, erum — вольны, свабодны Sing. Plur. m n m f п Nom. liber liber-a liber-йт 1іЬёг-Т ІіЬёг-ае ІіЬёг-а Gen. 1іЬёг-Т 1іЬёг-ае liber-T ІіЬёг-бгйт ІіЬёг-агйт ІіЬёг-бгйт Dat. 1іЬёг-б 1іЬёг-ае liber-o ІіЬёг-Ts ІіЬёг-Ts ІіЬёг-Ts Acc. liber-um ІіЬёг-am liber-йт ІіЬёг-os ІіЬёг-as ІіЬёг-а Abi. liber-o liber-a 1іЬёг-б ІіЬёг-Ts ІіЬёг-Ts ІіЬёг-Ts Voc. liber liber-a ІіЬёг-йт ІіЬёг-Т ІіЬёг-ае ІіЬёг-а Прыметнікі на -ег, якія губляюць ё ў іншых склонах: рйІсЬёг, chra, chrum — прыгожы Sing. Plur. m f n m f n Nom. pulcher pulchr-a pulchr-йт pulchr-T pulchr-ae pulchr-a Gen. pulchr-T pulchr-ae pulchr-T pulchr-orum pulchr-arum pulchr-orum Dat. pulchr-o pulchr-ae pulchr-o pulchr-Ts pulchr-Ts pulchr-Ts Acc. pulchr-йт pulchr-am pulchr-um pulchr-os pulchr-as pulchr-a АЫ. pulchr-o pulchr-a pulchr-o pulchr-Ts pulchr-Ts pulchr-Ts Voc. pulcher pulchr-a pulchr-um pulchr-T pulchr-ae pulchr-a Прыметнікі разам з назоўнікамі, што захоўваюць ё ва ўсіх склонах, можна запомніць як верш: vesper, puer, socer, gener — вечар, хлопец, цесць, зяць; asper, liber, miser, tener — шурпаты, вольны, гаротны, пяшчотны. Як і ў беларускай мове, прыметнікі дапасоўваюцца да назоўніка, да якога яны адносяцца, у родзе, ліку і склоне, напрыклад: dominus bonus; rosa pulchra; donum liberum Прыметнікі III скланення Adiectiva declinationis III Прыметнікі трэцяга скланення падзяляюцца на тры падгрупы: 1. Прыметнікі трох канчаткаў, гэта значыць тыя, што маюць у nom. sing, асобны канчатак для кожнага роду: celer т — хуткі, celeris /—хуткая, celere п — хуткае. Як бачым, некаторыя прыметнікі трох канчаткаў захоўваюць у сваёй аснове -ёва ўсіх формах. У астатніх прыметнікаў гэтай групы -ёзахоўваецца толькі ў nom. sing, мужчынскага роду, а ва ўсіх іншых формах яно выпадае (параўнайце: 2-е скланенне на -er): saluber т — здаровы, salubris f — здаровая, salubre п — здаровае. 2. Прыметнікі двух канчаткаў, якія маюць у nom. sing, адзін канчатак (а менавіта is) для мужчынскага і жаночага роду: levis т, f — лёгкі, лёгкая', а другі (-е) для ніякага: leve п —лёгкі. 3. Прыметнікі аднаго канчатку, якія маюць у nom. sing толькі адзін канчатак, аднолькавы для ўсіх трох родаў: felix m,fn — шчаслівы, шчаслівая, шчаслівае. У слоўніках прыметнікі трэцяга скланення падаюцца гэткім чынам: celer, ёгів, ёге — хуткг, saluber, bris, bre — здаровы; levis, e — лёгкі. Для прыметнікаў аднаго канчатку, апрача формы nom. sing, даецца яшчэ канчатак gen. sing, (альбо частка асновы з канчаткам): felix, Teis — шчаслівы. Усе прыметнікі трэцяга скланення скланяюцца паводле галоснага тыпу (-Т, -ійт, -іа). Прыметнікі трох канчаткаў: saluber, bris, bre — здаровы Sing. Plur. m f n m f n Nom. saluber salubr-is salubr-e saliibr-es salubr-es saliibr-ia Gen. salubr-is salubr-is salubr-is salubr-ium salubr-ійт saliibr-ійт Dat. salubr-T salubr-T salubr-T salubr-ibiis salubr-ibiis salubr-ibiis Асс. salubr-em salubr-em salubr-e salubr-es saliibr-es saliibr-ia Abi. salubr-T salubr-T salubr-T salubr-ibiis salubr-ibiis salubr-ibiis Voc. saluber salubr-is salubr-e salubr-es saliibr-es saliibr-ia Прыметнікі двух канчаткаў: levis, e — лёгкі Sing. Plur. m n m f n Nom. lev-is lev-is lev-e lev-es lev-es lev-ia Gen. lev-is lev-is lev-is lev-ійт lev-ium lev-ium Dat. lev-T lev-T lev-T lev-Ibiis lev-ibiis lev-ibiis Acc. lev-em lev-em lev-e lev-es lev-es lev-ia Abi. lev-T lev-T lev-T lev-ibiis lev-ibiis lev-ibiis Voc. lev-is lev-is lev-e lev-es lev-es lev-ia Прыметнікі аднаго канчатку: felix, Teis — шчаслівы Sing. Plur. m f n m y n Nom. felix felix felix felic-es felic-es felic-ia Gen. felic-is felTc-is felic-is felic-ium felic-ium felic-ійт Dat. felic-T felic-T felTc-T felic-ibus felic-ibus felic-Ibus Acc. felic-em felic-em felix felic-es felic-es felic-ia Abl. felic-i felic-I felic-i felTc-Ibiis felic-ibus felic-ibQs Voc. felix felix felix felic-es felic-es felic-ia Выключэнне 1: некалькі прыметнікаў аднаго канчатку трэцяга скланення, як выключэнне, скланяюцца паводле зычнага тыпу (-ё, -йт, -а). Гэта: vetus, eris — старадаўні', pauper, eris — бедны; dives, itis — багаты; princeps, Ipis — першьг, particeps, ipis —які бярэўдзел, прычасны; superstes, itis —які стаіць побач, які застаўся жывы. vetus, eris — старадаўні Sing. Plur. m f n m f n Nom. vetus vetus vetus veter-es veter-es veter-a Gen. veter-is veter-is veter-is veter-йт veter-йт veter-um Dat. veter-i veter-i veter-i veter-ibus veter-ibus veter-ibus Acc. veter-em veter-em vetus veter-es veter-es veter-a Abl. veter-e veter-e veter-e veter-ibus veter-ibus veter-ibus Voc. vetus vetus vetus veter-es veter-es veter-a Выключэнне 2: яшчэ некалькі прыметнікаў маюць abl. sing, на -I, a gen. plur. на -um: celer, eris, ere —хуткі celeri, celerum (nom., plur. n celeria); memor, oris — памятлівы memori, memorum; inops, opis — немаёмны, бязрадны inopi, inopum; supplex, icis —умольны supplici, supplicum. Ступені параўнання прыметнікаў Gradus comparationis adiectivdrum Як і ў іншых мовах, у лацінскай ёсць тры ступені параўнання: звычайная ступень — gradus positivus, вышэйшая ступень — gradus comparativus, найвышэйшая ступень — gradus superlativus. Вышэйшая ступень (gradus comparativus) утвараецца дадаваннем да асновы суфікса -іог для мужчынскага і жаночага, і суфікса -ius для ніякага роду. Аснова атрымліваецца з формы gen. sing, мужчынскага роду адкіданнем канчатку -I ці -is. Напрыклад: Positivus Аснова Comparativus clarus — светлы сіаг(-і) clar-ior, clar-ior, clar-ius — святлейшы, -я, -e liber — вольны liber(-i) liber-ior, liber-ior, liber-ius — вальнейшы, -я, -e pulcher — прыгожы pulchr(-i) pulchr-ior, pulchr-ior, pulchr-ius — прыгажэйшы, -я, -e celer — хуткі celer(-is) celer-ior, celer-ior, celer-ius — хутчэйшы, -я, -e saluber — здаровы salubr(-is) salubr-ior, salubr-ior, salubr-ius — здаравейшы, -я, -e levis — лёгкі lev(-is) lev-ior, lev-ior, lev-ius — лягчэйшы, -я, -e felix — шчаслівы felic(-is) felic-ior, felic-ior, felic-ius — шчаслівейшы, -я, -e Прыметнікі ў вышэйшай ступені скланяюцца паводле ІІІ-га зычнага скланення: clarior, clarius — святлейшы, -я, -e Sing. Plur. m п m J n Nom. clarior clarior clarius clarior-es clarior-es clarior-a Gen. clarior-is clarior-is clarior-is clariorйт clariorйт clariorйт Dat. clarior-i clarior-i clarior-i clarioribus clarioribus clarioribus Acc. clariorem clariorem clarius clarior-es clarior-es clarior-a Abi. clarior-ё clarior-e clarior-e clarioribus clarioribus clarioribus Voc. clarior clarior clarius clarior-es clarior-es clarior-a Найвышэйшая ступень (gradus superlativus) утвараецца дадаваннем да асновы суфікса -isslmі канчаткаў I — II скланенняў -us, -a, -um. Напрыклад: Positivus Аснова Superlativus clarus clar(-i) clar-issim-us, clar-issim-a, clar-issim-um — найсвятлейшы, -я, -e levis lev(-is) lev-issim-us, lev-issim-a, lev-issim-um — найлягчэйшы, -я, -e felix felic(-is) felic-issim-us, felic-issim-a, felic-issim-um — найшчаслівейшы, -я, -e Прыметнікі на -ег як I — II, гэтак i III скланенняў утвараюць superlativus ад формы назоўнага склону мужчынскага роду дадаваннем да яе суфікса -rimі канчаткаў I — II скланенняў -us, -a, -um. Напрыклад: Positivus Superlativus liber liber-rim-us, a, um — найвальнейшы, -я, -e pulcher pulcher-rim-us, a, um — найпрыгажэйшы, -я, -e celer celer-rim-us, a, um — найхутчэйшы, -я, -e saluber saluber-rim-us, a, um — найздаравейшы, -я, -e