КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Пяць прыметнікаў ІІІ-га скланення на -ilis утвараюць superlativus дадаваннем да асновы суфікса -limі канчаткаў I — II скланенняў -us, -a, -urn. Positivus Superlativus facilis — лёгкі facil-lim-us, a, um — найлягчэйшы, -я, -e difficilis — цяжкі difficil-lim-us, a, um — найцяжэйшы, -я, -e similis — падобны simil-lim-us, a, um — найпадобнейшы, -я, -e dissimilis — непадобны difficil-lim-us, a, um — найнепадобнейшы, -я, -e humilis — нізкі humil-lim-us, a, um — найніжэйшы, -я, -e Ад складаных прыметнікаў, якія заканчваюцца на -dicus, -ficus, -volus, comparativus будзе заканчвацца на -entior, -entius, a superlativus — на -entissimus, -a, -um: Positivus Comparativus Superlativus maledicus, a, um — ліхаслоўны maledicentior, maledicentius maledicentissimus, a, um magnificus, a, um — велічны magnificentior, magnificentius maginificentissimus, a, um benevolus, a, um — добразычлівы benevolentior, benevolentius benevolentissimus, a, um Прыметнікі I — II скланенняў на -eus, -ius, -uus утвараюць ступені параўнання апісальна з прыслоўямі magis — больш i maxime — найбольш. Напрыклад: idoneus — прыдатны, magis idoneus — больш прыдатны, maxime idoneus — найбольш прыдатны. Positivus Comparativus Superlativus idoneus, a, um — прыдатны magis idoneus, a, um maxime idoneus, a, um dubius, a, um — сумнеўны magis dubius, a, um maxime dubius, a, um arduus, a, um —стромкі magis arduus, a, um maxime arduus, a, um Некалькі прыметнікаў утвараюць ступені параўнання ад розных асноваў, якія нібы дапаўняюць адна адну (гэтак званыя суплетыўныя формы). Параўнайце беларускае: добры, лепшы, найлепшы: Positivus Comparativus Superlativus bonus — добры melior, melius — лепшы optimus, a, um — найлепшы malus — кепскі, дрэнны peior, peius — горшы pessimus, a, um — найгоршы magnus — вялікі maior, maius — большы maximus, a, um — найболыйы parvus — малы minor, minus — меншы minimus, a, um — найменшы multi — многія plures, plura — шматлікія plurimi, ae, a — самыя шматлікія multum — многа, шмат plus — больш plurimum — найболый У некаторых выпадках comparativus i superlativus утвараюцца не ад асновы звычайнай ступені прыметніка, а ад асновы прыназоўнікаў. (Хоць іншым разам ад гэтых жа прыназоўнікаў могуць утварацца таксама з дапамогаю суфіксаў і прыметнікі ў звычайнай ступені.) Часам у якасці звычайнай ступені могуць ужывацца нескланяльныя прыметнікі (nequam, frugi) альбо імёны, якія могуць выступаць як прыметнікі і як назоўнікі (iuvenis i senex). Comparativus Superlativus extra — звонку | externus — вонкавы exterior, exterius — вонкавы extremus, a, um — найдалейшы intra —унутры | internus — унутраны interior, interius — глыбеіішы intimus, a, um — найглыбейшы Infra —унізе | infernus — ніжні inferior, inferius — ніжэйшы infimus, a, um | imus, a, um — найніжэйшы supra —уверсе | superus — верхні superior, superius — вышэйшы supremus, a, um | summus, a, um — найвышэйшы prope — блізка | propinquus — блізкі propior, propius — бліжэйшы proximus, a, um — найбліжэйшы post — пасля 1 posterus — наступны posterior, posterius — пазнейшы postremus, a, um — апошні prae — перад prior, prius — першы з двух primus, a, um — першы 3 многіх citra — з гэтага боку citerior, citerius — гэтабочны, бліжэйшы ultra — з таго боку ulterior, ulterius — тагабочны, далейшы ultimus, a, um — найдалейшы, апошні de — з deterior, deterius — горшы deterrimus, a, um — найгоршы potis (арх.) — які можа potior, potius — лепшы, пераважны; potius лепш potissimus, a, um — найлепшы, potissimum — найлепш iuvenis — малады, юначы iunior, iunius — маладзейшы senex — стары senior, senius — старэйшы nequam (нескл.) — няздатны, нягодны nequior, nequius — няздатнейшы, нягоднейшы nequissimus, a, um — найнягоднейшы frugi (нескл.) — карысны, прыстойны frugalior, frugalius — карыснейшы, прыстойнейшы frugalissimus, a, um — найкарыснейшы Заўвага: ёсць некалькі прыметнікаў, утвораных ад прыназоўнікаў, якія ператварыліся ў назоўнікі: l Infert, orum — ніжнія, падземныя (жыхары, багі); superi, orum — вышнія, нябесныя (жыхары, багі); posteri, orum — нашчадкі; exteri, orum — замежнікі. ПРЫСЛОЎЕ ADVERBIUM Прыслоўі, утвораныя ад прыметнікаў Прыслоўі ад прыметнікаў I — II скланенняў утвараюцца дадаваннем да асновы прыметніка канчатку -ё, ад прыметнікаў III скланення дадаваннем канчатку -iter, а ад прыметнікаў аднаго канчатку на -ns заменай -ns на -nter. Вышэйшая ступень роўная форме ніякага роду вышэйшай ступені прыметнікаў. Найвышэйшая ступень утвараецца ад асновы найвышэйшай ступені прыметнікаў дадаваннем канчатку -ё: Positivus Comparativus Superlativus clar-e clar-ius clarissim-e liber-e liber-ius liberrim-e pulchr-e pulchr-ius pulcherrim-e celer-iter celer-ius celerrim-e salubr-iter salubr-ius saluberrim-e lev-iter lev-ius lev-isslm-e felic-iter felic-ius felic-issim-e pruden-ter prudent-ius prudentissim-e vehemen-ter vehement-ius vehementissim-e Заўвагі: ад прыметніка bonus — добры прыслоўе будзе bene, ад прыметніка malus — male. Ц Ад прыметнікаў III скланення audax — смелы, зухвалы; sollers — умелы прыслоўі будуць адпаведна audacter, e sollerter. Ад займеннага прыметніка alius — іншы прыслоўе будзе aliter —інакш. Ад прыметнікаў I — II скланенняў firmus — моцны, largus — шчодры, humanus — чалавечы прыслоўі будуць firme альбо firmiter, large альбо largiter, humane альбо humaniter. Няправільныя формы ступеняў параўнання: Positivus Comparativus Superlativus magnopere | valde — вельмі magis — больш maxime — найбольш multum — шмат plus — больш plurimum — найболый non multum — няшмат minus — менш minime — найменш prope — блізка propius — бліжэй proxime — найбліжэй mature — рана maturius —раней maturrime | maturissime — найраней saepe — часта saepius — часцей saepissime — найчасцей diu — доўга diutius — даўжэй diutissime — найдаўжэй nuper — нядаўна nuperrime — зусім нядаўна Ад некаторых прыметнікаў прыслоўямі могуць зрабіцца застылыя формы склонаў. Найчасцей гэта асс. і аЫ., напрыклад: Acusativus ceteram — зрэшты demum — толькі multum — шмат nimium — зашмат, празмерна parti m — часткова paulum — няшмат, крыху plerumque — з большага plurimum — наіібольш postremum —урэшце potissimum — лепш за ўсё primum — спярша quantum — колькі statim — адразу ж tantum — столькі, толькі facile — лёгка impune — беспакарана Ablativus cito — хутка continuo — адразу crebro — часта falso — памылкова forte — выпадкам merito — слушна; заслужана modo — толькі necessario — змушана perpetuo — заўсёды, вечна postremo — нарэшце primo —упершыню raro — рэдка sero — позна sponte — па сваёй волі subito —раптоўна, адразу ж tuto — бяспечна ultro — да таго ж Прыслоўямі могуць рабіцца таксама формы іншых склонаў (назоўнага, колішняга меснага) і словазлучэнні, напрыклад прыназоўнікавыя, займеннікавыя ці дзеяслоўныя, а таксама суфіксальныя ўтварэнні. Напрыклад: intus —унутры frustra — дарэмна rursus — зноў satis — досыць, дастаткова sic — так hen — учора vesperi — увечары noctu — уначы adhuc — дагэтуль admodum — вельмі antea — да таго, раней imprimis — перш заўсё obviam — насустрач postea — пасля таго, потым praeterea — апрача таго scilicet — менавіта videlicet — вядома, відавочна semper — заўсёды antiquitus — даўней funditus — грунтоўна, дазвання, ушчэнт ЗАЙМЕННІК PRONOMEN Асабовыя займеннікі Pronomina personalia Persona prima Persona secunda Sing. Nom. ego Я tu ты Gen. mei мяне tui цябе Dat. mihi мне tibi табе Acc. me мяне te цябе Abi. me мною te табою mecum са мною tecum з табою Plur. Nom. nos мы vos вы Gen. nostri нас vestri вас nostrum з нас vestrum з вас Dat. nobis нам vobis вам Acc. nos нас vos вас Abi. nobis намі vobis вамі nobiscum з намі vobiscum з вамі Заўвагі: Gen. plur. мае дзве формы: nostri, vestri i nostrum, vestrum. Першая форма выражае звычайна аб’ект нейкага ўздзеяння ці пачуцця, выказанага назоўнікам, які адносіцца да яе (гэтак званы genetivus obiectlvus): • memoria nostri — памяць npa нас; amor vestri — любоў да вас. Другая форма абазначае цэлае, з якога бярэцца частка (гэтак званы частковы родны склон genetivus partitivus): nemo nostrum — ніхто з нас; quis vestrum? — хто з вас? Прыназоўнік cum (abi.) з асабовымі і зваротным займеннікамі ставіцца пасля іх і пішацца разам: mecum, vobiscum, secum * У якасці асабовага займенніка трэцяй асобы ўжываюцца ўказальныя, перад усім is (гл. ніжэй). Назоўны склон асабовых займеннікаў ставіцца звычайна толькі тады, калі на яго падае лагічны націск. Напрыклад: Ego laboro, tu dormis. — Я працую, a ты спіш. Зваротны займеннік Pronomen reflexivum Як і ў беларускай мове, адны і тыя ж формы зваротнага займенніка ўжываюцца як для множнага, так і для адзіночнага ліку. Persona tertia sing, et plur. Nom. — Gen. Dat. Acc. Abi. suT — сябе sib! — сабе se — сябе se — сабою secum — 3 сабою У лацінскай мове зваротны займеннік ужываецца толькі для трэцяй асобы. Для першай і другой асобы ў значэнні зваротнага ўжываюцца асабовыя займеннікі. Параўнайце: Я хвалю сябе. па-лацінску будзе: Laudo me. Ты хваліш сябе. — Laudas te. Ён хваліць сябе. — Laudat se. Мы хвалім сябе. — Laudamus nos. Вы хваліце сябе. — Laudatis vos. Яны хваляць сябе. — Laudant se. Для ўзмацнення і большай экспрэсіўнасці да асабовых і зваротных займеннікаў часам дадаецца суфікс -met альбо адбываецца падваенне асновы: egomet, mihimet, vosmet, semet; tute, tete, sese. Прыналежныя займеннікі Pronomina possessiva Прыналежныя займеннікі ўтвараюцца ад асабовых і зваротнага займеннікаў: meus, a, urn —mow, tuus, a, um — meow, noster, tra, trum — наш', vester, tra, trum — eaiw, suus, a, um — сеой (адз. i мн. лік). Скланяюцца яны, як і прыметнікі I — II скланення, і маюць тыя самыя канчаткі. У значэнні прыналежнага займенніка трэцяй асобы выкарыстоўваецца родны склон указальных займеннікаў, найчасцей займенніка is: eius —яго', eorum, earum, eorum — ix.