Кароткая граматыка шведскай мовы
Выдавец: Радыёла-плюс
Памер: 88с.
Мінск 2009
3) Калі будучае дзеянне ўтвараецца з дапамогаю дзеяслова kommer, яно нясе значэнне прагнозу, напрыклад: Jag hoppas att de kommer att bli nöjda. — Я спадзяюся, яны будуць задаволеныя.
Звярніце ўвагу на тое, што пасля дапаможнага дзеяслова kommer абавязкова ставіцца інфінітыўная часціца att, а пасля ska(ll) ці tänker яе няма.
4) Будучае дзеянне таксама можа перадавацца дзеясловам у цяперашнім часе, кал і на момант дзеяння ў будучым указвае адпаведная акалічнасць ці момант дзеяння зразумелы з кантэксту: Eva flyttar till Lund på torsdag. — Эва пераязджае ў Люнд у чацвер.
Будучы ў мінулым
Часавая форма futurum preteritum (будучы ў мінулым) утвараецца шляхам злучэння дапаможнага дзеяслова skola (у форме skulle) і інфінітыва сэнсавага дзеяслова, напрыклад: Jag skulle träffa. — Я сустрэну.
Будучы ў мінулым абазначае дзеянне, якое павінна адбыцца пасля нейкага моманту ці дзеяння ў мінулым: I morse var Ulla nervös, för hon skulle ha ett test klockan tolv. — Раніцай Ула нервавалася, бо яна павінна была пісаць тэст а 12-й.
Дапасаванне часоў
Дапасаванне часоў азначае, што мы пазбягаем пераходаў з адной часавай сістэмы ў другую. Калі ў галоўным сказе выкарыстоўваецца дзеяслоў у форме, якая належыць да адной часавай сістэмы, тады ў даданым сказе рэкамендуецца выкарыстоўваць тую ж часавую сістэму.
Выкарыстоўванне аднолькавых часоў у галоўным і даданым сказах паказвае на адначасовасць дзеянняў:
Jag läser tidningen, när jag äter frukost. — Я чытаю газету, калі снедаю.
När jag kom till Borås, ringde jag Peter. — Калі я прыехаў y Бурос, я патэлефанаваў Петэру.
Заўвага! У перакладзе на беларускую мову часы дзеясловаў не абавязкова будуць належаць да адной часавай сістэмы, напрыклад: Pia sade att hon mådde illa (preteritum + preteritum). — Пія сказала, што дрэнна сябе адчувае • (прошлы час + цяперашні час).
Калі адно дзеянне адбываецца раней за другое, выкарыстоўваюцца розныя часы адной часавай сістэмы:
Vi diskuterar problemet, när Monika har kommit. — Мы абмяркуем праблему, калі прыйдзе Моніка.
Vi diskuterade problemet, när Monika hade kommit. — Мы абмеркавалі праблему, калі прыйшла Моніка.
Vi har bestämt att vi ska köpa en billig bil. — Мы вырашылі, што купім танную машыну.
Föräldrarna sade att de skulle bo kvar på landet. — Бацькі сказалі, што застануцца ў вёсцы.
Тым не менш пераход з адной часавай сістэмы ў другую магчымы. Дапаможную ролю тут адыгрывае акалічнасць часу, якая з’яўляецца паказальнікам такога пераходу.
Mårten säger att han läste grekiska på gymnasiet. — Мортан кажа, што вывучаў у гімназіі грэцкую мову.
Herman undrar om Ulla var på semestern förra året. — Герман цікавіцца, ці была Ула летась у адпачынку.
Мадальныя і дапаможныя дзеясловы
Мадальнымі называюцца такія дзеясловы, якія выяўляюць не дзеянне, а стаўленне да дзеяння з боку таго, хто гаворыць; напрыклад: Я магу (жадаю, павінен ...) штосьці зрабіць. Дзеяслоў (інфінітыў), які ідзе за мадальным дзеясловам, ужываецца звычайна без часціцы att, напрыклад: Han kan läsa. — Ён умее чытаць.
Ніжэй прыводзіцца спіс асноўных мадальных дзеясловаў з каментаром.
Мадальны дзеяслоў
Прыклад
Значэнне
Skola — skall (ska) / skulle / skolat
Eva ska åka till Luleå idag. — Эва паедзе сёння ў Лулеа.
Du ska borsta tänderna innan du lägger dig. — Ты павінен пачысціць зубы, перш чым пойдзеш спаць.
Man ska inte stjäla. — Красці нельга.
Skulle du vilja hjälpa mig? — He маглі б Вы мне дапамагчы?
Будучае дзеянне, план, намер.
«Павінен»; парада, патрабаванне (мяккая форма), неабходнасць штосьці зрабіць.
3 адмоўнай часціцай — забарона.
Ветлівая форма просьбы.
Måste (ц. ч.) / måste (пр. час)
Jag måste stiga upp nu. —
Мне трэба падымацца.
Igår måste jag jobba över. — Учора я быў павінен затрымацца на працы.
Ni måste vara tysta nu! —
Змоўкніце зараз жа!
Varför kommer de inte?
Det måste ha hänt något. —
Чаму яны не прыйшлі? Heшта, відаць, здарылася.
«Неабходна, павінен, абавязаны», выяўляе маральна-этычную неабходнасць штосьці зрабіць.
Патрабаванне.
Верагоднасць.
Böra — bör/ borde
Du bör läsa lite mer om du vill ha bra betyg. — Табе трэба болын займацца, калі ты хочаш атрымліваць добрыя адзнакі.
Klockan bör vara tio nu. — Ужо, напэўна, дзесяць.
Det borde du nog förstå! — Табе трэба было б гэта зразумець!
Парада.
Верагоднасць.
Форма прошлага часу выяўляе неабходнасць нерэалізаванага дзеяння.
Kunna — kan / kunde/kunnat
Jag kan simma 1000 meter. — Я магу праплыць 1000 метраў.
Jag kunde inte ringa dig igår. — Я не магла табе ўчора патэлефанаваць. Kan jag hjälpa dig? — Я магу Вам дапамагчы?
Здольнасці, уменні.
Магчымасць.
Прапанова.
Vilja — vill / ville / velat
Jag vill gå hem nu. — Я хачу пайсці дамоў.
«Хацець, жадаць».
Få —får / fick /fått
Du får ta bilen idag! — Moжаш узяць сёння машыну. Man får inte röka här. — Тут забаронена паліць. Igår hade jag glömt nyckeln, så jag fick sitta ute och vänta i två timmar. — Я забыў учора ключы i быў вымушаны прасядзець дзве гадзіны звонку.
Får jag bjuda på en kopp kaffe? — Mary я пачаставаць Bac кавай?
Få se, få veta, etc. — убачыць, даведацца (параўнайце: se — бачыць, veta — ведаць)
Дазвол.
3 адмоўнай часціцай — забарона.
Вымушанасць.
Магчымасць, ветлівая форма прапановы.
3 некаторымі дзеясловамі — закончанае трыван-
не.
Lär (толькі цяперашні час)
Den nya filmen lär vara mycket bra. — Кажуць, новы фільм вельмі неблагі.
Det lär ingen tvivla. —
Ніхто, пэўна, y гэтым не ўсумніцца.
Здагадка, заснаваная на інфармацыі з нейкай крыніцы.
«Змякчальнае» сцвярджэнне.
Behöv/a -er, -te, -t
Vi behöver öva mycket på verben. — Нам трэба шмат працаваць над дзеясловамі. Mamma, behöver jag äta upp allt? — Мама, ці я павінен з’есці ўсё?
Неабходнасць.
Патрабаванне, неабходнасць.
Ork/a -ar, -ade, -at
Jag orkar inte jobba mer nu. — Я больш не магу працаваць.
Jag orkar inte se dig mer! —Я больш не магу цябе бачыць!
Фізічная ці псіхічная магчымасць нешта рабіць.
Дапаможныя дзеясловы
Дапаможны дзеяслоў
Прыклад
Значэнне
Låta -låter, lät, låtit
Jag lät honom låna min bil. —
Я дазволіла яму ўзяць машыну.
Дазвол.
Bruk/a -ar, -ade, -at
Helena brukar stiga upp klockan sju. — Хелена падымаецца звычайна a 7-й.
Звычка.
Våg/a -ar,
-ade, -at
Annika vågate starta en dansskol. — Аніка наважылася / рызыкнула адкрыць танцавальную школу.
Прыняцце рызыкоўнага рашэння.
Töras -törs, tordes, torts
Ni torde vända er till herr Berg. — Звярніцеся, мабыць, да спадара Берга.
Здагадка або ветлівае сцвярджэнне.
Börj/a -ar, -ade, -at
Vi börjar arbeta kl. 8. — Мы пачынаем працаваць а 8-й.
Пачынанне.
Slut/a -ar, -ade, -at
De slutar jobba efter kl. 17. —
Яны сканчваюць працаваць пасля 17:00.
Заканчэнне.
Hinna — hinner, hann, hunnit
Jag hann inte ringa dig igår. — Я не паспела табе ўчора патэлефанаваць.
Своечасовасць выканання дзеяння.
Tänk/a -er, -te, -t
Vad tänker du göra imorgon? — UIto ты збіраешся рабіць заўтра?
Намер.
Försök/a -er, -te, -t
Jag försöker alltid komma i tid. — Я імкнуся заўсёды прыходзіць своечасова.
Імкненне.
Slippa — slipper, slapp, sluppit
Du slipper diska idag. — Сёння табе не давядзецца мыць посуд.
Пазбяганне або адсутнасць неабходнасці нешта рабіць.
Råk/a -ar, -ade, -at
Jag råkade köra på en fågel. — Так здарылася, што я наехаў на птушку.
Выпадковы характар зробленага.
Hålla på — håller på, höll på, hållit på
Samhället höll på att förändras. — Грамадства знаходзілася ў працэсе змен.
Працягласць дзеяння.
Зваротныя і дэпанентныя дзеясловы
У шведскай мове існуе клас зваротных дзеясловаў. Гэтыя дзеясловы размеркаваныя па ўсіх чатырох відах змянення. У беларускай мове гэта дзеясловы з суфіксам -ся (цца); напрыклад: падымацца, збіраюся, імкнецца.
Зваротныя дзеясловы заўсёды маюць пры сабе зваротную часціцу sig у інфінітыве і ў 3 асобе ці асабовы займеннік у аб’ектным склоне ў 1-2 асобах, напрыклад:
tvätta sig — мыцца:
jag tvättar mig — я мыюся,
du tvättar dig — ты мыешся,
han tvättar sig — ён мыецца.
Іншыя прыклады: gifta sig — жаніцца, resa sig — падымацца, raka sig — галіцца, lära sig — вучыцца.
У дэпанентных дзеясловаў усе формы заканчваюцца на -s. 1х нельга блытаць з іншымі дзеясловамі, у якіх -s можа быць паказчыкам залежнага стану. Вось як выглядаюць асноўныя формы гэтых дзеясловаў:
1 спр.: lyckas / lyckas / lyckades / lyckats (атрымоўвацца)
2 cnp.: trivas / trivs / trivdes / trivts (ладзіць)
3 cnp.: brås (på)/ brås / bråddes / bråtts (быць падобным)
4 cnp.: finnas / finns / fanns / funnits (знаходзіцца)
У загадным ладзе -s далучаецца да асновы дзеяслова, напрыклад: Hoppas på det bästa! — Спадзявайся на лепшае!
Стан дзеяслова
У шведскай мове, як і ў беларускай, дзеяслоў можа мець форму незалежнага і залежнага стану. У сказах, дзе дзеянне накіраванае ад дзейніка, гэта значыць дзейнік з’яўляецца суб’ектам дзеяння, дзеяслоў стаіць у форме незалежнага стану:
Vi vill hyra ut vår lägenhet. — Мы хочам здаваць кватэру.
У сказах, дзе дзеянне накіраванае на дзейнік, гэта значыць дзейнік з’яўляецца аб’ектам дзеяння, дзеяслоў стаіць у форме залежнага стану:
Lägenheten uthyrs. — Кватэра здаецца.
У шведскай мове існуе некалькі фармальных тыпаў залежнага стану.
1. Флектыўны залежны стан утвараецца пры дапамозе флексіі -s, якая далучаецца да простых формаў незалежнага стану (да інфінітыва, цяперашняга і прошлага часу, да формы супіну). Пры гэтым у цяперашнім часе адсутнічае характэрнае -r, а для дзеясловаў 2-га спражэння можа знікаць -е-. Напрыклад:
Jag frågar (я запытваю) —jag frågas (мяне запытваюць);
jag anställer (я наймаю) —jag anställ(e)s (мяне наймаюць).
У дзеясловаў з асновай на -s канчатак цяперашняга часу залежнага стану заўсёды -es: lyser — lyses.
Выканаўца дзеяння ў сказе з залежным станам уводзіцца
прыназоўнікам av:
«Hamlet» skrevs av
Шэкспірам.
Shakespeare. — «Гамлет» быў напісаны
Ніжэй прыводзяцца прыклады флектыўнага залежнага стану дзеясловаў чатырох спражэнняў:
Спражэнне
Інфінітыў
Цяп. час
Прошлы час
Супін
Пераклад
1
öppnas
öppnas
öppnades
öppnats
адчыняцца
2
införas
inför(e)s
infördes
införts
уводзіцца
КНІГІ ОНЛАЙН
