КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
ХРЭСТАМАТЫЯ ДЛЯ ДЗЯЦЕЙ МАЛОДШАГА ШКОЛЬНАГА ЎЗРОСТУ КРЫНІЧКА «Радыёла-плюс» Мінск УДК ББК 882.6-93 81.2Бен-93 К85 Укладальнік Раіса Шастак Мастак Алена Карповіч Выданне падрыхтавана пры ўдзеле ТАА «Папуры», а таксама ТАА «Харвест» К85 Крынічка. Хрэстаматыя для дзяцей малодшага школьнага ўзросту / уклад. Р. I. Шастак. — Мінск : «Радыёлаплюс», 2012.— 432 с. : іл. ISBN 978-985-448-118-0. Найлепшыя ўзоры фальклору, творы беларускіх і замежных пісьменнікаў размешчаны ў хрэстаматыі па тэматычных раздзелах. Адрасуецца дзецям малодшага школьнага ўзросту і іх бацькам, настаўнікам і выхавацелям, студэнтам ВНУ, навучэнцам педагагічных вучылішчаў і каледжаў. УДК 882.6-93 ББК 81.2Бен-93 ISBN 978-985-448-118-0 © Шастак Р. I., укладанне, 2006 © Карповіч A. А., ілюстрацыі, 2006 © Афармленне. ПУП «Радыёла-плюс», 2006 БАЦЬКОЎСКАЯ ХАТА ЎСІМ БАГАТА Максім Танк MAMA Ты супакойся і не плач дарма! Ну яшчэ раз паўторым мы ізнова: ПІто атрымаецца, калі да складу «ма» Прыбавіць «ма»? Якое будзе слова? Падумай добра, вачанят не тры... Але ніяк не можа Галя ўцяміць, Што з нежывых складоў у буквары Ды можа атрымацца яе мама. Іван Муравейка ДОБРА 3 МАМАН Мама гляне нам у вочы — Адгадае, што мы хочам. А калі яна ўсміхнецца — Свеціць сонейка, здаецца. А рука ў яе такая: Як пагладзіць — боль сціхае. Мама песню заспявае — Сум адразу прападае. Мама можа ўсё на свеце, Добра з ёю побач дзецям. Вера Вярба МАТУЛІНЫ РУКІ 3 маленства яны нас Да сэрца гарнулі, Пяшчотныя, добрыя Рукі матулі. ІПто з ранку працуюць Няспынна і лоўка — Дачушку накормяць, Прычэшуць галоўку, Кашулю пашыюць, Правераць задачу I сына суцешаць, Калі той заплача. Матуліны рукі Нас цешаць, галубяць, Так шчыра, як маці, Ніхто нас не любіць. Матуліны рукі — Ддзіныя ў свеце, Шануйце, любіце Заўсёды іх, дзеці. БАБУЛІНЫ КАЗКІ У бабулі маёй Рукі лоўкія, У бабулі маёй Песні доўгія. Разматае клубок 3 новай казкаю, Прыйдзе хітры каток, Трэцца з ласкаю. Хоча лапкі пагрэць, Завуркоча ён, Hi гуляць, ні дурэць Нам не хочацца. Вось і дзень праляцеў, I не спіцца нам. Бабка казкі пляце Чараўніцаю. Янка Маўр ШЧАСЦЕ Быў адзін з тых летніх дзён, якія бываюць, мусіць, толькі на Беларусі. Сонца пячэ як мага, а гарачыні няма: лішак яе паглынаюць і рака, і зараснікі аеру ды чароту, і густыя паплавы, і непралазны алешнік ды лазняк, і бярозы, і хвоі, і ўсялякая зеляніна, што жыве навакол, дыхае, шамаціць і запаўняе не толькі прыроду, але і душу чалавека. He відаць людзей, не чуваць, але гоману досыць і без іх: адны конікі сваім цыры> каннем могуць заглушыць усіх людзей, а тут яшчэ кукуюць жаўтабрухія лягушкі, заліваюцца мітуслівыя птушкі ды гудуць мясістыя чмялі. Усім радасна ў такі дзень. Радасна і мне. Радасна і вунь таму хлапчуку год васьмі, што спускаецца з гары, падскакваючы на адной назе ды махаючы белым дубцом. Мы сустракаемся з ім на мосце. Ён прыпыняецца і глядзіць на мяне так, нібы хоча нешта сказаць. Радасць, шчасце так і пырскаюць з яго блакітных вачэй. Я разумею яго. Калі і я гатоў усіх абняць у гэты жыватворны дзень, дык што ж павінна адбывацца ў яго маленькім чыстым сэрцы? Я лагодна ўсміхаюся яму, ківаю галавой і кажу: — Добра жыць на свеце, браток, га? Тварык хлопчыка засвяціўся яшчэ больш, але ён нічога не сказаў. Ды і што ён мог сказаць? Мы і без слоў разумелі адзін аднаго. Я паціху ішоў міма, а хлопчык, нібы той сланечнік, паварочваў следам за мной свой круглы тварык. I з вачэй яго таксама пырскала шчасце, і таксама здавалася, што ён вось-вось нешта скажа. Скажа, што надта прыемна ў такі дзень басанож скакаць на мосце ды махаць свежым дубцом, што ў грудзях яго цяпер вельмі цесна і адтуль нешта выпірае, што ўвесь свет вельмі прыгожы і добры, ды і наогул усе дзядзькі і цёткі прыгожыя і добрыя... Ён нічога не казаў толькі таму, што не ўмеў выказаць такіх думак і пачуццяў. Ды яно і не трэба было — я і так усё разумеў. Хіба я сам калісьці не быў такім, як ён? Хіба я сам не адчуваў радасці жыцця? Асабліва ў такі цудоўны дзень. Я яго разумеў. Але ён, відаць, гэтага не ведаў, бо ўсё глядзеў мне ў вочы, нібы чагосьці чакаючы ад мяне. Ён заліваў мяне сваім шчасцем, а я ў адказ нічога не мог яму даць. Для яго маёй шчырай і ветлівай усмешкі было мала. Мне трэба яму нешта сказаць. Але што? Што яму сказаць, каб перадаць усю тую цеплыню, якую я да яго адчуваю? А мне засталося ступіць толькі адзін крок — і мы размінёмся. Размінёмся, можа, навекі. — Як цябе зваць? — сказаў я нарэшце, каб толькі не маўчаць. Сказаў — і зараз жа пачырванеў ад сораму: хлопчык нічога мне не адказаў. Сваім дзіцячым інстынктам ён, відаць, зразумеў, што словы гэтыя сказаны так сабе, абы сказаць. Мала таго: твар яго перастаў свяціцца, нават неяк балюча скрывіўся. Апотым... потым з грудзей яго вырваўся крык!.. He адзін год прайшоў з таго часу, а голас хлопчыка і цяпер гучыць у маіх вушах. Гэта быў шчыры, мімавольны крык дзіцячай душы. У ім былі і крыўда, і расчараванне, і надзея, і горкі папрок да нас, дарослых і разумных людзей. Два словы толькі было ў гэтым крыку: — Дзядзя!.. Шапка!.. Але гэтага было досыць, каб зразумець, хоць і са спазненнем, усю тую трагедыю, якая адбылася тут, на мосце, у гэты радасны летні дзень. У хлопчыка на галаве была новая шапка, якую ён надзеў, відаць, першы раз. Добрая шапка, шэрая, каляная. Яна ахапіла не толькі галаву хлопчыка, але ўсё цела і душу. Гэта ж праз яе сёння такі цудоўны дзень, а я гэтага не ведаў. I сонца так шчодра свеціць толькі дзеля таго, каб усе здалёк маглі бачыць шапку, а я не заўважыў яе і зблізку. Ддзін, усяго толькі адзін крок заставалася зрабіць — і ўся сустрэча пайшла б прахам. Ці магла чулая дзіцячая душа сцярпець такую несправядлівасць, такое халоднае бяздушша? I яна не сцярпела... Я адчуў сябе вельмі вінаватым і кінуўся выпраўляць сваю віну. — Ах, якая цудоўная ў цябе шапка! — крыкнуў я. — Пакажы, пакажы! Вочы хлопчыка зноў засвяціліся радасцю. Я зняў з яго галавы шапку. Яна сапраўды хрусцела, як бляшаная. Хлопчык глядзеў на мяне ўдзячнымі вачыма, як на свайго збаўцу. — Які казырок! I шнурок! I гузікі два! — стараўся я. — А падкладка якая цудоўная! Хто купіў? — Мамка! — з гордасцю адказаў хлопчык. Несправядлівасць была выпраўлена. I мы абодва, зноў шчаслівыя, разышліся кожны сваім шляхам. Лявон Шырын МОЙ ТАТА Мой тата лес вартуе. Працуе ў лесе днямі. А трэба — заначуе У лесе і начамі... Малюю лес кашлаты: Сасонкі, елкі, лозы, Дубоў зялёных шаты, Бялюткія бярозы. А між бярозак тата Узвышаецца над лесам. — Крыху высакаваты, — Заўважыла Алеся. Сказаў я ёй не жартам: — А як жа быць іначай? Вышэй хай будзе тата, Каб лес далёка бачыў. Васіль Хомчанка MAMA Сяргейку прывезлі ў вёску. Там ён пабег на лужок, дзе хадзіла карова Рагуля з маленькім гарэзлівым бычком. — Здароў, белалобы, — павітаўся Сяргейка. А той узбычыў лабастую галаву і пайшоў на хлопчыка. — Букацца хочаш? — спытаў Сяргейка і, нагнуўшыся, выставіў наперад сваю галаву. — Давай. Белалобы пабаяўся букацца, павярнуўся і пабег ад Сяргейкі. Сяргейка — за ім. Але не дагнаў і схаваўся за кусцік. Бычок туды-сюды, а Сяргейкі няма. — He знайшоў! He знайшоў! — закрычаў Сяргейка і выскачыў з-за куста. — Цяпер ты хавайся. Ён закрыў рукамі вочы, а бычок — бягом у хмызняк. Сяргейка знайшоў яго адразу і застукаў: — Бачу, вылазь! А белалобы не можа выбрацца з хмызняку — забраўся аж у самы гушчар. — Му-му! — паклікаў ён маці. Рагуля нават не павярнулася на гэты кліч. Скубе сабе траву і скубе. — Му-му-му! — яшчэ мацней загаласіў бычок. Тады Сяргейка яму сказаў: — Ты не так завеш: не му-му, а ма-ма. — Му-му! — Мама, — зноў паправіў Сяргейка і з усяе сілы крыкнуў: — Мама! Гэты кліч пачулі адразу абедзве мамы: Сяргейкава і белалобага. Сяргейкава маці абняла цяля за шыю, a Рагуля штурхнула яго пад бок пысай. I вывелі белалобага на лужок. — Вось бачыш, — зарадаваўся Сяргейка, — паклікалі як трэба, мамы і прыйшлі. Сяргейка і белалобы доўга яшчэ гулялі на лужку. Васіль Жуковіч СВАЯ ДАІІАМОГА У нашай хаце пацямнела. сонейка не бачу я: нечакана захварэла мамачка мая. У яе тэмпература, цяжка мамачцы маёй. I таблеткі, і мікстуру я прыношу ёй. — Ці лякарства памагае? — — Памагае, галубок, — Мабыць, лёгкая такая У цябе рука, сынок. Я памыю сам пасуду I вазоны ўсе палью. Берагчы заўсёды буду Мамачку маю. Ў нашай хаце пасвятлела, сонейка заззяла ў ёй: палягчэла, палягчэла мамачцы маёй! Ніна Галіноўская БАБУЛІНА ПЕСНЯ Бабуля спявала Вячэрнюю песню: — Расці, мой унучак, Пад сонейкам веснім, Пад сонейкам летнім, Асеннім, зімовым, Расці ты разумным, Прыгожым, здаровым. Хай сэрца тваё Будзе добрым і чуйным. Яшчэ, мой няўрымслівы, Вельмі хачу я, Каб гэтую песню I родны парог Нідзе і ніколі Забыць ты не змог. Сяргей Панізнік БАБУЛІНА БУЛЬБІНКА Мы без яе не зведаем I ласкі родных слоў: Мы з бульбачкаю снедаем, Назаўтра — варым зноў. А забулькоча бульбашок, Бабулечка не спозніцца, — Тады нам сопкі галышок На сподачку пакоціцца. Барыс Сачанка БАБКА АДАРКА Hi ў кога, мабыць, няма такой бабкі, як бабка Адарка ў Аленкі. Добрая, ласкавая, працавітая. Калі ні прыйдзе Аленка да яе, усё нешта робіць. To каля печы ў хаце завіхаецца, то ў гародзе сее, садзіць, поле, акопвае, то ў лес па ягады ці грыбы спяшаецца. Іўсё быццам камусьці кланяецца, шэпча. Але і пачаставаць умее. I не купленым у магазіне, а сваімі рукамі вырашчаным, сабраным, прыгатаваным. Чаго толькі няма ў бабкі Адаркі! Морква, бручка, мак, гарох, гуркі, памідоры, гарбузікі, арэхі... Ашто да садавіны, ягад розных, грыбоў, то... Ісушаныя, і смажаныя, і вараныя, і квашаныя... Нідзе ў вёсцы на сотках так не родзіць, як у бабкі Адаркі. Што ні пасее — усё ўродзіць. Іяк! Гарбузы — не падняць, памідоры — па кулаку, бульба, морква, бручка — з зямлі не выбраць. I калі ў лес па ягады ці па грыбы бабка Адарка пойдзе — ніхто з ёю не справіцца, больш не прынясе. — Адарка нейкія сакрэты ведае! — кажуць у вёсцы пра бабку людзі. Неяк бабка Адарка, ідучы ў лес, і Аленку з сабой узяла. I па дарозе, як і звычайна, кланялася і ўсё нешта шаптала, шаптала. Аленка не вытрымала — спытала: — Каму ты, бабка, кланяешся, што ты шэпчаш?