Крынічка
Хрэстаматыя для дзяцей малодшага школьнага ўзросту
Выдавец: Радыёла-плюс
Памер: 432с.
Мінск 2012
Вось ён —
Новы мой набытак: Карандаш, Буквар
I сшытак. Вокладка На буквары, Быццам дзверы дома. Ну, а хто тут жыхары? Літары, вядома.
Стракацяць.
За радам рад, Нібы выйшлі на парад. Глянеш — Позірк стоміцца.
Але ўсё ж я вельмі рад 3 імі пазнаёміцца.
Таямнічы сшытак нейкі, Мне няўцям, Знарок ці не Касавурацца лінейкі Са старонак на мяне. Па лісце, Нібы па лёдзе, Карандаш няроўна ходзіць. Убакі Дае крукі,
Ледзь не выслізнуў з рукі!..
Вось які ён — Мой набытак: Карандаш, Буквар I сшытак. Кожны з іх Такі прыгожы, Ды з характарам, відаць. Але школа дапаможа 3 імі мне пасябраваць.
Сяргей Панізнік
ВЕРАСЕНЬ
I ўжо не месяц — верасы Звіняць.
Напэўна, ад расы.
Чутны світанку галасы: — Дзінь-дзінь...
Бом-бом... — Жывём? — Жывём!
Мне Верасень
Руку падаў: — Ты ў школу Свой партфель Сабраў?
— Сабраў партфель,
I сам сабраўся,
I з вольным летам развітаўся. — Куды ж цяпер Твой дзень імчыцца?
— Вучыцца, Верасень, Вучыцца.
Паўлюк Прануза
МЯККІ ЗНАК
Тата азбуку купіў — Літары з пластмасы. Словы розныя складаць Натка узялася.
Першакласніца сястра Хутка навучыла, I скдадае на стале: MAMA, РАМА. МЫАА...
Натка, гляньце, і сама ДЗЕН, ААЕН складае.
Толькі хмурыцца яна — Мяккі знак шукае.
Літару бярэ адну, Потым і другую. А ці мяккая яна? На зубок спрабуе.
Ж падобна на жука.
Ф надзьмула шчочкі. Быццам хто ў адну злучыў Роўныя кружочкі.
Т — нібыта малаток.
A — нібыта хатка.
С — як тоненькі сярпок. Мяккі знак шукае Натка.
Дзе ён дзеўся?
Зноў бярэ
Літару, другую, I ці мяккая яна — На зубок спрабуе.
Эдзі Агняцвет
БУДУ НАСТАЎНІКАМ
3 беларускай шчырай мовай Ладзяць нашы галасы.
Эх, пяюцца самі словы:
— Бусел,
верасень, лясы!
3 Вольгай Паўлаўнай цікава. He злуецца, не крычыць.
Мы, як быццам для забавы, Разам вучымся лічыць.
А бяжым на перапынак, Чуюць хлопчыкі наказ: — Паважайце вы дзяўчынак — Будуць паважаць і вас!
Падрасту і ўсё згадаю, Вашых слоў мне не забыць:
— Дзеці, кожнаму жадаю Чалавекам добрым быць!
У няшчасці друг далёкі, Трапіў у бяду сусед, — He глядзі спакойна збоку, Памажы яму, як след!
Адкрывае школа цуды Мне і ўсім маім сябрам. Калі-небудзь, можа, буду Я настаўнікам і сам.
Лідзія Арабей
ШУРАВА КРЫЎДА
Петрусю, старэйшаму брату Шурыка, споўнілася сем год, і ён пайшоў у школу. Гэтая змена ў жыцці брата мела для Шурыка не меншае значэнне, чым для самога Петруся. Аднак калі Петрусёва жыццё стала болып шчаслівым і радасным, то жыццё Шурыка зрабілася зусім сумным. I не дзіва. Петрусю накуплялі сшыткаў і кніжак, тата купіў яму вялікі карабок рознакаляровых алоўкаў, а неўзабаве прынёс і партфель. Вялікі, жоўты, з бліскучым замком і маленькім ключыкам. Партфель так прыемна пахнуў, што Шурык, каб Пятрусь дазволіў яму, стаяў бы і нюхаў гэты партфель цэлую гадзіну.
Але дзе там! Пятрусь замкнуў кніжкі і сшыткі ў партфель, ключык паклаў у кішэню, а партфель павесіў высока на цвічок і сказаў Шурыку, што калі ён хоць пальцам дакранецца да яго скарбаў, то... ІПятрусь паказаў кулак.
Шурык разумеў, што азначае гэты жэст: з Петрусёвым кулаком яму даводзілася мець знаёмства не адзін раз. Але раней Шурык нядоўга помніў крыўды
старэйшага брата, бо часцей за ўсё Пятрусь даваў яму кухталя ў час гульні. Аў гульні чаго не бывае! Акрамя таго, калі Пятрусь біўся, Шурык пачынаў плакаць, і на выручку прыходзіла мама. Яна сцёбала Петруся ручніком і сварылася на яго:
— Ты чаго крыўдзіш меншага брата? Ты яго вучыць ды абараняць павінен!..
Але так было яшчэ да таго, як Пятрусь пайшоў у школу. Цяпер старэйшы брат амаль і не крыўдзіў малодшага, бо больш не гуляў з ім. Зараз Пятрусь проста не звяртаў на Шурыка ўвагі. Прыбягаючы са школы, Пятрусь, калі мама была дома, яшчэ з парога, не распранаючыся, хваліўся адзнакаю, якую атрымаў, і, наспех паабедаўшы, бег на вуліцу, да хлопцаў, якія таксама ў гэтым годзе пайшлі ў першы клас. Гадзіны праз дзве ён прыбягаў дадому і, уважліва агледзеўшы, ці на месцы партфель, ці не дакранаўся да яго меншы брат, садзіўся рыхтаваць урокі.
I гэта быў самы пакутлівы для Шурыка час.
Пятрусь раскладваў на стале ўсё сваё багацце, браў буквар і пачынаў чытаць. АШурык пакутаваў. Яму было так цікава, як гэта з кружочкаў і палачак, што называюцца літарамі, атрымліваюцца словы— «мама», «Tara», «Маша», «Міша». Шурыку вельмі хацелася падысці да брата і спытацца, але ён ведаў, што Пятрусь не захоча з ім і гаварыць, адразу прагоніць ад сябе.
I ўсё ж хлопчык рабіў спробы. Ён паціхеньку падыходзіў да стала і, выцягваючы шыю, заглядаў у кніжку, якую трымаў Пятрусь. Атой нібы толькі і чакаў гэтага.
— Ну, чаго табе тут? — строга гледзячы на Шурыка, гаварыў брат.
— Я... я... — заікаўся Шурык, — я хачу паглядзець, як ты чытаеш...
— Ідзі, ідзі, — грозна пакрыкваў Пятрусь. — Ты яшчэ малы. Табе толькі шэсць гадоў. Вось пойдзеш у школу, тады будзеш сам чытаць, а зараз — не замінай.
— Я не буду замінаць, — прасіў Шурык. — Я толькі буду стаяць і глядзець.
Але Пятрусь не мог дазволіць брату і гэтага.
— Мама! — крычаў ён. — Шурык не дае мне вучыць урокі!
I мама, мама, якая калісьці заўсёды заступалася за Шурыка, цяпер брала ручнік і праганяла яго ад стала.
Шурык садзіўся на лаўку ў другім канцы пакоя і з зайздрасцю і крыўдай паглядаў на брата. .
Аднойчы, збіраючыся рыхтаваць урокі, Пятрусь палез у кішэню і жахнуўся — ключыка ад партфеля не было. Ён некалькі разоў ператрос усе свае кішэні — ключык як у ваду кануў. Тады Пятрусь пачаў пераварочваць хату: перагледзеў усе шуфлядкі, лазіў пад сталамі, пад ложкамі, вымятаў з-пад прыпечка, але ўсё дарэмна, — згуба не знаходзілася.
— Чаго ты поўзаеш пад нагамі? — узлавалася маці. — Што ты шукаеш?
— Ключыка няма... — ледзь не плачучы, прызнаўся Пятрусь.
Тады за пошукі ўзялася і мама.
— А навошта табе было замыкаць партфель, — гаварыла яна шукаючы. — Хіба ў хаце зладзеі ёсць, што ты ўсё хаваеш?
— Ага, — усхліпваў Пятрусь, — не замкні, дык Шурка ў партфель будзе лазіць...
А Шурык тым часам поўзаў па падлозе на каленях — дапамагаў шукаць ключык.
I не лазіў бы я, — бурчаў ён. — Навошта мне лазіць, калі ты не даеш... He даеш, дык і не палезу... — I раптам ён закрычаў:— Вось ён! Вось ключык! Ён тут ляжыць!
Пятрусь і мама кінуліся да Шурыка, які сядзеў пад сталом.
— Вунь, у падлозе, у шчыліне! — крычаў Шурык. — Толькі я дастаць не магу, бо мой палец не лезе.
Тады мама нагнулася і, выняўшы з валасоў шпільку, выкалупала ключык са шчыліны.
Тое, што Шурык знайшоў ключык, вырашыла яго лёс. Пятрусь быў так рады і ўдзячны брату за знаходку, што дазволіў яму сядзець за сталом насупраць сябе і глядзець, як ён, Пятрусь, рыхтуе ўрокі
Радасць Шурыка была бязмежнай. Ён ціхенька, баючыся дыхнуць, сядзеў на табурэце насупраць брата і сачыў за Петрусёвым пальцам. якім той вадзіў па кнізе. АПятрусь ставіў палец пад літару, якая нагадвала рагатку, і казаў: «У». Пасля пераводзіў палец пад літару, падобную на серп без ручкі, і казаў: «С». Наступная літара нічога не нагадвала Шурыку і называлася «а», a літара, якая ішла пасля «а», была падобна на вілы, у якіх адламалася ручка. Пятрусь называў яе «ш».
Прайшоўшыся пальцам некалькі разоў праз увесь радок гэтых рагатак, сярпоў ды вілаў, Пятрусь прачытаў:
— У Сашы мячык.
Шурык, седзячы з другога боку стала, пазіраў і ўсё запамінаў.
I так цяпер было кожны дзень. Пятрусь упэўніўся, што брат не перашкаджае яму, і не праганяў яго.
Неўзабаве Шурык ведаў ужо многа літар. Але паколькі кніжка заўсёды ляжала да яго дагары нагамі, то і літары ён ведаў... дагары нагамі.
Між тым жаданне пачытаць самому не пакідала яго ні на хвіліну. Цярпліва дачакаўшыся, калі брат скончыць вучыць урокі, Шурык кожны вечар прасіў:
— Пятрусь! Дай мне кніжку паглядзець! Я не запэцкаю, у мяне рукі чыстыя, — і ён паказваў Петрусю свае ружовыя, сапраўды чыстыя далоні.
Пятрусь зняважліва глядзеў на брата і казаў:
— Няма чаго! Гэта табе не цацка, а кніжка. Падзярэш яшчэ!..
Неяк раз — вось радасць! — тата паехаў у раён і прывёз адтуль Шурыку кніжку. Праўда, не такую, як
у Петруся, а намнога танчэйшую, але з вельмі цікавымі малюнкамі і з вялікімі літарамі. У першы ж дзень тата прачытаў Шурыку кніжку. Гэта была вельмі цікавая казка пра Калабка, які ўцёк ад дзеда і бабы.
Назаўтра Шурык цэлы дзень разглядаў малюнкі і шукаў знаёмыя літары. Аднак сярод палачак, рагулек і кружочкаў, якімі была напісана казка, было многа і незнаёмых Шурыку.
— Пятрусь, а як называецца гэтая літара? — бег Шурык да брата.
— Ідзі ад мяне, — казаў звычайна брат. — Малы ты яшчэ літары ведаць.
Шурык адыходзіў, пакрыўджаны, а пасля зноў вучыў літары, седзячы з другога боку стала, калі старэйшы брат рыхтаваў урокі.
I вось неяк раз у нядзелю, калі тата і мама былі дома, Шурык вырашыў пахваліцца сваімі поспехамі.
— Тата, — сказаў ён бацьку, — а я ўжо чытаць умею! Хочаш, пачытаю тую кніжку, што ты мне купіў!
— Няўжо ўмееш? — здзівіўся тата. — Ну што ж, пачытай, — усміхнуўся ён.
Шурык узяў кніжку.
— Вось тут напісана «баба», а вось тут— «калабок», — пачаў ён вадзіць пальчыкам.
Паслухаць Шурыкава чытанне падышлі мама і Пятрусь. Іраптам мама здзіўлена ўсклікнула:
— Сыночак, а чаму ж ты кніжку трымаеш дагары нагамі?
Пятрусь гучна зарагатаў:
— Ха-ха-ха! Чытака! Паглядзіце на яго! Кніжкі трымаць не ўмее, а чытаць бярэцца!
Засмяяліся і тата з мамаю. Шурык збянтэжана пазіраў на іх. Ён чакаў, што яго пахваляць, а тут смех.
— Хто цябе вучыў чытаць, сынок? — ужо сур’ёзна спытаў тата.
—Я сам вучыўся, — ледзь не плачучы ад крыўды, адказаў Шурык.
— А як ты вучыўся? — дапытваўся бацька.
— Глядзеў, як Пятрусь чытае, — усхліпнуў Шурык.
Тата раптам усё зразумеў.
— Скажы, Пятрусь, — павярнуўся ён да старэйшага сына, — а што, калі б да вас у школу прыйшоў хлопчык, які ўмеў бы чытаць толькі дагары нагамі?
— Ды мы б яго засмяялі, — адказаў Пятрусь.
— А табе было б прыемна, каб смяяліся з твайго брата?
Пятрусь маўчаў. Яму, канешне, было б непрыемна, калі б з яго брата пачаў нехта смяяцца. 3 брата мог смяяцца толькі ён сам.
— Вось бачыш, — гаварыў далей бацька. — А хто вінаваты, што Шурык так чытае? Ён, напэўна, не раз да цябе падыходзіў: «Пятрусь, пакажы, скажы, як гэта літара называецца», а ты праганяў брата, не хацеў яму растлумачыць.
КНІГІ ОНЛАЙН
