Крынічка
Хрэстаматыя для дзяцей малодшага школьнага ўзросту
Выдавец: Радыёла-плюс
Памер: 432с.
Мінск 2012
Дзед і баба толькі таго і чакалі.
— Няхай пераначуе ў нас, — узяліся яны ўгаворваць тату і маму. — Калі што якое — заўтра прыедзеце і забераце.
Тата і мама паслухаліся.
Hi на крок не адыходзілі ад унучкі дзед і баба. I накармілі яе, і напаілі, і спаць палажылі.
Прачнулася раніцай Насцечка і доўга не магла зразумець, дзе гэта яна. Калі ж нарэшце зразумела, здагадалася, саскочыла з ложка, патэпала босымі ножкамі туды, дзе была кухня. Адчыніла дзверы — і ўбачыла бабу і дзеда. Баба, нагнуўшыся над дзіўнай драўлянай пасудзінай, нешта секла, а дзед... Што ж гэта такое рабіў дзед? Сядзеў на табурэціку і біў малатком па нечым бляшаным— дзінь-дзінь-дзінь!..
— Дзед, што ты робіш? — спытала Насцечка.
— Касу кляпаю, — заўсміхаўся ў свае пышныя пшанічныя вусы дзед.
— А навошта табе каса?
— Касою я накашу карове сена. Карова з’есць яго і дасць нам малака. Аз малака, як ты ведаеш, і смятана, і тварог, і масла.
— А ты, баба, што робіш? — падышла бліжэй да бабы Насцечка.
— Я сяку бульбу, — лагодна адказала баба. — Усыплю сюды мукі, развяду цёпленькаю вадою ды свіней
накармлю. Вырастуць свінні — і мяса, і сала, і каўбасы будуць.
Пастаяла Насцечка, паглядзела на дзеда і бабу і кажа:
— Дзед сена будзе касіць, баба свіней карміць. А мне што рабіць?
— О! Абы ахвота была, а работы ў нас на ўсіх хопіць.
Кінула баба сячы бульбу, узяла місачку, насыпала ў яе залацістых зярнят.
— Я вось пайду свіней карміць, а ты, — падала яна місачку з зярнятамі Насцечцы, — курэй накорміш. Куры наядуцца зярнят і яечачка табе свежае знясуць...
Прыехалі з горада тата і мама, бачаць: стаіць іхняя Насцечка сярод двара, сыпле курам ячмень, а тыя дзяўбуць яго ды ціхенька— ко-ко-ко! — перамаўляюцца, няйначай, радуюцца, што памочніца ў дзеда і бабы з’явілася, хваляць яе.
Глядзелі на Насцечку тата і мама, любаваліся, вачэй не маглі адвесці. Малая, а якая малайчына! Цяпер яны пэўна ведалі: будзе з яе клапатлівая гаспадыня працаўніца.
У ЗІМОВЫМ ЛЕСЕ
Нечакана нападаў, лёг снег. I тата з мамаю, спахапіўшыся, што нарыхтавалі малавата на зіму дроў, пачалі збірацца ў лес.
— I мяне вазьміце, — папрасіўся ў іх сынок Петрык.
— А не замерзнеш? — спытаў у Петрыка тата.
Не-е!
Апранулі Петрыка цяплей і ўзялі з сабою.
Выехалі з вёскі. Петрык ад здзіўлення аж рот разявіў, вачам сваім не паверыў: такая прыгажосць! Быццам чысценькаю белаю ватаю ўсё навокал абкладзена — дарога, дрэвы, кусты. Аў лесе, у лесе што! Елачкі, сасонкі, здаецца, аж папрыгіналіся ад цяжару. Дьт і дубы, клёны, ясені зусім інакш выглядаюць, чым улетку: бароды сівога моху на камлях быццам яшчэ больш пасівелі, пагусцелі, а голле паўкрывала пухнатая шэрань. I далёка-далёка ўсё відаць, нават сляды звяроў.
Тата з мамай, узяўшы пілу і сякеру, ужо завіхаліся каля паваленай — ці не бурай! — старадрэвіны, а Петрык усё ніяк не мог адвесці вачэй, любаваўся і любаваўся зімовым лесам.
— Тук-тук-тук! — пачулася раптам аднекуль зверху.
I Петрык насцярожыўся, спытаў таямніча:
— Хто гэта там стукае?
— Дзяцел, — адказаў тата.
— Што ён робіць?
— А ты схадзі ды паглядзі!
Пайшоў Петрык пад тое дрэва, адкуль стук чуўся. I доўга глядзеў, хочучы даўмецца, што робіць высока на дрэве чырвонагаловы прыгажун дзяцел. Аж пакуль холадна не стала, не замёрз. Толькі тады спахапіўся Петрык, да таты, мамы пабег.
— Мне холадна, — прызнаўся ён.
— Холадна? — ані не здзівіўся тата. — А ты пагрэйся.
— Як пагрэцца?
— А вось на табе ручку пілы ды дровы пілуй. Ая тым часам сучча буду абсякаць. Глядзіш — і сагрэешся, дый мы з маці хутчэй управімся, дадому паедзем.
Узяў Петрык ручку пілы, пачаў пілаваць разам з мамай дровы: ён да сябе пілу цягне, а мама — да сябе. I не заўважыў, як сагрэўся. Нават рукавіцы з рук зняў, кажушок расшпіліў.
— Ну, сагрэўся? — спытаў у Петрыка тата.
— Сагрэўся, — весела адказаў Петрык і засмяяўся.
— Чаго гэта раптам? — паглядзела на Петрыка мама.
— Дзятла ўспомніў.
— Што, здагадаўся, чаму ён так упарта дзюбаю тукае? — падміргнуў тата.
— Ага. Таксама, мусіць, грэецца.
— Грэецца, а заадно і дрэва лечыць, — дадаў тата.
Канстанцыя Буйло
ГРАДКА
Градка ў Ганулі.
Там расце цыбуля, Кожная ў кароне Пёрышкаў зялёных.
А на схілах градкі Светлая салатка Туліцца к зямліцы, Каб не прастудзіцца.
Рэпкі шмат салодкай 3 хвосцікам кароткім, Ды яна малая, Толькі падрастае.
Ёсць там і маркоўкі, Маку ёсць галоўкі. На зыбучых ножках Там стаіць гарошак.
Дд гарошку блізка Белая радыска — Дасць сягоння Ганя Тату на сняданне.
Выпалата градка I штодзень паліта, Ураджай на градцы Будзе знакаміты, Бо яе шторанку Даглядае Ганка.
Язэп Пушча
ЗОСЬКА I АНТОСІК
Вышывае шоўкам Зоська Браціку свайму Антоську На сарочцы каласкі I між імі — васількі.
Каласкі жаўцеюць, спеюць, Васількі ўсё больш сінеюць. Як жывыя, каласкі, I смяюцца васількі.
Хвалі ходзяць, як на ніве, I блакіт плыве над імі. Пад блакітам — каласкі I між імі — васількі.
I праменьчык зіхатлівы, Як струменьчык мігатлівы, Поіць сонцам каласкі, I смяюцца васількі.
I Антоську ў той сарочцы
He пазнаюць, пэўна, хлопцы: На сарочцы каласкі I між імі — васількі.
Даір Слаўковіч
ЯК АЛЁНКА ХАТУ ПРЫБІРАЛА
Сястра сказала Алёнцы:
— Ты пагуляй з кубікамі. Яхутка вярнуся.
Кубікаў у Алёнкі шмат. Іх купілі ёй нядаўна, у дзень нараджэння, калі Алёнцы споўнілася пяць год. На кож-
9 3ак. 1979
«А ТЫ ХОЦЬ ДРЭВА ПАСАДЗІЎ?»258 ным баку кубікаў кавалачкі малюнкаў. Складзеш кубікі правільна — атрымаюцца малюнкі з розных казак.
Алёнка хутка склала ўсе малюнкі, і кубікі ёй надакучылі. Чым бы заняцца?
Лепш за ўсё — прыбраць кватэру. Дзяўчынка ўзяла венік і пачала падмятаць падлогу. Яна чыстая, вымытая і мяцецца добра. У ніжняй шуфлядцы шафы мама заўсёды складвае адпрасаваныя насоўкі. Алёнка высунула шуфлядку, дастала насоўкі і пазасцілала імі, як сурвэткамі, крэслы, зэдлікі, канапу. Пасля адышла, нахіліла галоўку і паглядзела — так, як рабіла мама, — ці хораша?
Чагосьці не хапала на стале. Узяла Алёнка сястрын альбом з засушанымі раслінамі і выцягнула адтуль некалькі сухіх леташніх кветачак. Іх яна паставіла ў шклянку з вадой.
Ля стала стаіць фікус. Алёнка паглядзела на яго і сказала:
— He сумуй, зараз я і цябе ўпрыгожу!
На галінкі фікуса дзяўчынка прычапіла снегіроў, тыгра, пінгвінаў і нават качку. А пад фікусам, у скрынцы, пасадзіла доктара Айбаліта.
Больш рабіць не было чаго. Алёнка стала на дыбачкі і пачала пазіраць праз акно на двор. Там нешта пгукалі ў траве куры. На плоце сушыліся збанкі. Алёнка падумала, падумала, а потым узяла пусты збан, надзела яго на чапялу і паставіла ля шафы. Побач прытуліліся вілкі, качарга. Іх дзяўчынка ўпрыгожыла конаўкай, шклянкай, пустым чыгунчыкам.
А пасля.. Пасля прыйвілі з работы мама і тата.
Мама зазірнула ў пакой — рукамі пляснула:
— А людцы мае, што тут робіцца?!
Тата глянуў на Алёнку і сказаў маме:
— Пачакай, можа, мы пераблыталі нумар дома і трапілі не ў сваю кватэру?
— У сваю, — прамовіла Алёнка, — толькі я трошкі яе прыбрала.
Васіль Хомчанка
НАША ЛАВАЧКА
Мы з Толікам на двары паставілі лавачку. Добрую, са спінкаю. Як толькі зрабілі, паселі і сядзім. Добра сядзець у цяньку пад ліпаю. Колькі хочаш сядзі, каго хочаш запрашай пасядзець — лавачка наша.
Вось так мы сядзім адны дзесяць хвілін, дваццаць.
3 дому выйшаў наш сусед дзед Андрэй. Убачыў лавачку, здзівіўся: нічога не было, а цяпер лавачка стаіць.
Мы пасунуліся.
— Калі ласка, — сказалі дзеду Андрэю. — Гэту лавачку мы зрабілі.
Цяпер сядзім утрох. Дзед хваліць лавачку і нас малайцамі заве. Добра, кажа, у цяньку пасядзець.
3 трэцяга пад’езда выйшаў яшчэ адзін дзед.
— Хадзі, Іван, пасядзі, — паклікаў дзед Андрэй.
Падышоў дзед Іван і спытаўся:
— Гэта ты, Андрэй, зрабіў лавачку?
— He, мы з Толікам, — пахваліўся я, — наша лавачка.
Я ўстаў і даў месца дзеду Івану. Потым Толік саступіў месца бабулі, якая падышла да нас.
Мы стаім, а два дзяды і бабуля сядзяць на нашай лавачцы.
— Няхай пасядзяць, — сказалі мы. — Паспеем насядзецца.
Пагулялі ў двары, пабегалі па вуліцы, вярнуліся, a на лавачцы сядзяць тры бабулі. Схадзілі ў кіно, паабедалі, выйшлі на двор — зноў лаўка занятая. Нейкія дзядзька і цётка з дзіцем селі. Так у той дзень мы і не дачакаліся, калі можна будзе пасядзець на сваёй лавачцы. I на другі, і на трэці дзень тое ж самае — сядзяць людзі на ёй, а нас убачаць — хваляць:
— Малайцы, хлопцы. Такую добрую лавачку зрабілі.
Кожнаму хочацца пасядзець на лавачцы, а яна ж толькі на тры чалавекі.
I рашылі мы зрабіць яшчэ адну лавачку, вялікую, каб усім хапіла месца...
— Цюк! Цюк! — стукае наша сякера.
Памагайце, малыя, мы робім другую лавачку, болыпую, са спінкаю. Ідля старых, і для малых.
Васіль Вітка
ЗАЙЧЫК-ВАДАЛАЗ
Наш калодзеж пры самай вуліцы. I хоць ён завецца Ціхонаў калодзеж, ваду з яго бяруць усе, хто хоча.
Вада ў ім заўсёды светлая і чыстая.
Калодзеж капалі мы — я і мой тата. Але як толькі пачалі, бачым — ідуць і суседзі з рыдлёўкамі.
— Прыйшлі памагчы табе, Ціхон, — сказалі яны майму тату.
Тата абрадаваўся, бо гуртам выкапаеш за два-тры дні, а ўдвух мы і за месяц не справіліся б.
I работа ў нас закіпела. Калі пасля абеду я заглянуў у калодзеж, дык аж спалохаўся: такая была глыбіня.
Тата сказаў:
— Стась, адыдзіся. Лепш збірай вунь каменьчыкі, што мы выкідаем наверх з глінаю.
Я стаў ля халоднай жоўтай гары і навыбіраў цэлую копку мокрых і гладкіх галышыкаў. А потым перанасіў усе да аднаго ў агародчык і абклаў імі градкі.
Назаўтра мы спускалі трубы, ставячы іх адна на адну. Калодзеж у нас цэментаваны. Тата сказаў мне:
— Зірні, Стасік, як далёка вада. Я зірнуў і не ўбачыў дна.
— Як мы яе дастанем, тата? — спытаў я.
— Яна сама прыйдзе.
Я крыкнуў у калодзеж:
— Вада!
3 самага дна адгукнулася: А-а!
Тады я зусім паціху сказаў: — Стась.
Глыбіня абазвалася:
Ась!
Тую ваду, што насачылася за ноч, мы з татам вычарпалі. Яна была каламутная, з глеем і пяском.
Гэтак мы выскрабалі дно, пакуль не паказаўся чыс ты жвір.
Цяпер наша вада самая смачная. Бывае, і не хочаш, а пачнеш піць — не адарвацца.
He дзіва, што каля хаты спыняюцца і падарожныя і праезджыя. Ніхто не абміне калодзежа.
Людзі п’юць, выціраюць рукою пот і гавораць:
КНІГІ ОНЛАЙН
