Крынічка
Хрэстаматыя для дзяцей малодшага школьнага ўзросту
Для малодшага школьнага ўзросту
Выдавец: Радыёла-плюс
Памер: 432с.
Мінск 2012
Восьмая запаведзь кажа: «Не крадзі!»
Ніколі не бяры чужога, не папытаўшыся, нават гумкі ці алоўка. He выпрошвай і не выманьвай. He адбірай.
Кепска мяняцца і ўзяць у таварыша добрую рэч, a яму даць благую, нікуды нявартую.
Усе зладзеі пачынаюць з маленькага.
Нядобра пазычаць і не аддаваць, абмерваць, абважваць, не аддаваць рэшты.
Вельмі дапамагае нам дзевятая запаведзь: «Не сведчы фальшыва». He кажы няпраўды, не нагаворвай на свайго таварыша. Нават не слухай, калі табе расказваюць плёткі пра тваіх сяброў або проста знаёмых. Бруднымі словамі ты пэцкаеш сваю душу і скарачаеш сваё жыццё. Ад гэтага людзі нават пачынаюць хварэць.
А дзесятая запаведзь вучыць нас не мець зайздросных вачэй. Вось ты ўбачыў прыгожую машыну, і адразу хочацца табе яе мець, убачыў яшчэ адну — і зноў хочацца. Атам яшчэ! А колькі ўсяго ёсць навокал!
Навучыся абыходзіцца сваімі рэчамі, трымай іх у парадку і не зайздросць іншым людзям. He ў рэчах шчасце!
Дзве скрыжалі, як дзве далоні тваёй рукі. I кожную з іх трэба ведаць як свае пяць пальцаў.
Рабі іншым тое, что хочаш, каб рабілі табе.
Уладзімір Сіўчыкаў
ЛЁС I УДАЧА
Інтэрмедыя паводле народных казак.
Асобы:
Удача — дзяўчына ў багатай вопратцы.
Лёс — юнак, апрануты будзённа.
Мужык.
(андпяр.
У правым баку сцэны стаіць крама, з левага боку на задніку намалявана дуброва.
Праява 1-я
3 правага боку на сцэну выходзіць Удача, а з левага, адначасова з ёю, — Лёс.
Лёс. Сястра Удача, маё шанаванне! (^Падкрэслена ветліва кланяецца.)
Удочо (^трымана). Маё таксама, брат Лёс.
Падыходзяць бліжэй адзін да аднаго.
Лёс. Нешта даўно не сустракаў цябе ў маім краі. Тутэйшыя людзі і забыліся ўжо, як вымаўляецца тваё імя — Удача.
Удача. Памыляешся, брат Лёс. I край гэты не твой, а мой. Проста мы з табою ходзім рознымі шляхамі. Ты заходзіш у хаты, а мяне вабяць замкі, палацы, бляск каштоўных камянёў, багатыя крамы і маршы пераможных парадаў. Мне радуюцца, кажуць, што я прыношу шчасце.
Лёс. Тваё шчасце прывіднае і хуткаплыннае: бліснула і няма яго. Табе не паспець паўсюль. Там, дзе ты спыняешся, багацце і радасць, а сышла, адвярнулася — зноў чалавек у галечы. Сапраўднае, трывалае шчасце даю людзям я.
Удачсі. Каб не быў ты мне братам, я вітацца з табою не стала б. Паглядзі на сябе... Якое шчасце ты МПЖЯПТ ЛЯТТЬЎІ
Лёс. Сказаць, сястра, можна што заўгодна. Авось зрабіць цяжэй. Давай не будзем спрачацца, а наладзім выпрабаванне. Зрабі шчаслівым першага, хто тут пройдзе.
Удачо. Акалі ён і так шчаслівы?..
Лёс. Цішэй, нехта ідзе. Давай перакінемся ў дрэвы, паглядзім, што за чалавек.
Лёс і Удача заміраюць, удаючы паставамі дрэвы.
Праява 2-я
Тыя ж самыя. 3 правага боку ўваходзіць Мужык.
Мужык (пазіраючы на Удачу з Лёсам). Ай, халодна! Была б сякера дык ссёк бы якое дрэва, расклаў бы вогнішча, пагрэўся б. Ды за што ты купіш тую сякеру, апошні рубель у Гандляра пакінуў! Бывае ж людзям удача: Гандляр вось скарб у лесе знайшоў, краму прыдбаў. (Выходзіць с)а рампы, уілядаецца у залуР) Вось каб і мне скарб адшукаць!
Лёс (^напрыканцы маналога ківае Удачы). Падыдзе?
Удоча. Але.
Лёс з Удачаю рухомеюць, падыходзяць да Мужыка.
Лёс (^ляпае Мужыка рукою па плячы'). Здароў, Мужык!
Мужык (аЭ нечаканасці садзгцца на зямлю). Хто, што? (Азіраецца, заўважае Удачу. Аёс тым часам заходзіць яму за спінуР) Ну і паненка!
Удсічо. Скарбаў шукаеш, аб вялікіх грошах марыш, хочаш быць шчаслівым?
Мужык {Kieae). Так.
Удачсі. Ну дык бывай шчаслівы! (Кідае яму кашалёк з грашыма і сыходзгць.)
Мужык. Гэй! Сышла, знікла... (Трасе кашалёк каля eyxa.) I праўда грошы! Ну, усё! Працаваць кіну. Адзе-
жу багатую набуду, ежы ды пітва панакупляю, баляваць пачну. (Устае і сыхобзіць за кулісы.)
Пёс (сам сабе). Як жа, чакай, разжывешся з дурных грошай! Як прышлі, так і сыдуць! Перакінуся ў гругана, палячу ўслед, а там паглядзім! (Прымае паставу груганаУ) Кра-кра! (^Аяціць-падбягае да крамы, садзіцца за рогам.)
Праява 3-я
Мужык, Гандляр і Лёс
Мужык (з’яўляецца з-за кулісы, падыхобзіць да крамы.) Стаў я пры грашах, і ўвесь свет змяніўся: сонца ярчэйшым зрабілася, вада макрэйшаю (здзіўлена глядзіць на гругана'), груганы буйнейшыя! Раней, здаецца, вось такія {паказвае рукамг) былі. Ды што там груганы, скора і мяне ніхто не пазнае... Гэй, Гандляр, выходзь!
(сіндпяр {выхобзіць з крамы). Чаго раскрычаўся, чаго вэрхал падняў?! Без цябе гармідару хапае... Напавер болып нічога не дам!
Мужык (з бразгатам стаўляе кашалёк на прылавак). Агэта бачыў?! Усю тваю краму куплю!
fbcnagap (нёдаверліва). Ідзе ж ты, такі дурны, грошы ўзяў? Ці не абрабаваў каго?
Мужык. Дзе ўзяў, дзеўзяў... (^ПерадражніваеЦябе не тычыцца! Давай мне лепш самае дарагое — вунь тое, гэнае і гэтае! (^Паказвае пальцам
Пёс (г/ паставе гругана вылятае з-за рога). Кракра! (Хапае грошы і знікае за кулісамг).
(андпяр {спакойна). Глядзі, глядзі...
Мужык (спахапіўшыся, кгдаецца следам за груганом'). Аддай, аддай! Падлы табе мала, смецця рознага?! Грошы папёр! Даганю, капцы! I у дуброве не схаваешся!
Ісіндпяр (заходзіць у краму). Дурны мужык, як варона — грошы з рук выпусціў!
Праява 4-я
Лёс залятае на сцэну.
Лёс. Кра-кра! (Прымае чалавечую nacmaey.} Агрошы да часу прыхаваю. (Хавае грошы.)
Праява 5-я
Лёс. Уваходзіць Удача.
Удача. Нешта ты задыхаўся, знямогся, брат Лёс?
Лёс. Я ж не езджу ў карэтах, як ты, сястра Удача. Дарэчы, як маецца той ашчасліўлены Мужык? Нешта яго нідзе не відаць.
Удсіча. Дык яго, мусіць, і пазнаць будзе цяжка цяпер.
3-за сцэны чуецца голас Мужыка:
«Стой! Куды паляцеў?!» Удача запытальна глядзіць.
Лёс.Чуеш, ушчэнт здурнеў ад шчасця. (Прымае паставу дрэваР)
Удсіча (здзіўлена'). Ічаго па дуброве лётае? (Таксама прымае паставу с>рэваР)
Праява 6-я
Тыя ж самыя. На сцэну забягае Мужык.
Мужык. Ну ўсё, уцёк гад! Нідзе няма. (АзіраеццаР) Адны дрэвы наўкол. (Садзіцца спінаю да Аёсу і Удачы.) Адзін раз у жыцці пашчасціла, грошай прываліла, дык і тыя гурган знёс! Як жыць, што рабіць?!
Лёс з Удачаю прымаюць чалавечыя паставы.
Лёс {ціха^. Ну што, ашчаслівіла?
Удоча. He мой гэта чалавек. Такому недарэку, як ён, ніхто не дапаможа. Дарма стараемся, пайшлі адсюль.
Лёс. Пачакай! Ты прайграла, але і я покуль што не выйграў.
Удача. I не шкада табе грошы пераводзіць на такога?!
Пёс. Ая і адною манетаю абыдуся. {Пас)ыхос)зіць да Мужыка.') Гэй, Мужык, мо патрэбу ў чым маеш?
Мужык (глядзіць недаверліва'). Багатая паненка азалаціла была дый тое... (Махае рукою.) А што ты можаш?
Пёс. Азалаціць не азалачу, але трымай манету.
Мужык (^асчаравана). Адну? Залатая хоць?
Лёс. Срэбная, але як паслухаешся мяне, дык і золата займееш. Купі сабе сякеру і вяроўку, сячы ў лесе дровы ды прадавай. Толькі памятай: мусіш выдаткоўваць на рубель меней, чым заробіш.
Мужык разглядае манету.
Лёс з Удачаю сыходзяць тым часам за кулісы.
Мужык ^азграецца). Зноў нікога няма... Ну, што ж, і на гэтым дзякуй.
Праява 7-я
Г андляр
(сіндляр (выходзіць з крамы). Ой, сцюдзёна, ой, зімна! Халадэча! I гандаль зусім не ідзе... Нешта і Мужык болей не паказваецца, як вяроўку з сякерай купіў. Мо задавіўся ў лесе? А сякеру тады нашто купляў?
Праява 8-я
Гандляр. 3-за куліс выходзіць Мужык з дровамі.
(сіндляр (здзгўлена'). Глянь ты, жывы! Гэй, Мужык, дай дроў! Змёрз я дарэшты.
Мужык. Што дай, купляць трэба! У доўг не дам. Змёрз кажаш? Працаваць трэба. Я вось сякерай намахаўся — мне і цёпла.
Мужык і Гандляр заходзяць за краму. Неўзабаве з-за яе выходзіць Гандляр.
(сіндляр. Ай-ай-ай! Апошнія грошы Мужык забраў! Адвярнулася ад мяне ўдача. Калі і далей так будзе, па свеце пайсці давядзецца. Мусіць, трэба кідаць гэтую краму ды ісці шукаць цяплейшага месца. (Заходзіць у краму.)
Праява 9-я
Мужык і Гандляр
Мужык (выходзгць з-за куліс). Нарэшце па-людску жыць стаў.
3 крамы выходзіць Гандляр з хатулём, хоча незаўважна прайсці паўз Мужыка.
Мужык (заўважае Гандляра). Далёка сабраўся?
(андляр. I не кажы, назаўсёды. Сыходжу адсюль. Няма мне тут шчасця.
Мужык. Аз крамаю што будзе?
(ондляр. 3 сабою ж не возьмеш, хай стаіць. Мо ты купіш?
Мужык. Навошта мне крама?
(сіндляр. Хату з яе зробіш, жыць будзеш. Ну як, надумаў?
Мужык. Ашто, давай! (Дае Гандляру кашалёк з грашыма, папярэдне выцягнуўшы з яго рубель}. Вось тодькі рубедь сабе пакіну.
Праява 10-я
Тыя ж самыя. Уваходзяць Аёс з Удачаю, незаўважныя для Мужыка з Гандляром.
Лёс. Ну што, пераканалася? Трывалае шчасце людзям даю толькі я!
Удача. Дарма толькі грошы Мужыку давала — груган знёс.
Лёс. Трымай свой кашалёк. (Падае Удачы кашалёкД Як бачыш, яны не прыдаліся.
Мужык. Бывай, Гандляр! Зычу табе шчасця на новым месцы!
(андпяр. Бывай, Мужык! Зычыць шчасця не буду, бо ты і так маеш.
Ідуць у розныя бакі сцэны.
Лёс. Бывай шчасліва, сястра Удача!
Удача. Да сустрэчы, брат Лёс!
Лёс сыходзіць следам за Мужыком, Удача — следам за Гандляром.
ЗАСЛОНА
ПРЫКАЗКІ I ПРЫМАЎКІ
Добры чалавек і сабакі не будзе дражніць.
3 паклону галава не баліць ніколі.
I слухаць вучыся.
Маладыя ад старых вучацца.
He біце вяроўкамі, навучайце гаворкамі.
He будзем вучыць дзетак страляць, а навучым гадаваць, даглядаць.
He слухаў бацькі і маткі — няхай людзі вучаць. Сын стараецца, а бацька ў вус пасміхаецца.
Сядзьма радком, пагаворым ладком.
Я зычу вам таго, чаго сабе жадаю.
о
«ІШОЎ
БАЙ
ПА СЦЯНЕ...»
Анатоль Клышка
ЗАБАЎЛЯНКА
Ішоў Бай па сцяне
У чырвоным каптане.
Нёс ён торбу на спіне.
Што ў торбе, тое мне. Ці баіць, ці не? — Бай.
Ніна Галіноўская
ЗАРАДКА
Спускайцеся з ложка, Босенькія ножкі, Тапачкі абуйце, Шпарка маршыруйце.
Гніся, мая спінка, Лепей, як галінка, Раз, два, тры, чатыры, Станьце, ножкі, станьце шырай!
Рукі — ўлева, рукі — ўправа!
Ой, як хораша, цікава Кожны ранак з таткам Нам рабіць зарадку.
ЧАМУЧКА
Вельмі любіць наша Таня Задаваць усім пытанні.
— А чаму, — пытае ў маці, — He расце маліна ў хаце?
— А чаму, — пытае ў таты, — Наш гарох такі вусаты?
— А чаму, скажы, Кацюша, He растуць на вербе грушы?
— А чаму, — пытае ў бабкі, — He купляе коцік тапкі?
— А таму, унучка, Што ты — чамучка.
ЗАГАДКІ
Я хаджу, нібыта ў тапках.
Кіпцюркі ў мяне на лапках.
Я без мыла, без вады
Мыю сам сябе заўжды. (шоя)
Я з мультфільма персанаж
КНІГІ ОНЛАЙН
