Ля дзікага поля
Уладзімір Арлоў
Выдавец: Логвінаў
Памер: 302с.
Мінск 2010
Ордэн ляжаў перад каралём на пурпуровай ядвабнай падушачцы і вясёлкава ззяў усімі сваімі эмалямі і дыяментамі.
Кароль паводле даўняй завядзёнкі не даслухаў даклада, але не адправіў свайго візаві далей мацаваць бяспеку, а запытаўся, каго той бачыць кавалерам найвышэйшай узнагароды. Шэф галоўнай службы краіны колькі разоў пакратаў эспаньёлку, што магло азначаць лёгкую збянтэжанасць. Стары надзейны паплечнік манарха, пэўна ж, ведаў, хто заслугоўваў ордэна нязмерна больш за ўсіх астатніх, аднак вырашыў перамаўчаць.
А кароль або яшчэ не вызначыў найбольш заслужанага кандыдата, або сумняваўся, бо ўважліва праглядаў спіс насельнікаў падуладнай яму дзяржавы. У глыбокім одуме ён нават ссунуў сызвалоснік, і яго плех заблішчэў у промнях ранішняга сонца, хоць і не так зырка, як ордэн. Трэба, карыстаючыся момантам, зацеміць, што кароль, неўважаючы на згаданы плех, быў чалавек яшчэ досыць малады, павабны і поўны сілаў. Ён рэгулярна гуляў у тэніс і, надзеўшы дзеля скідвання вагі бронекамізэльку, бега трушком вакол сваёй рэзідэнцыі.
Нарэшце кароль адарваў вочы ад паперы і ўголас падумаў:
— А што калі мы ўзнагародзім нашага пісьменніка?
Шэф бяспекі зноў пакратаў бародку. Аднак цяпер сітуацыя набыла канкрэтнасць, якую ён любіў і ў якой пачуваўся, як вугор у росным ранішнім гаросе.
— Гэта выдатная кандыдатура, ваша вялікасць, — сказаў уладальнік эспаньёлкі. — Але...
Кароль ускінуў брыво і атрымаў цвёрды працяг:
— у нас у краіне няма ніводнага чытача.
— Сапраўды? — не даў веры манарх. Ён зноў палез у спіс і знайшоў там аднаго астролага, аднаго канібала, аднаго чарнасоценца і аднаго чукчу, а вось чытача насамрэч не было.
Але жыхары краіны нездарма лічылі, што каралеўскае меркаванне цяжка пахіснуць.
— А чаму ты думаеш, — пачуў шэф бяспекі, — што гэта істотна? Мы ж збіраемся ўзнагародзіць пісьменніка, а не чытача. I потым сам пісьменнік, пэўна ж, чытае свае творы. Прынамсі, у той час, калі іх піша.
Шэф бяспекі зірнуў на ордэн і зноў перамаўчаў.
— Сёння я запрашаю пісьменніка на вячэру, — падсумаваў кароль.
Увечары кароль і пісьменнік сядзелі адзін насупраць аднаго за вытанчана сервіраваным сталом. Яны былі прыкладна аднаго веку, дзесьці паміж сарака і пяццюдзесяццю гадамі, у пары мужчынскага росквіту, але калі кароль меў каштанавы сызвалоснік, то пісьменнік — натуральную шыкоўную фрызуру такога ж колеру, хоць ужо і кранутую высакароднай сівізною.
У барокавым інтэр’ерьі залі для вячэраў з блізкімі гасцямі роўна гарэлі ў старадаўніх срэбных кандэлябрах вітыя свечкі з няўлоўным тонкім водарам. Камін дыхаў духмянай цяплынёю, а побач, на зграбнай мар-
муровай кансолі, чакаў свайго ўладальніка ордэн Белай Мышы.
Утульнасці дадавала і прысутнасць маладой прыгожай жанчыны, якая сядзела за сталом не поруч з каралём і пісьменнікам, а воддаль — так, што магла і чуць размову і губляць яе нітку, калі 6 гаспадар з госцем прыцішылі галасы. Густыя кучаравыя агнёва-жарыя валасы прыгажуні, якія вольна падалі на аголеныя плечы, дзівосным чынам спалучаліся з глыбокім аквамарынам вачэй, прыводзячы на памяць гераіняў Праспера Мерымэ. Кароль дыпламатычна называў жанчыну «гаспадыняй», і пра яе сапраўдны статус заставалася толькі здагадвацца, прымаючы пад увагу тую акалічнасць, што манарх ужо колькі гадоў быў удаўцом.
— Я спадзяюся, ты падаруеш мне свае апошнія кнігі, — сказаў кароль.
У звароце да пісьменніка на «ты» не было нічога абразлівага, бо кароль называў на «ты» ўсіх падданых і да ягонае завядзёнкі даўно прывыклі, як прывыклі да традыцыйных у гэтай краіне летніх неўраджаяў і зімовае хлюпоты.
— He, ваша вялікасць, не падарую, — адказаў пісьменнік, з асалодаю дапіваючы келіх бардоскага.
— Чаму? — непарушна папытаўся кароль і даў пахолку знак напоўніць пісьменніку келіх.
— Mae кнігі ўжо шмат гадоў не выходзілі, — азваўся пісьменнік, узняўшы келіх і па чарзе глянуўшы на манарха і жанчыну.
На языку ў караля, напэўна, круцілася пытанне, з якога часу пісьменнікавы рукапісы больш не ператвараюцца ў кнігі, але яго вялікасць быў надзелены дзяржаўнай мудрасцю, і таму ягоны суразмоўца пачуў іншыя словы.
— Але ты ўсё адно застаешся пісьменнікам.
— Магчыма, — сказаў пісьменнік. — Бо я па-ранейшаму пішу. Пішу ў стол...
— Тым больш, — задаволена падхапіў кароль. — Так і павінен жыць сапраўдны пісьменнік. Як казалі рымляне: Habent sua, fata libelli. I кнігі маюць свой лёс. Я рады, што не памыліўся і хачу падпісаць указ пра ўзнагароджанне цябе Ордэнам Белай Мышы.
Апошнія словы кароль прамовіў урачыстым тонам і ўзняў келіх, чакаючы, што пісьменнік зробіць тое самае. Але той чамусьці марудзіў.
— Хачу табе канфідэнцыйна прызнацца, — панізіў голас кароль, — што твае зласліўцы не драмалі. Падсунулі мне, разумееш, спіс насельніцтва, знайшлі фармальную падставу...
— Я хацеў 6ы ведаць якую, — цэдзячьі віно, таксама прыцішана пацікавіўся пісьменнік. — Калі гэта, вядома, не таямніца.
— Якая таямніца! У спісе насельніцтва ў нас нібыта няма ніводнага чытача.
— Важкі аргумент, — прамовіў пісьменнік, і ягоны голас афарбавала глыбока прыхаваная радасць. Зрэшты, гэта магло толькі здавацца.
Кароль зарагатаў, і смех гучаў цалкам шчыра.
— Аргумент... Ты — пісьменнік. Перад табой — Вечнасць. Падлі нам віна. — Кароль павярнуўся да пахолка, што непрыкметна стаяў каля вакна, ператварючыся ў персанажа гістарычных сюжэтаў на старадаўніх барокавых шпалерах, якімі былі аздобленыя сцены.
Пахолак адклеіўся ад сцяны і наблізіўся да караля, потым — да ягонага госця, потым — да жаравалосай, якая не брала ўдзелу ў гаворцы, але відавочна прыслухоўвалася да яе. Пісьменнік задуменна сачыў за прафесійнымі да аўтаматызму рухамі пахолка, пакуль не сустрэўся позіркам з уладальніцай дзівосных вачэй. Жанчына збянтэжана ўтупілася ў талерку.
— А што калі Вечнасць — не бясконцасць часу, a ягоная адсутнасць?.. — пісьменнік не адводзіў пагляду ад твару і напалову адкрытых грудзей жаравало-
сай. — Можа, Вечнасць вымяраецца толькі чалавечым жыццём?
Кароль кінуў у рот масліну.
— Ты варты ордэна ўжо за адны гэтыя словы.
— Але ж, ваша вялікасць, у спісе насамрэч няма ніводнага чытача.
— Ты мяне здзіўляеш, пісьменнік. У спісе няма... да прыкладу, няма ніводнага падданага. Дык што з гэтага вынікае?..
Манарху спадабаўся такі нечаканы ход, і ён пачаў развіваць сваю думку:
— Сярод жыхароў нашае краіны ёсць адзін кароль і адзін пісьменнік. У той самы час няма ніводнага падданага і ніводнага чытача. Якая выснова? А такая, пгго мы з табой у нечым роўныя. Ты ў нейкім сэнсе таксама кароль, а я ў нейкім сэнсе — пісьменнік. Прапаную за гэта выпіць.
— У вас выдатнае віно, — прыўзняў келіх пісьменнік.
Кароль таксама падняў свой келіх і, прымружыўшыся, паглядзеў праз яго на суразмоўцу.
— Ты мусіш ведаць, што свет мяняецца ў залежнасці ад таго, якімі вачыма мы на яго глядзім. Цвярозае ўспрыманне — толькі адно з магчымых. Старажытныя германцы нездарма ўсе важныя пастановы абмяркоўвалі двойчы: на цвярозую галаву і — ніштавата прыняўшы.
— He буду пярэчьіць. Адзін мой знаёмы філосаф калісьці казаў, што цвярозасць — гэта маці мяшчанства, а мастацтва і навуку нарадзілі п’яная блудніца з галодным аскетам.
— Выдатна сказана, — пагадзіўся кароль. — Я таксама меў знаёмага філосафа. Памятаю, мы доўга гутарылі з ім пра жыццё і смерць. Memento mori... Але не будзем пра гэта перад галоўнай стравай каралеўскага стала.
Тут кароль упершыню загаварыў да жанчыны:
— Дарагая, распарадзіся падаваць смажанку.
Жаравалосая паднялася і прайшла па залі, пакінуўшы ручаінку пахаў вытанчанай парфумы. Гаспадыня чароўных валасоў аказалася і гаспадыняю цудоўнай постаці, вабноты якой падкрэслівала шчыгульная сукенка з зялёнага адамашку.
— Я не пачуў твайго адказу, — павярнуўся кароль да пісьменніка, позірк якога яшчэ праводзіў крутыя клубы жаравалосай і яе перацягнутую залатым паскам талію балерыны.
Але жанчына зноў з’явілася ў залі, і ўслед двое пахолкаў урачыста ўнеслі і паставілі на стол вялізны срэбны спод з барановай смажанкаю пад чарнаслівам.
— Твой адказ — нагадаў кароль, накладаючы сабе бараніны. У ягоных вачах запалілася шчырая ўсцеха гурмана. — Настойліва рэкамендую. Гэта традыцыйная страва нашае дынастыі. Ад таго часу, як каралеўская армія ў XVI стагоддзі дашчэнту разбіла арду нашага заклятага сябра вялікага князя Вавана і захапіла ў палон яго самога і ўсіх ягоных ваяводаў. Злыя языкі кажуць, што пераможцы пакаштавалі тады смажаных кумпякоў самога вялікага князя. Вядома, гэта не болей чым агідныя чуткі, якія запусцілі самі пераможаныя, каб кінуць цень на наш еўрапейскі народ
Пісьменнік падазрона прыгледзеўся да смажанкі і запіў першыя, яшчэ не смакавыя, а слыхавыя ўражанні віном.
— Здаецца, — загаварыў ён, кладучы на талерку некалькі чарнаслівін, — здаецца, хтосьці з французскіх класікаў пісаў, што чалавек — гэта тое, што ён есць. Стэндаль любіў яечню. Гофман ствараў свае вусцішныя апавяданні, прывязаўшы да носу кавалачак жытняга хлеба з кменам, каб увесь час чуць ягоны водар. А яшчэ ён пісаў на моцным падпітку і чым болей піў, тым вышэй узлятала ягоная фантазія. Леў Талстой
страшэнна любіў свежыя гуркі проста з ляхі. А расейскі мастак Саўрасаў, памятаеце, ваша вялікасць, той, што намаляваў гракоў, якія прыляцелі, амаль нічога не еў, а толькі піў гарэлку і закусваў яе журавінамі...
— Кажуць, у нашай краіне гракі ўжо не лётаюць у вырай, — перапыніў гастранамічную тыраду кароль.
— Я таксама заўважыў, — пагадзіўся пісьменнік.
— I чым гэта тлумачаць? — у голасе ў караля нечакана прарэзалася сталёвая нотка.
— Думка арнітолагаў мне невядомая, — унікліва адказаў пісьменнік. Краем вока ён скасавурыўся на жанчыну і змеціў, што тая наструнена ловіць размову з усімі яе неспадзяванымі адценнямі і паваротамі.
— Пры чым тут арнітолагі! — уквелена тузануўся ў крэсле кароль. — Я хачу ведаць, чым гэта тлумачаць у вашым асяроддзі.
— Вы мяне крыху здзіўляеце, ваша вялікасць
— Можаш не адказваць. Я выдатна ведаю гэтую показку. Гракі баяцца, што іх саб’юць на мяжы з зенітак альбо не пусцяць назад, калі яны будуць ляцець з выраю.
— Ваша вялікасць...
— Ну што, ваша пісьменніцкая мосць? Я ўзнагароджваю цябе найвышэйшым ордэнам дзяржавы, a ты круцішся, як уюн на патэльні!
КНІГІ ОНЛАЙН
