Літоўская гаспадыня ці Навука аб утрыманні ў добрым стане хаты...

Літоўская гаспадыня

ці Навука аб утрыманні ў добрым стане хаты...
Выдавец: Полымя
Памер: 366с.
Мінск 1993
123.53 МБ
ПАМІДОРЫ
Памідоры, даволі зялёныя, рэжуць напалам, вымаюць зярняткі і, заліўшы халоднай вадой, кіпяцяць на маленькім агні. Потым раскладваюцьна сурвэтцы, кабсцякла вада. Адважваюцьпаўтара ці два фунты цукру на адзін фунт памідораў, робяць з паловы цукру сіроп на вадзе, у якой варыліся два лімоны, парэзаныя лустачкамі (у цукар дабаўляюць працёртыя лімонныя лупіны). Гарачым сіропам заліваюць памідоры і пакідаюць на ўсю ноч. Назаўтра вараць, засыпаўшы іх астатнім цукрам.
ЧЫРВОНЫЯ ЦІ БЕЛЫЯ ПАРЭЧКІ
Ягады перабіраюць, дастаюць зярняткі і абавязкова спалоскваюць халоднай вадой на рэшаце — дзеля чысціні і кабу варэнні парэчкі мелі больш прыгожы і светлы колср. На ноч іх заліваюць у гаршку ахалоджаным сіропам, прыгатаваным з трох частак цукру, якога бяруць паўтара ці два фунты на фунт ягад. Назаўтра кіпяцяць адзін раз і зноў выліваюць у гаршчок ці на блюда. На трзці дзень варэнне ўжо канчаткова даварваюцьзастатні.м цукрам, стоўчаным у парашок. Вадыдаюць адну шклянку на фунт цукру.
Льга рабіць інакш: адразу ўвесь цукар расходаваць на сіроп, нічога не пакідаючы для падсыпкі.
NB. Некаторыя вымаюцьзярняткі з парэчак, неадрываючы ягадад галінак, і вараць іх гронкамі.
БАРБАРЫС
Гатуюць варэнне, як з парэчак, гронкамі ці асобнымі ягадамі.
ЗЯЛЁНЫЯ ПАРЭЧКІ
Вараць іх гэтак жа, як і зялёны агрэст, тым альбо іншым спосабам.
ВІШНІ 1 ЧАРЭШНІ
3 ягад дастаюць костачкі, але так, каб не зрабіць вялікія дзіркі. Палошчуць халоднай вадой на рэшаце, а потым кідаюць у гарачы сіроп і ў ім вараць спачатку на моцным агні, а затым — на вугалях.
На адзін фунт ягад даюць паўтара ці два фунты цукру, на кожны фунт цукру — вялікую шклянку рачной вады.
ЖОЎТАЕ ПРАЗРЫСТАЕ ВАРЭННЕ, ЯКОЕ ЎЖЫВАЮЦЬ ДЛЯ УПРЫГОЖВАННЯ ВЕЛІКОДНАЙ ЗДОБЫ
Жоўтую ці чырвоную моркву гатуюць у вадзе, пакуль не зробіцца мяккай. Тады выразаюць з яе ўсялякія фігуркі (лісты, зоркі і г.д.), кідаюць іх у густы сіроп і павольна вараць, каб яны сталі празрыстымі і светлымі.
NB. He варта рыхтавацьтакое варэнне ў запас, бо ў выпадку патрэбы морква заўсёды знойдзецца. Калі рабіць для хуткага выкарыстання, тады пойдзе значна менш цукру. Паўфунта яго дастаткова, каб зварыць фунт морквы.
БРУСНІЦЫ 3 ЯБЛЫКАМІ
Гэта варэнне не надта прыгожа выглядае, але яно вельмі смачнае і асабліва падабаецца тым, хто ачуняе пасля хваробы.
На адзін фунт чыста перабраных брусніц бяруць чатыры кіслыя яблыкі, ачышчаныя ад лупіны і асяродка і парэзаныя тонкімі
скрылікамі. Паўтара фунта цукру разводзяць у паўкварце вады і ў тым сіропе вараць яблыкі, пакуль з іх хаця б напалову не выйдзе сыры прысмак. Пасля дадаюць туды брусніцы і гатуюць як звычайна. Льга яшчэ дабавіць лімонныя лупіны, дробна накрышаныя і кіпячоныя.
Брусніцы вараць і без яблык у чыстым цукровым сіропе. На фунт ягад даюць паўтара фунта цукру і паўтары шклянкі вады.
ГРУШЫ Ў СІРОПЕ
У цвёрдых непераспелых пладах выдаляюць ножыкам завязі на носіку, пераразаюць да паловы чаранкі і вараць некаторы час у вадзе, сочачы, каб грушы не разварыліся. Тады сцэджваюць ваду, зразаюць з фруктаў лупіну і кладуць іх у сіроп, зроблены з двух фунтаў цукру і паўтары конаўкі вады на фунт пладоў. Павольна гатуюць, пакуль не перастанеадчуваццасыры прысмак. Алегрушы непавінныпераварыцца, бо тады яны разваляцца. Пасля іх вымаюць з сіропу і складваюць у гаршчок. Калі сіроп атрымаўся рэдкі, яго асобна даварваюць, астуджаюць і заліваюць ім садавіну. Калі ж потым, наадварот, ён стаў залішне вадкім, яго зліваюць і пераварваюць з невялікай колькасцю цукру. Льга нашпігаваць грушы некалькімі зярнятамі гваздзікі.
Ці так робяць: вараць плады, ужо ачышчаныя, у вадзе з трэцяй часткай адважанага цукру, вымаюць іх, сыплюць у сіроп рэшткі цукру і ў ім зноў гатуюць грушы, як апісана вышэй.
NB. Ачышчаныя нажом фрукты нсабходна адразу ж кідаць у халодную ваду, бо інакш яны пачарнеюць.
СУХІЯ ГРУШЫ
Выбіраюць самыя цвёрдыя і непераспелыя плады, ачышчаюць іх і кладуць у халодную ваду. Лупіны збіраюць у іншую пасудзіну, добра прамываюць, а потым, заліўшы рачной вадой, моцна вараць разам з пятнаццаццю грушамі, парэзанымі на чатыры часткі, але не тымі, што пойдуць на варэннс. Калі адвар стане дастаткова салодкім і насычаным, у яго кідаюць садавіну, прызначаную для варэння. Гатуюць да таго часу, пакуль кожны плод льга будзе праткнуць саломінай. Аднак трэба засцерагацца, каб нс пераварыць, бо тады грушы будуць развальвацца. 3 сіропу іх выкладваюць у рэшата і, калі абсохнуць, пасыпаюць цукрам, ставяць чаранкамі ўвсрх на бляху, засланую саломай, і засоўваюць у печ. Садавіна не павінна засохнуць, а толькі трохі падвяліцца і зрабіцца крапчэй.
Тым часам сіроп, гэта значыць адвар, належыць даварыць, каб ён загусцеў, тады абмакнуць у ім плады, вынятыя з печы, беручы іх за чаранкі, яшчэ пасыпаць цукрам і зноў засунуць на блясе ў печ. Гэта паўтараюць і ў трэці раз. Як грушы прасохнуць, пасыпаюць кожную паасобку цукрам і складваюць у гаршчок, калі ўжо зусім астынуць.
Хто хоча, можа дадаць трохі цукру ў сіроп. Напрыклад, паўфунта на фунт садавіны, тады яна будзе больш салодкай і даўжэй захаваецца. Усялякі раз, дастаўшы з сіропу, перш чым паставіць грушы ў печ, неабходна пакачаць іх у цукры.
ЯКЛЫКІ Ў СІРОПЕ
Вінныя яблыкі, ачышчаныя ад лупіны, разразаюць напалам, выдаляюць асяродак і кідаюць у халодную ваду, каб не пачарнслі. Потым кладуць іх у вар з кавалкам карыцы, кіпяцяць нскалькі разоў. Пасля сцэджваюць на сіта і ахалоджаныя апускаюць у сіроп, прыгатаваны з паўтара двух фунтаў цукру і паўтары кварты вады ў разліку на адзін фунтяблык. У гэтіям сіропе павольна вараць, пакуль незнікнепрысмак сырасці. Калі плады стануць дастаткова мяккімі, але не настолькі, каб развальва.ііся, іх вымаюць, астуджваюць і кладуць у гаршчок. Сіроп жа вараць яшчэ да болыпай гушчыні і затым ахалоджаным заліваюць садавіну. Праз нскалькі дзён, як ён зробіцца залішне вадкім, яго трэба пераварыць з невялікай колькасцю цукру і, зноў астудзіўшы, заліць ім яблыкі (іх с гаршка не даставаць).
NB. Льга таксама гатаваць яблыкі цэлымі, але выбіраць дзеля таго маленькія і трымаць іх у сіропе даўжэй, чым парэзаныя.
ДРОКНЫЯ (ІЫРСКІЯ ЯБЛЫКІ
3 гэтых маленькіх пладоў адразаюць да паловы чаранкі, а лупіну пакідаюць. Кладуць іх на блюда, заліваюць гарачай вадой с самавара і на чвэрць гадзіны накрываюць. Калі астынуць, перакладваюць у гарачы сіроп, дзе павольна вараць. Як да належнага загусцення сіропу некаторыя яблыкі амаль што развальваюцца, тады іх вымаюць за чаранкі і, ахаладзіўшы на блюдзе, кладуць у гаршчок. Астатнія ж тым часам гатуюць да патрэбнага стану.
Сіроп можна даварваць асобна. Цукру бярэцца звычайная колькасць: паўтара ці два фунты на адзін фунт яблык, вады — крыху больш шклянкі.
ДЫНЯ
Дыню, нсзусім ласпелую, абіраюцьінаразаюцьусялякіміфігурамі: тоўстымі палосамі, шышкамі, ружамі. Апускаюць іх у вар, а калі закіпяць, адкідваюць адразу на сіта і паліваюць вадой (можна ахалоджанай лсдам). Потым на блюдзе намочваюць у спірце. Праз дзесяць
хвілін кладуць у гарачы сіроп і гатуюць звычайным чынам. Альбо рыхтуюць сіроп з аднаго фунта цукру, а другім фунтам, дробна патоўчаным, пасыпаюць увесь час варэнне, што ў гэтым выпадку было разбаўлена ахалоджаным сіропам. Вады даюць паўшклянкі на адзін фунт дыні.
КАВУН
3 кавуна знімаюць лупіну, разразаюць яго на любыя кавалкі, кладуць у халодную ваду і вараць некаторы час, пакуль не пачне мякчэць. Бяруць на фунт кавуна два фунты цукру, які дзеляць на дзве часткі. 3 адной гатуюць сіроп на вадзе, дзе варыліся два лімоны, нарэзаныя лустачкамі. Перад тым як парэзаць, з лімонаў сціраюць лупіну і дадаюць яе да таго цукру, што пойдзе на сіроп. Нарэзаныя кавалкі кавуна кідаюць у гарачы сіроп і вараць іх на маленькім агні, пасыпаючы дробна патоўчаным цукрам.
СУХОЕ ВАРЭННЕ 3 САДАВІНЫ I ЯГАД
Розную садавіну і ягады гатуюць адпаведна з правіламі, а калі яны загуснуць, іх вымаюць з сіропу, складваюць на рэшата і ставяць у цеплаватую печ. Такое сушэнне льга паўтарыць два-тры разы. Усякі раз трымаюць у печы нядоўга, каб ягады не засохлі, а толькі звялі і пагусцелі.
Калі жадаеце, каб паверхня закрышталізавалася, трэба абмакваць садавіну і ягады ў густым сіропе перад кожным сушэннем у печы і зверху пасыпаць цукрам, буйна патоўчаным. Сушачы звычайным кіеўскім спосабам, мачаць у сіропе не варта.
NB. Уся розніца паміж сухім і вадкім варэннем у тым, што сухое трэба варыць больш і ў гусцейшым сіропе. Гэткім чынам льга сушыць леташняе варэнне: яно будзе, як і свежае.
У астатнім сіропе можна зноў варыць садавіну ці ягады альбо прыгатаваць з яго мармелад.
АПЕЛЬСІНАВЫЯ ЛУПІНЫ, СУШАНЫЯ У ЦУКРЫ
3 прыгожых апельсінаў здымаюць лупіну, разразаюць яе на чатыры ці шэсць частак, мочаць тры гадзіны ў вадзе, потым адварваюць да мяккасці ў іншай вадзе і зноў мочаць, змяніўшы ваду, Затым на паўфунта лупін адважваюць фунт цукру, з паловы якога робяць сіроп, дадаўшы шклянку мяккай вады. Гэтым сіропам, без пенкі і ахалоджаным, заліваюць лупіны, зложаныя ў гаршку (з іх папярэдне ў сурвэтках выціскаюць вілыаць).
Праз тры дні сіроп сцэджваюць і даварваюць яго з невялікай колькасцю цукру. Астуджаным зноў заліваюць лупіны.
Пасля двух дзён сіроп яшчэ раз вараць з калівам цукру і, нарэшце, усыпаюць увесь астатні. Тады сіроп зусім згусцее. Абмочаныя ў ім лупіны засушваюць перад агнём на блясе ці ў ценлаватай печы, дзе іх трымаюць, пакуль не абсохне цукар.
Так робяць некалькі разоў. Але калі хаця б адзін раз лупіны перасушацца ў печы, яны сцвярдзеюць.
АЕР, СУШАНЫ Ў ЦУКРЫ
Выкапаныя ў маі карані аеру адразу палошчуць і вымочваюць тры дні ў вадзе, зменьваючы яе штодзённа. Потым іх зверху абстругваюць і зноў ставяць на ноч у свежай вадзе. Назаўтра гатуюць у абедзвюх водах у вялікім катле (чым больш вады, тым больш выпарыцца горычы), а затым кідаюць у халодную ваду з мёдам (што робяць пасля кожнай варкі).
Паварыўшы другі раз, ваду зменьваюць неаднаразова. Калі аер пастаіць у вадзе яшчэ ноч, назаўтра яго рэжуць, зноў кладуць у ваду і ўвесь час яе мяняюць, пакуль з аеру не выйдзе горыч. Потым кавалкі аеру раскладваюць адным слоем паміж сурвэткамі і моцна прыціскаюць качалкай, каб яны зрабіліся сухімі.
Бяруць цукру удвая больш, чым аеру, робяць сіроп, ахалоджваюць яго, а пасля вараць у ім аер на маленькім агні, памешваючы лапаткай і часта знімаючы з агню, каб не прыстаў да дна. Як пачне зацукроўвацца, дастаюць на блюда. Калі прасохне, складваюць у гаршчок. Дзеля хутчэйшага высушвання льга трымаць блюда перад агнём.