Мільярд удараў
Юры Станкевіч
Выдавец: Галіяфы
Памер: 324с.
Мінск 2008
Што ён там убачыў?
Жанчына шкадавала яго, а вінаваціла ва ўсім сябе: так і не здолела нарадзіць яму дзіця, не выканала свой, хоць і неаб’яўлены нікім, абавязак перад сям’ёй, урэшце, перад прыродай.
Якраз пасля таго выпадку муж, які быў ужо ў пенсіённым узросце, пачаў хварэць. У яго пачаліся праблемы са страўнікам, з’явіліся сімптомы нечаканай слабасці, пакуль аднойчы жанчына не заўважыла, што ён пачаў дзіўна жаўцець: скура на руках, нагах, на твары набывала колер разбаўленага яечнага жаўтка.
W A *
Цііпыня. Жанчына на прозвішча Марта Богуіп паранейшаму сядзела ў крэсле і думала пра тое, што яна ўсё-такі па-свойму любіць свайго Дзяніса. Нягледзячы на ўсялякія нечаканасці і не зусім прыем-
ныя адхіленні, бо ўсё гэта хібы ўсё таго ж пераходнага ўзросту, не інакш. Яна памятала яго зусім малым, недагледжаным і слабым, хваравітым, а потым ён незаўважна падрос, і апошнія гады, успомніла яна, аніводнага разу не захварэў нават на грып.
Вось толькі дзяўчынка. Калі яна з’яўлялася ў кватэры, жанчына чамусьці адчувала прытоены жах. Хоць, здаецца, што жахлівага можа быць у дзяўчынцы падлеткавага ўзросту? Можа з яе боку гэта звычайная рэўнасць да Дзяніса, думала Марта Богуш. Але ж калі ім падабаецца быць разам, то няхай і сябруюць. Толькі, толькі...
Што тады муж там, у пакойчыку, убачыў?
Жанчына раптам падхапілася з крэсла. Уставала яна цяпер чамусьці з цяжкасцю, што зноў і заўважыла. Але ж ёй ужо за пяцьдзесят. Таксама пераходны ўзрост, хіба што толькі наадварот. Яна падумала пра тое, што ўжо даўно пара ісці на кухню і паставіць гатавацца вячэру, але якраз у гэты момант дзверы пакойчыка прыёмнага сына адчыніліся, і ён выйшаў адтуль, але не адзін, а разам з Ульянай.
Выраз твару ў абодвух быў і задаволены і ў той жа час прытоена насцярожаны, нібы яны там, у пакойчыку, прыйшлі да нейкай невядомай ёй высновы. Валасы на крыху яйкападобнай, з вузкім ілбом галаве Дзяніса былі, як амаль заўсёды, расчасаныя на роўны прабор, тонкія вусны ў кутках рота ледзь улоўна крывіліся, а цёмныя ўхілістыя вочы глядзелі кудысьці ўбок.
Затое Ульяна адразу адшукала яе вочы, пераможна вытрымала паўзу і страсанула галавой, адкідваючы сальную пасму, перавяла позірк на прыёмыша. Той сказаў:
«Уля сёння нікуды не пойдзе».
Жанчына моўчкі чакала працягу.
«Яна.., ну, увогуле, застанецца тут і будзе жыць з намі...»
(«Вось яно што, — падумала жанчына, — нешта такое і трэба было чакаць, але ж гэта, гэта...»)
Але Дзяніс перапыніў яе думкі, бо дадаў з прытоенай асалодай, не інакш:
«Ты ж не супраць — мама?»
Жанчына маўчала. Раптам, як гэта часта здараецца, нібы заслона з яе вачэй нечакана ўпала, і свядомасць холадна і нібы збоку пачала ацэньваць тое, што, пэўна, даўно адбывалася ў кватэры, у якой яна, як дагэтуль, цешыла сябе надзеяй, была гаспадыняй. Нібы ўпершыню яна ўбачыла, як востры нос прыёмыша чакаў, вынюхваў, каб адразу вывесці яе з сябе, і тонка, беспакарана заглушыць яе памкненні да супраціўлення. Жах ужо прачнуўся ў ёй і паступова рос, набіраючы моц.
«Не, я, канечне, не супраць», — сказала Марта Богуш.
(«Лепш так, інакш будзе горш, бо яны хочуць вайны».)
Жанчына чамусьці ўспомніла пра ўсе падзеі апошніх гадоў, якія так ці інакш былі звязаныя з яе прыёмным сынам і якія, як яна цяпер разумела, характарызавалі яго зусім інакш, чым ёй раней здавалася. Пераходны ўзрост? Але ці можна апраўдаць ім, напрыклад, працяглы крадзеж грошай з кашалька? Ці прыхаваную жорсткасць, якая лёгка можа перарастаць у паглумлівы садызм? Хто былі яго сапраўдныя бацькі? Ці жывыя яны цяпер? Чаму яны ўспрынялі дадзенае ім жыццё як прастору для задавальнення сваіх жывёльных інстынктаў? I чаму менавіта яна павінна цяпер разлічвацца за гэта?
Яны, яе Дзяніс з Ульянай, пэўна, не чакалі, што яна згодзіцца так хутка, адразу, ім, як яна цяпер здагадвалася, хацелася пакуражыцца, атачыць яе раней назапашанымі, двухсэнсоўнымі словамі, урэшце, спакваля запалохаць яе, не інакш.
«А, так-так, — загаварылі яны, — значыць, не супраць? Дык Ульяне можна курыць у пакоі? Ну, вядома, яна будзе адчыняць фортку. He выходзіць жа ёй кожны раз на лесвіцу?»
«Можна», — адказала яна.
«I хадзіць у ванну?»
«Можна».
«I апрануць калі-нікалі тваё паліто? У цябе ж іх два?»
«Можна».
«Можна».
Яны перамагалі лёгка, зусім лёгка, але цяпер яна ведала, што калі ў доме завялася гніль, то менавіта яна і будзе весці рэй і перамагаць — такая логіка жыцця. I пазбавіцца ад яе можна толькі выпаліўшы яе агнём альбо пакінуўшы поле бою. Але ж яна, нягледзячы ні на што, назаўсёды прывязаная да прыёмыша, і ісці ёй няма куды. Куды, сапраўды, яна пойдзе? А ён, дарэчы, пад абаронай закону і, пэўна, усё даўно пралічыў. Яшчэ пройдзе каля трох гадоў, пакуль ён дасягне паўналецця. I што тады? I тады, калі яна дацягне да таго часу, — што зменіцца? Тысячы, дзесяткі сотні тысяч дзяцей пакутуюць па віне бацькоў, але і тысячы бацькоў церпяць ад тых, каго нарадзілі. Пра што гэта сведчыць, хто ёй адкажа?
Урэшце, быццам спатоліўшыся, яны адступілі ў свой пакой. Двое моцных маладых цел, не абцяжараных аніякімі маральнымі вартасцямі. I ёй супраць іх — не выстаяць.
Яйка зязюлі павінна быць выседжана.
3 кухні даўно цягнула пахам гарэлага, і жанчына на прозвішча Марта Богуш паднялася з крэсла і паспяшалася туды, каб давесці справу з вячэрай да канца. Яны ўтраіх сядуць за стол і павячэраюць. Яна будзе ласкава ўсміхацца і прапаноўваць ім есці больш і самае смачнае і лепшае.
(«Яйка падкладзена ў чужое гняздо, але вось птушаня вылупілася і пачало напоўніцу карыстацца бацькоўскімі інстынктамі».)
Яна гатавала вячэру і нечакана падумала пра тое, што ёй зусім не хочацца есці: страўнік апошнім часам на ўсё адгукаўся болем. Жанчына адчула
неспакой, ёй стала вусцішна. Марта Богуш падышла да люстэрка і зірнула сабе ў вочы. На яе глядзела стомленая жанчына з амаль старэчым тварам. Скура на твары была жоўтая і колеру раздушанага жаўтка. Такі ж твар апошнім часам быў у яе мужа. Жахлівая думка раптам пранікла ў яе свядомасць, але жанчына паспешліва адагнала яе.
(«Каб выжыць, птушаняты зязюлі робяць своеасаблівую «зачыстку» — выкідваюць з гнёздаў лішніх...»)
He, усё гэта проста страхі і нервы, у яе ўзросце — звычайная рэч, — разважала далей жанчына. Зараз яна вернецца на кухню і прыгатуе смачную вячэру. На траіх.
Стрыечніца
Цягнік адыходзіў а восьмай гадзіне вечара. Сонца яшчэ толькі хілілася да захаду, і вакзал, як заўсёды ў летнюю пару, стракацеў людзьмі, машынамі, поўніўся шумам. ,
3 дарожнай сумкай у руцэ Змітрок Дашкевіч стаяў на пероне ў чаканні цягніка. Месны, дзе збіралася запімат людзей, асабліва вакзалы, ён не любіў. Тым не менш патрэба была неадкладная.
Наведаць стрыечную сястру Змітрака Дашкевіча папрасіла цётка, якая даводзілася дзяўчыне маці. Два гады таму малодшая сястра Дашкевіча, якую звалі Ганна, з’ехала ў мегаполіс, адкуль ад яе цяпер прыходзілі лісты, альбо яна тэлефанавала — заўсёды днём і, запэўніўшы, што ў яе ўсё выдатна, хутка заканчвала размову. Калісьці Аня (а так яе звалі дома) скончыла харэаграфічнае вучылішча: выдатна спявала і танчыла і з часам выраіпыла, як ён ведаў, што ў правінцыі яе нічога вартага не чакае — урэшце, большасць яе аднагодкаў таксама трызнілі Парыжам, Берлінам, Ныо-Йоркам, альбо, на худы канец, Масквой.
У кароткіх лістах дамоў Аня распавядала, што за мяжой яна вучыць музыцы і танцам таленавітых дзяцей і падлеткаў, а ў вольны час рыхтуецца паступаць у кансерваторыю.
Цётка, якую днямі скіравалі ў анкалагічны дыспансер на абследаванне, не дачакаўшыся ніяк дачкі, што ўсё цягнула з адведзінамі, пайшла па дапамогу да пляменніка.
Слухаючы цётку, Зміцер Дашкевіч успамінаў стрыечніцу, якой яе ведаў два гады назад: танклявую, даўганогую дзяўчыну, рахманую, але разам з тым настойлівую і натурыстую.
— Чаго цябе цягне ў гэты вір? — спытаў ён тады сястру, калі яна ўжо збірала рэчы, каб праз які тыдзень спраўдзіць сваё, як ён лічыў, неабдуманае рашэнне. — Хіба ты не зусім разумееш, якія цяжкасці чакаюць маладую, адзінокую дзяўчыну ў гіганцкім і ўжо ад таго брудным ва ўсіх адносінах мегаполісе, у гэтай сучаснай Гаморы? Твой бацька рана памёр, а маці ўжо ў гадах і ніякай дапамогі ты, калі што, не дачакаешся.
Самому Зміцеру Дашкевічу было ўжо далёка за трыццаць. У дваццаць год ён вярнуўся дадому з Афганістана, дзе, служачы ў войску, браў удзел у баях, быў паранены ў плячо, неяк здолеў выжыць. 3 паўгода ён адчувальна, хоць і без асаблівай ахвоты, выпіваў, потым адразу кінуў, скончыў тэхнічны каледж, ажаніўся і ўладкаваўся працаваць у прыгарадным лясніцтве. Ён быў сярэдняга росту, з даволі гожым, па-мужчынску квадратным тварам і цёмным вожыкам кароткіх валасоў. Маўклівы, ён, быццам назаўсёды, палюбіў адзіноту. У вольны час альбо нешта чытаў, альбо рыбачыў на возеры, захапіўшы з сабою такога ж нешматслоўнага сямігадовага сына.
— Я хачу сама вырашаць за сябе, — адказала тады яму стрыечніца. — Буду творча працаваць, сустракацца з таленавітымі людзьмі, з багемай, а не з дзеравеншчынай, ад якой нясе півам з цыбуляй.
— Магчыма, так яно і адбудзецца, — павысіўіпы голас, сказаў на гэта ён. — Але такое ў большасці здараецца толькі ў ідыёцкіх фільмах для дэбілаў. Ты не ведаеш, які гэта страшны горад. Ён поўны дзялкоў, крымінальнікаў, ну і, вядома, так званых «пакліканых» багемай. Але далёка не ўсім ім шчасціць трапіць у яе абдымкі. Наркаманы, дробныя п’янтосы, што жывуць, бясконца пазычаючы гро-
шы і лічаць сябе непрызнанымі геніямі, вычварэнцы, проста хлам...
— Можна падумаць, што ты ўсё гэта зведаў...
— Вядома, я не ўсё там бачыў, але мне хапіла для высноў і таго часу, калі я аднойчы з’ездзіў туды на заробкі.
Але дзяўчына толькі іранічна ўсміхнулася і сказала:
— Нават, калі і так. Я сама вырашыла, па якім шляху пакрочу. Можа, мне пашанцуе, а можа і не. Але ж вярнуцца сюды я заўсёды здолею. I тым больш жыць так, як жывеш ты.
Ён убачыў тады ў яе вачах лёгкі дамесак пагарды. Гэта была нібы пагарда буравесніка да хатняй птушкі, якая выбрала жыццё ў цішыні і сцакоі. Дый хіба ён — хатняя птушка? Але ж ён не збіраўся тлумачыць дзяўчыне, што жыццё занадта кароткае, што ён сам за які год-два пражыў яго столькі, колькі б ёй хапіла на трыццаць, і што галоўнае ў ім, жыцці, магчыма, толькі душэўны спакой.
КНІГІ ОНЛАЙН
