Мой шлях да Беларусі
Зінаіда Бандарэнка
Выдавец: Медысонт
Памер: 236с.
Мінск 2020
Запомніліся дні беларускага тэлебачання ў Македоніі. Тады гэта была агульная Югаславія, у складзе якой было
пяць рэспублік, у тым ліку і Македонія. 3 журналістам нашага тэлебачання Ігарам Рудамётавым мы даляцелі да Бялграду. Сустрэў нас рэдактар югаслаўскага тэлебачання Зоран Вангелаў, які і суправаджаў нас у час гэтай паездкі. 3 Бялграду да Скоп'е мы таксама даляцелі самалётам. На працягу трох дзён я выходзіла на экран, распавядала пра Беларусь, пра яе эканоміку, пра прыгажосць нашай прыроды, пра нашых людзей.
У 1963 годзе горад Скоп'е ўшчэнт быў разбураны землятрусам, але адбудаваны з дапамогай Савецкага Саюза. Вуліцы, у залежнасці адтаго, хто будаваў, называліся Маскоўская, Мінская, Ленінградская, Тбіліская і г.д. Дамы — звычайныя 4-5-лавярховікі хрушчоўскага тыпу. Спальныя раёны. Горад гістарычнай каштоўнасці ўжо не меў.
Але калі нас павезлі ў горныя раёны — Божа, якая прыгажосць! У паездку да горада, дзе знаходзіўся македонскі жаночы манастыр, мы выехалі з самай раніцы. Ехалі даволі доўга, і калі дабраліся да старадаўняга горнага паселішча, былі вельмі стомленыя. Размясціліся ў гатэлі, наведаліся ў госці да мясцовага вучонага-этнографа. A потым рэстаран. Я ледзьве трымалася на нагах. Кажу Зорану, што, можа, не пайду. А ён так падазрона бадзёра: «Не хвалюйся, праглыні гэты вітамін, і будзеш як новая». Вядома ж, я праглынула тую маленечкую, блакітнага колеру таблетку. У рэстаране — смачная ежа, размовы, і раптам загучала музыка любімага на той час па ўсім Савецкім Саюзе грэчаскага танца «Сіртакі». I тут нейкая моц мяне падхапіла. Літаральна ўліваюся ў вялікі агульны карагод, нешта спяваю, перамаўляюся з іншымі, рагачу. Адначасова бакавым зрокам назіраю за нагамі тых, хто танчыць. I ніводнага разу не збілася. Калі музыка сціхла, менавіта на мой адрас пачуліся апладысменты і скандаванне: «Брава, брава рускай!» Калі з бялградскага аэрапорта мы выляталі дадому, Зоран, вядома ж, забыўся і не захапіў з сабой абяцаныя мне «вітаміны».
Бураўкін
Пачну з кур'ёзу. Часам яны бывалі такія, што нават здзіўляешся, як у нашае жыццё часам уплятаюцца рознага кшталту чуткі.
Яшчэ падчас кіраўніцтва папярэдніка Генадзя Мікалаевіча Бураўкіна сакратаркай у прыёмнай працавала Станіслава Станіславаўна Плешакова. У нас былі вельмі прыязныя адносіны, доўгі час мы нават сябравалі сем'ямі. Мой муж Генадзь Мікалаевіч і яе муж Мікалай Іванавіч, былы ваенны, вельмі прадстаўнічы чалавек, разам ездзілі на рыбалку і паляванне. Улічваючы, што мой муж быў прызначаны прарэктарам ВПШ, ён забраў Станіславу да сябе сакратаркай. Пасля прыходу ў наш камітэт Генадзя Мікалаевіча Бураўкіна, тэлефаную свайму Генадзю Мікалаевічу. Слухаўку бярэ Станіслава. «Гэта прыёмная? А як там мой Генадзь Мікалаевіч? Ці магу яго пачуць?» — кажу я. У гэты момант у дыктарскай сядзелі не толькі мае калегі дыктары. I гэтага было дастаткова, каб папаўзлі плёткі наконт маіх стасункаў з Бураўкіным...
Генадзь Мікалаевіч Бураўкін прыйшоў кіраваць на тэлебачанне замест Сямёна Пуцылева. Кіраўніцтва гэтага неадукаванага ў галіне мастацтва і культуры чалавека было самым горшым за час маёй працы. Адразу ўсе ўбачылі, якая вялікая розніца. Бураўкін ад прыроды быў надзвычай дыпламатычным, разумным і вельмі прыцягальным чалавекам. Ён унутрана адчуваў, што робіцца вакол. Як кіраўніку, яму даволі часта даводзілася адбіваць розныя ўдары і адстойваць сваю пазіцыю. Яна ў яго была вельмі моцнай. Калектыў гэта адчуў адразу ж. Усе ведалі, што Бураўкіна асабіста прызначыў П.М. Машэраў, і тое, што галоўны кіраўнік ставіцца да яго надзвычай прыязна.
На першай жа лятучцы Генадзь Мікалаевіч папрасіў усіх без выключэнняў перайсці на беларускую мову, бо мы працуем на НАЦЫЯНАЛЬНЫМ тэлебачанні. Прычым папрасіў, каб родная мова гучала як у эфіры, так і ў паўсядзённым жыцці. Ён умеў размаўляць з людзьмі, пераканаць суразмоўцу, зрабіць яго сваім аднадумцам.
Беларускасць прыйшла разам з ім з першага дня. Без перабольшвання можна сказаць, што з 1978 года пачалася эпоха Бураўкіна. Тады ж наладзілі заняткі па беларускай мове для дыктараў тэлебачання, якія праводзіў бліскучы мовазнаўца, будучы амбасадар Беларусі ў Нямеччыне, Пётра Садоўскі. Часова рабілі абмен паміж дыктарамі тэлебачання і радыё. На радыё з'явіліся новыя галасы, на тэлебачанні — новыя твары, а дыктары напрацавалі сапраўдны прафесіяналізм.
Узначаліўшы Дзяржтэлерадыё, Бураўкін адразу распачаў рэарганізацыю пэўных рэдакцый, каб больш часу аддавалася ў эфіры нашай гісторыі, спадчыне, культуры. Для ўсіх рэдакцый пашырылася сетка і аб'ёмы вяшчання, а неўзабаве з'явіўся і другі канал.
Пры Бураўкіне пачалі будаваць новы будынак тэлебачання на Макаёнка, 9. Між іншым, першапачаткова задумвалася, што на яго апошнім паверсе будзе стылізаванае пад чатыры экраны шкло, якое б атаясамлівалі з тэлебачаннем. Быццам бы ў Фінляндыі было замоўлена адпаведнае шкло. Нават яго памеры туды перадалі. Але будавалася ўсё вельмі доўга. I раптам з Саўміна прыйшло паведамленне, што грошай няма. Спонсараў тады ніякіх не было, а Машэраў ужо загінуў. I верх будынка атрымаўся зусім не такім, якім мы тады сабе яго ўяўлялі. Студыйныя павільёны для здымак ужо былі там, а рэдактарскі корпус вельмі доўга дабудоўваўся. Прыходзілася нагрыміраванымі, са зробленымі прычоскамі і ў парадных строях ездзіць з аднаго месца ў другое. Улічваючы, што тады рабілі першую лінію метро і раскапалі ўвесь праспект, дабіраліся мы нейкімі вакольнымі доўгімі маршрутамі.
Генадзь Мікалаевіч значна пашырыў колькасць гадзін перадач літаратурна-культурніцкай накіраванасці. Сталі больш увагі надаваць дзіцячым, моладзевым рэдакцыям, і на тэлебачанні пачалі з'яўляцца новыя твары. Літаратурна-мастацкую рэдакцыю ўзначаліла Вольга Іпатава, а Валодзя Содаль напоўніцу змог разгарнуцца ў рэдакцыі навукова-пазнавальных праграм. I нават пра сельскую гаспадарку стала больш цікава глядзець дзякуючы Валодзю Субату.
Наспела неабходнасць абнавіць і дыктарскую групу. У гэты час Генадзь Мікалаевіч прызначыў мяне кіраваць дыктарскай групай і каардынаваць яе работу. Сапраўды, мяне «разрывалі»: работа на тэлебачанні, канцэрты, камандзіроўкі па Беларусі, выезды за мяжу. Да таго ж дыктары былі ў большасці жанчынамі — мужчын у нашай прафесіі заўсёды было мала.
Аднойчы Генадзь Мікалаевіч запрасіў да сябе мяне і Галіну Феліксаўну Сідзельнікаву, якая была мастацкім кіраўніком дыктараў Беларускага радыё. Прапанаваў пагаварыць, параіцца наконт кадраў. Маўляў, трэба іх узмацніць і амаладзіць. Абвясцілі конкурс, аднак амаль нікога не знайшлі. Тады Бураўкін прапанаваў нам самім праехаць па абласцях. У райцэнтрах падобныя мерапрыемствы праводзіліся самастойна, а ў абласныя цэнтры з Галінай Феліксаўнай мы ездзілі асабіста. Так прыкмецілі брэсцкага дыктара Валянціна Аксенцюка, у якога была сям'я: жонка і двое дзетак. У выніку пераводу ў Мінск ён у хуткім часе атрымаў двухпакаёвую кватэру, а неўзабаве і трохпакаёвую.
У астатніх абласцях не знайшлі нікога, аднак у Гомелі ўпершыню ўбачылі Анатоля Сыса. Ён адразу звярнуў на сябе ўвагу: высокі, хударлявы, крыху нязграбны, і вельмі непасрэдны. Калі ён пачаў гаварыць, я яго спыніла. Патлумачыла, што нічога са сказанага мы не зразумелі, здыкцыяй былі праблемы.
«Спадарыня Зінаіда, тады я больш нічога не буду гаварыць, а лепш пачытаю свае вершы...» I вось тут мы ўбачылі — перад намі таленавіты чалавек. I мы прапанавалі прыехаць на апошні тур конкурсу дыктараў у Мінск.
Сапраўды, пачуўшы ягоныя вершы, Генадзь Мікалаевіч меў з ім доўгую гутарку. А потым па яго просьбе я прывяла Анатоля да Ніла Сымонавіча Гілевіча, які тады ўзначальваў Саюз пісьменнікаў і дапамог яму выдаць першую кнігу «Агмень».
Анатоль скончыў Гомельскі дзяржаўны ўніверсітэт і адслужыў у войску два гады. Добра памятаю яго ліст да мяне з роднага Анатолю Гарошкава, куды ён прыехаў пасля вайсковай службы: «Паважаная спадарыня Зінаіда! Я ў Гарошкаве. Ляжу на печы і думаю пра Вас...»
Бураўкін пасля доўгіх ваганняў узяў яго на працу, але толькі ў якасці рабочага-кабельмайстра, бо іншых вакансій тады не было. Анатолю далі пакой у нашым інтэрнаце, і ўсё было б добра, бо Генадзь Мікалаевіч амаль адразу хацеў перавесці яго ў літаратурную рэдакцыю. На жаль, не атрымалася.
Сёння цяжка сказаць, што канкрэтна стала штуршком да бяды. Пра дрэнную звычку Анатоля ўсе ведалі. Яна не раз даводзіла яго да рызыкі звальнення. Анатоль прасіў прабачэння і яшчэ нейкі час працягваў працаваць на тэлебачанні.
У тыя часы на карысць працы ў беларускім парламенце Ніл Гілевіч сышоў з пасады кіраўніка Саюза пісьменнікаў. Анатолю Сысу трэба была нейкая дапамога, і мы разам з ім прышлі ў Саюз пісьменнікаў да Леаніда Гаўрылкіна. Анатоль застаўся ў прыёмнай, а я зайшла ў кабінет. Калі Гаўрылкін даведаўся, каму трэба дапамагчы, ён пачаў мне выгаворваць: «Каму ты дапамагаеш? Мне сорамна чуць, што пра яго кажуць іншыя пісьменнікі...» На гэтым размову спыніла і выйшла з кабінета. Аказалася, Анатоль стаяў пад дзвярыма і чуў усё. Яго вочы былі поўныя слёз.
* * *
Але ж Генадзь Бураўкін быў не толькі старшынёй Дзяржтэлерадыё — ён быў і праз усё жыццё заставаўся паэтам. Часта выступаючы на канцэртах майстроў культуры, кожнага разу я імкнулася прадстаўляць беларускую паэзію. У паэтычнай жа анталогіі Бураўкіна лёгка было адшукаць
верш ці чатырохрадкоўе, якія сваім настроем былі вельмі прыдатныя для гэтых канцэртаў. Калі, напрыклад, выступаў Нацыянальны акадэмічны народны хор імя Г.І. Цітовіча пад кіраўніцтвам Міхаіла Дрынеўскага, нават рэдактар філармоніі прасіў: «Будуць дні культуры, пачынай з верша Бураўкіна». Гэты верш безназоўны, але я прадстаўляла яго як «Беларуская песня»:
He была ты ніколі пры знаці, He стаяла ў чарзе да стала. He прасілася слёзна: «Прызнайце...» Проста з людам тутэйшым жыла. Лёс ягоны цярпліва дзяліла, He падсмейвалася з-за вугла, Галасіла на ранніх магілах, Гулкі рэй на вяселлях вяла.
He прымала маны і прынукі, He сцірала загару са шчок I хавала сялянскія рукі Пад сатканы самой хвартушок. Засталася прывабнай і годнай, Абудзіла маўклівы абшар Непрыкметная споведзь народа, Васільковага краю душа.
Пры Бураўкіне працаваў на тэлебачанні Уладзімір Някляеў. Запісала некалькі перадач Святлана Алексіевіч. I адну з таго цыкла — перадачу, прысвечаную Пятру Міронавічу Машэраву.
КНІГІ ОНЛАЙН
