Мой шлях да Беларусі
Зінаіда Бандарэнка
Выдавец: Медысонт
Памер: 236с.
Мінск 2020
* * *
Тое, што перамены не тыя, якіх мы так чакалі, зразумела, калі праводзіла першыя «Дажынкі».
Дэбютавалі «Дажынкі» ў 1996 годзе, у Століне Брэсцкай вобласці. Разлічана ўсё было на гадзіны тры-чатыры, бо пераможцам уручалі ключы ад новых жыгулёў «Лада», якія прыпаркавалі проста на цэнтральнай плошчы горада. Прыгожая сцэна была ўсталявана ў парку. Яе аформіла мастачка беларускага тэлебачання Галіна Холад. Уся такая вытанчаная, з добрым густам — і цалкам аб'ектыўна, што потым ёй прысвоілі званне «Заслужаны дзеяч мастацтваў
Беларусі». Сцэна была аздобленая ў нацыянальным стылі, яе ўпрыгожвалі вялізныя сланечнікі. Пашыць новую вышыванку не паспелі, таму імпрэзу праводзіла ў аднатоннай сукенцы блакітнага колеру. За столікамі ля сцэны сядзелі пераможцы, перавязаныя чырвонымі стужкамі.
Усім гэтым мерапрыемствам загадваў Іван Іванавіч Пашкевіч, які паходзіў з тых мясцінаў. На той час ён быў дырэктарам прадстаўніцтва тэлерадыёкампаніі «Ммр», потым стаў дэпутатам, намеснікам кіраўніка прэзідэнцкай адміністрацыі, а зараз жыве ў Амерыцы. Увесь час ён удакладняў пэўныя моманты з нашым рэдактарам Людмілай Георгіеўнай Палкоўнікавай. Перш за ўсё звязаныя з прысутнасцю на «Дажынках» Аляксандра Рыгоравіча Лукашэнкі. Верталётз кіраўніком дзяржавы прызямліўся паблізу, і мы бачылі яго яркую афарбоўку, ён чакаў свайго гаспадара.
Нарэшце пачалося. Аляксандра Рыгоравіча пасадзілі за столік ля самай сцэны. Пачаліся выступы артыстаў. I тут Пашкевіч падбег да мяне. Сказаў, што прэзідэнт будзе толькі дзве гадзіны. Маўляў, што паспеем за гэты час, тое паспеем. Таму прынцып будзе новы: некалькі выступаў — уручэнне прызоў пераможцам. Вядомыя ўсім артысты захваляваліся (асабліва тыя, хто абраў канцоўку), бо па сутнасці гэта азначала чарговую ломку сцэнару, але вядоўцы — людзі да ўсяго звыклыя. Часам да апошняга моманту не ведала, хто будзе выступаць наступным.
Праз пэўны час Пашкевіч падбег да мяне зноў: «Аб'яўляй Ярмоленку! I на гэтым усё скончым, бо ўсіх ужо ўзнагародзілі!» Далей павінны былі ляцець паветраныя шары і выступаць кіраўнік дзяржавы. Але да Аляксандра Рыгоравіча падыйсці баяліся. Пакуль гучалі апошнія словы песні Анатоля Ярмоленкі, сама падышла да краю сцэны, прысела (на шчасце, сукенка гэта дазваляла) і спыталася: «Аляксандр Рыгоравіч, вы будзеце зараз выступаць?» Той адказаў: «Канечне!» Я запрасіла яго да мікрафона.
Ён падняўся на сцэну, абняў мяне за плечы і сказаў у мікрафон: «Я хачу, каб сёння вы былі такім ж прыгожы-
мі, як гэта дзяўчына...» Я рассмяялася («дзяўчыне» ўжо споўнілася 57 гадоў!) і шапнула на вуха яму падзяку за тое, што бабулю ператварыў у дзяўчыну. Аляксандр Рыгоравіч таксама засмяяўся і прадоўжыў пра свой верталёт, які бы птушка хутка падымецца ў неба, а ён усіх віншуе са святам і ў думках застаецца з намі.
Так яно і атрымалася: імпрэза далей працягвалася без яго.
А праз некалькі месяцаў адбыўся сумнавядомы рэферэндум, які па сутнасці зрабіў прэзідэнцкія паўнамоцтвы неабмежаванымі.
На столінскіх «Дажынках» пераможцам уручылі ключы зусім не ад тых машын, якімі ўзнагароджвалі. Некаторым давялося яшчэ амаль год чакаць свае «Жыгулі»...
У наступным годзе «Дажынкі» былі ў Нясвіжы. Там з машынамі атрымалася недарэчнасць. Высветлілася, што ў якасці ўзнагарод выкарысталі канфіскаваныя беларускімі мытнікамі аўто. Яны аказаліся ў росшуку. Расіяне падалі ў суд — і «прызы» давялося вяртаць.
Трэці раз правесці «Дажынкі» планавалася ў Шклове, але я цвёрда вырашыла больш на іх не ездзіць. Напярэдадні мне патэлефанаваў рэжысёр Аляксандр Вавілаў, каб даведацца пра мае планы. Адмова не стала для яго адкрыццём. Саша толькі спытаў: «Не можаце, альбо ваша пазіцыя не дазваляе?» Я адказала: «Лічыце і так, і так»...
Неўзабаве шклоўскія «Дажынкі» адмянілі. Годтады выпаў з вельмі дрэнным ураджаем, святкаваць не было чаго. Да таго ж, у Шклове завалілі падрыхтоўку. Горад аказаўся не гатовы. Нягледзячы на тое, што іх адмянілі, пра маю адмову не забыліся і больш на «Дажынкі» не запрашалі.
Яшчэ прыгадваецца, як 5 траўня 1996 года ў сталічным Доме афіцэраў адбыўся мой бенефіс. 3 гэтай нагоды хочацца падзякаваць Людміле Палкоўнікавай, якая ўсё спрадзюсавала, рэжысёру імпрэзы Аляксандру Вавілаву, Міхаілу Якаўлевічу Фінбергу і ўсім артыстам, што прынялі ў ёй удзел.
Яшчэ вельмі ўдзячна Міністэрству абароны рэспублікі, фабрыцы «Камунарка» — менавіта дзякуючы ім ніхто з
удзельнікаў маёй імпрэзы не пайшоў са сцэны без падарунка.
На імпрэзе планавалася прысутнасць Аляксандра Лукашэнкі. Нават у сярэдзіне шостага рада для яго і аховы вызвалілі той самы квадрат месцаў. Аднак Аляксандр Рыгоравіч не прыехаў. Сказалі, што ён павінен быць на нейкім важным хакейным турніры. Але велізарны кошык з кветкамі ад прэзідэнта быў урачыста ўнесены на сцэну. Думаю, у Аляксандра Рыгоравіча ўнікальная інтуіцыя, прадчуванне таго, хто ў будучым можа аказацца не побач з ім.
* * *
Прыход новай улады на тэлебачанні быў успрыняты неадназначна, хаця многім яшчэ здавалася, што курс Бураўкіна будзе адноўлены. Крыўдна, але мы моцна памыляліся...
Са зменай кіраўніцтва Белтэлерадыёкампаніі пачалася змена кадраў.
Дыктараў пакрыху пачалі цурацца, устанаўліваліся новыя правілы гульні. Шчыра кажучы, пра ўсё гэта не задумвалася, бо ўжо гадоў дзесяць (а можа і болей) працавала «па сумяшчальніцтве» — вяла канцэрты ў аркестры Міхаіла Якаўлевіча Фінберга, і займела тое, што звычайна называюць «запасным аэрадромам».
Як кіраўнік групы дыктараў беларускага тэлебачання, сама планавала часы нашай работы і мела магчымасць улічваць папярэджванні Міхаіла Якаўлевіча пра будучыя канцэрты альбо фестывалі. Ставіла на гэты час свае выходныя.
Аднойчы мяне запрасіў да сябе Рыгор Леанідавіч Кісель, які на той час кіраваў усім тэлебачаннем і радыё краіны, і сказаў, што да нас прыязджае А.Р. Лукашэнка. Я была старшынёй жаночай рады Белтэлерадыёкампаніі. Пасада грамадская і збольшага фармальная.
Мне было прапанавана выступіць і расказаць пра сучасныя жаночыя праблемы. Сустрэча праходзіла ў самым вялікім студыйным павільёне — «шасцісотцы». Усё памяшканне заставілі крэсламі, узвышэнні заслалі дыванамі, на сцэне паставілі трыбуну. Села бліжэй да яе, у трэці рад.
Выступоўцы казалі толькі пра неабходнасць абнавіць тэхніку, мэблю і г.д. Пра праблемы людзей — нічога.
Мне далі слова самай апошняй. Я расказала пра сапраўдныя людскія праблемы — маленькія заробкі і пенсіі, скарачэнні за два-тры гады да пенсійнага ўзросту, цяжкія для жанчын умовы работы. Вядома, гаварыла на беларускай мове.
Пры канцы сустрэчы слова зноў узяў Аляксандр Рыгоравіч.
Ён пачаў з майго выступу: «Вот тут выступала Змна. Как всегда, говорнла на белорускай мове. Этнм она создает себе мммдж. За это ее любш народ. Н это правнльно». Ён зрабіў паўзу і раптам: «А что вы так ко мне прмвязалмсь с этой мовай? Еслм вам так нравнтся, найму себе... Пусть пншут, а я буду говоршь вам по-белорусскн».
I паглядзеў проста мне ў вочы. Адказала: «А чаму б і не, Аляксандр Рыгоравіч! Мова ж наша, родная».
Раздражнёна адказаў: «Хорошо, Змна, я так н сделаю».
За спінай пачула шэпт: «Што нарабіла, паставіла крыж на сваім творчым жыцці».
Адразу ж адчула ціск. Пачаліся перашкоды для аўтарскай перадачы «Яшчэ не вечар», якую мы пачалі рабіць з каляжанкай Элеанорай Давыдоўскай, і запрашалі туды людзей сталага ўзросту. To ўзнікалі праблемы з апаратурай, то з транспартам, то з эфірным часам.
Праз некалькі тыдняў, калі прыйшла на рэпетыцыю ў аркестр, Міхаіл Якаўлевіч раптам сказаў: «Ад дасведчаных людзей дакладна ведаю: цябе будуць прыбіраць». Фінберг прапанаваў цалкам перайсці да яго на пасаду намесніка і творчага дырэктара.
Я яшчэ пратрымалася на тэлебачанні тры месяцы. Імкнулася дапамагчы сваім калегам па працы, бо разумела, што з маім звальненнем група будзе расфарміраваная. Валянцін Аксянцюк і Таццяна Мацюшэнка перайшлі на радыё, Вера Ропат, светлая памяць гэтай таленавітай жанчыне, уладкавалася ў літаратурную рэдакцыю, Сяргей Шышко і Марына Новікава перайшлі ў іншыя рэдакцыі, Каця
Несцяровіч сышла ў філармонію, а Галіна Рудакова наогул з'ехала ў Італію.
Цяпер дыктараў няма ні на тэлебачанні, ні на радыё.
* * *
Карыстаючыся нагодай, хачу назваць некаторых людзей, з якімі даводзілася разам працаваць. Вельмі любіла і люблю (сябруем да гэтага) сваю дыктарскую групу. A якія класныя рэжысёры працавалі на БТ — Віктар Карпілаў? Уладзімір Станкевіч, Віктар Шэвялевіч, Вера Руцкая, Уладзімір Міхарскі. Тэлеаператары — Валодзя Пранько, Ванечка Скорынаў, Валера Булдык, Толя Лешчанка, Толя Сцяпанаў.
Вяртаюся з якой-небудзь камандзіроўкі, падыходжу да будынка студыі на Камуністычнай, 6, а сэрца ледзь не выскоквае ад радасці, што ўбачу сваіх калег, што пачнуцца цікавыя размовы-запытанкі. Гэтыя размовы заўсёды грэюць душу.
He магу не распавесці пра Нінэль Лапцеву. Яна працавала рэдактарам дзіцячага вяшчання Беларускага радыё, але, калі Бахціяр Бахціяраў стварыў рэспубліканскі фестываль дзіцячай песні «Чырвоныя гваздзікі», Нэлі была і нашым рэдактарам. Вельмі адукаваны светлы чалавек. Яна навучыла мяне працаваць з тэкстамі, імправізаваць, знаходзіць галоўную думку ў прадстаўленні канцэртных нумароў і скарачаць тэкст, калі спатрэбіцца зрабіць гэта ў час жывога эфіру.
У канцы 1990-х гадоў дырэктар і мастацкі кіраўнік у Магілёўскай абласной філармоніі Уладзімір Браілоўскі далучыў мяне да вядзення фестывалю «Залаты шлягер». Яго адразу палюбілі і гледачы, і ўдзельнікі: зоркі першай велічыні былога СССР, блізкага і далёкага замежжа. Каго толькі не пабачылі канцэртныя залы нашай рэспублікі: ад Мусліма Магамаева і Людмілы Зыкінай, да Раберціна Ларэці і Рыкарда Фолы, — пералічваць можна доўга. Канцэрты «Залатога шлягера» я вяла не толькі ў Магілёве. У 2000 годзе канцэрт «Залатога шлягера» з удзелам беларускіх і
расійскіх зорак давялося весці ў Маскве ў Крамлёўскім палацы, былым Палацы з'ездаў.
Музыкант і кампазітар Уладзімір Браілоўскі не толькі стварыў у Магілёве філармонію і фестываль «Залаты шлягер» — ён ператварыў горад у сапраўдны цэнтр музычнай культуры. I тое, што гэты таленавіты, інтэлігентны чалавек быў асуджаны і адсядзеў шэсць гадоў, для ўсяго артыстычнага асяроддзя было шокам. Калі канфіскоўвалі яго маёмасць, акрамя раяля ніякіх каштоўнасцяў не знайшлі.
КНІГІ ОНЛАЙН
