На абпаленых крылах
Кніга ўспамінаў непаўналетніх вязняў фашызму
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 240с.
Мінск 2012
Мы обращаемся к государственным и общественным деятелям наших государств и всех государств Планеты:
— защитить всеми силами, средствами, возможностями, законами, указами детей и детство;
— не допустить возрождения в любых формах фашизма и нацизма, принесших неисчислимые жертвы и страдания детям;
— не допустить дальнейшей гибели детей во время войн и военных конфликтов;
— снизить для детей всё возрастающие угрозы голода, насилия, беспризорности, безграмотности, бездомности;
— взять на себя всю полноту ответственности за искалеченные детские судьбы;
— добиться международного признания массовых преступлений против детей и детства фашистской Германией, её союзников и пособников, а также необходимости справедливых компенсаций оставшимся в живых малолетним узникам фашизма;
— признать бывших малолетних узников фашизма вольными и невольными участниками и жертвами Второй мировой войны!
Мы выражаем надежду на то, что человечество больше не повторит и не допустит повторения наших детских страданий и трагедий. У живущих и будущих детей нашей Планеты должно быть светлое и счастливое детство.
Международный союз бывших малолетних узников фашизма
22 июня 2008 года, г. Киев
234
НА АБПАЛЕНЫХ КРЫЛАХ
Леанід ФІЛАТАЎ
Былы непаўналетні вязень канцлагера Потшыкаў пад г. Чапстахова (Польшча).
Нашы душы
«Подранкам» вайны ирысвячаецца
Нашы душы, як адна душа, Што на крылах Божых праляцела 3 вогненнага шалу да жыцця. Клятая вайна нам гартавала душы й цела.
Крочылі мы ў боль і сівізну, Па дарозе цяжкай мы братоў гублялі.
I фашыстам незламаную душу
У ГУЛАГу дабіваў наш «родны бацька Сталін».
Але нам пашчасціла, сябры, Выжыць, дасягнуць, застацца. Што ні думай, што ні гавары, Ды няма мацней бядой праверанага брацтва.
Кніга ўспамінаў непаўналетніх вязняў фашызму 235
Змест
На абпаленых крылах................................5
Алесь КАСКО. Сведкі вайны не маўчаць...............6
Леанід ФІЛАТАЎ. Нашчадкам..........................7
• АўшвіцБіркенаў (Асвенцім) •..................8
КАЛДУШКА Надзея Дваццаць пяты барак............................10
КУРНИЦ (Капустина) Любовь Ивановна...............13
• Лебрэхтсдорф •...............................16
ДЕРЕВЯНКО (Прищепова) Лидия Фёдоровна Мы не думали, что останемся живы...............17
Николай ПРОСМЫЦКИЙ Сердце матери................................ 23
• Тухінген (Канстантынуў) •....................24
ЛЫЧ (Райкова) Нина Антоновна Украденное детство.............................25
• Равенсбрук •.................................28
ШИМАНКО Тамара Иосифовна Это так страшно!...............................29
• Бухенвачъд •.................................36
ШТОБА Пётр Вернулся с того света и бесследно не исчез.....38
• Штутгаф •....................................44
САХАРЕВИЧ Любовь Лаврентьевна Нас гнали перед собой..........................45
236
НА АБПАЛЕНЫХ КРЫЛАХ
• Маутхаузен •.....................................47
КИРИЛЮК (Павлова) Инесса Николаевна Пятилетняя узница выжила!..........................49
КОРОЛЬ Евгений Ильич Вывезенные в рабство...............................54
НІКІЦІНА (Разанава) Любоў Сцяпанаўна..................57
Яўген СЯЛЕНЯ. 3 самого краю брацкай магілы (Лес бацькоў і сястры поэта Алеся Разанава)......57
Ад Свінэмюндэ да Маутхаузена..........................59
Маці з дачушкай Любой у час акупацыі..................62
Доўгая дорога дамоў...................................65
Пад родным дахам......................................66
Эпілог................................................68
• Заксенхаузен •...................................69
ЗИМОВЕЦ Эдуард Михайлович Поле памяти........................................70
Письмо другу Э. М. Зимовцу от Владимира Воеводченко......................71
ШЫЛАВА Лізавета Пятроўна Час, які немагчыма забыць..........................74
МИКУЛИК Нестор Иванович Без вины виноватые.................................78
МІЛЮК Павел Адамавіч Эх, каб я паслухаў палякаў.........................85
ВЕРШИНИНА (Безмен) Дина Викентьевна...................93
Василий Сарычев. Помни имя своё.....................93
ФІЛАТАЎ Леанід Георгіевіч Данкэ, гэносэ доктар...............................98
ШМАКИНА Екатерина В подвале гестапо.................................101
Кніга ўспамінаў непаўналетніх вязняў фашызму 237
СТАТИВКО Леонтий Сергеевич Запах серы......................................105
Леонтий СТАТИВКО. Мы выжили........................108
КЛИМЕЦ Михаил Павлович Вдвойне трагичная судьба........................109
• Остарбайтары •...............................112
ЗАСІМ Марыя Арцёмаўна.............................114
Мікола ЗАСІМ. Сястра мая..........................115
Сестре (пер. с бел. Александра Твардовского)......116
МАЛАХОВСКИЙ Николай Лежали, ожидая смерти...........................117
ЛЕВОЦКИЙ Алексей Норма — четырнадцать вагонеток..................121
ШИБУНЯ Татьяна Разные немцы....................................123
ЛАТЫПОВА Вера Георгиевна Много пришлось пережить.........................125
ТАРАСЕВИЧ Нина Калениковна Самый радостный день............................129
БАБОШИНА Александра Саввовна......................131
КРИВОБЛОЦКИЙ Леонид Викторович Родная земля....................................133
СТЕЛЬМАШУК Вадим Куприянович......................136
ГУТНИКОВА Анна И я зарыдала....................................138
ШАМРЫЛА Якаў Іванавіч.............................140
РУДОВІЧ Іван Іванавіч Шрамы на сэрцы..................................145
КАЛЕШКА Марыя Іосіфаўна Ахвяравалі сабой, каб выратаваць вёску..........148
238
НА АБПАЛЕНЫХ КРЫЛАХ
СЁМУХА Васіль Сяргеевіч Філасофія дабра і даравання......................151
ГРЕЦКАЯ Екатерина Терентьевна.....................155
Анатолий ДЕНИСЕНКО. Тётя знаменитого хоккеиста......155
КЛИМ (Ласко) Валентина Харитоновна................158
КОЗЛОВ Михаил Меня ждала мать..................................160
КАРПУ К Георгий Михайлович Вставай, сынок, война!...........................162
МИЦЕВИЧ (Менжинская) Зоя Владимировна Крик души........................................168
Зоя МІЦЭВІЧ. «Зноў вясенняе сонца...»..............173
• Азарычы •.....................................174
РОМАНЕНКО (Лепёшкина) Людмила Петровна На всю жизнь.....................................175
НАМЯТОВ Эрнест Александрович Извергиоккупанты................................181
КАРПЕЙ (Михнева) Софья Сергеевна Каждый день и ночь уносили сотни жизней..........185
БАШАК Владимир Дмитриевич Мне казалось, что мы на том свете................189
КУНИЦКАЯ (Липская) Майя Никифоровна Страдания, страх и кошмар........................192
КОСТЫЛЕВА Екатерина С болью в сердце.................................195
СТОЛЕРОВА Зоя Герасимовна Нас разбудили выстрелы...........................200
СТОЛЯРОВ Василий Михайлович Умерли брат и сестра.............................202
Кніга ўспамінаў непаўналетніх вязняў фашызму 239
ПРОСМЫЦКИЙ Николай Александрович Смерть ходила за нами............................204
Николай ПРОСМЫЦКИЙ. Испытание смертью............209
Счастья ключи...................................211
В огне войны....................................212
О войне, о любви................................213
ГЕРМАН Юрий Многое пережито................................214
НЕМИРОВИЧ Валентина Филипповна
Пружанское гетто.................................216
Алла КОВАЛЁВА. Расстрелянное детство.............218
Без срока давности..............................218
Украинская Павлинка.............................220
Чтобы помнили...................................221
Акт жителей районного центра Домачево Брестской обл. об уничтожении детей Домачевского детского дома немецкофашистскими захватчиками в июне 1941 г. сентябре 1942 г...............................223
РОМАНЕНКО Людмила Петровна Несколько шагов дорогой длиною в 20 лет........227
ОБРАЩЕНИЕ Международного союза малолетних узников фашизма в защиту детей и детства....232
Леанід ФІЛАТАЎ. Нашы душы........................234
Літаратурнамастацкае выданне
НА АБПАЛЕНЫХ КРЫЛАХ
Кнігаўспамінаў непаўналетніх вязняў фашызму
Адказны за выпуск Генадзь Вінярскі Рэдактар Леанід Філатаў
Вёрстка Ігара Бараноўскага Карэктар Анжэла Мінскер
Падпісана да друку 4.04.2012. Фармат 60x84 '/|6.
Друк афсетны. Папера афсетная.
Ул.выд. арк. 8,61. Ум. друк. арк. 13,95.
Наклад 250 асобнікаў. Зак. 228.
ПУП «Кнігазбор».
Ліцэнзія № 02330/0003924 ад 08.04.11.
Вуд. Я. Лучыны, 3893,220112, Мінск.
Тэл./факс (017) 2076233, тэл. (029) 7721914, 6828386.
Email: bkniha@tut.by
Надрукавана з дыяпазітываў заказчыка ў ААТ «Аргбуд».
Ліцэнзія № 02330/0494197 ад 03.04.09.
Вул. Берасцянская, 16, 220034, Мінск.
У кнізесабраны ўспаміны, атаксама аповсды пра былых непаўналетніх вязняў фашызму, жыццё якіх звязана з Берасцейшчынай. Гэта другая па ліку кніга пра дзяцсй вайны, якія зведалі разлуку і страту бацькоў ды сваякоў, голад і жах канцэнтрацыйных лагераў, знясільваючую рабскую працу.
Л на — працяг першай кнігі ўспамінаў«Асколкі болю», ад выхаду якой у свет мінула ўжо шмат часу. 3 тых, хто пакінуў тут свае ўспаміны, многія ўжо не жывуць. Гэтая кніга у памяць аб іх і для нашчадкаў, каб всдалі і помнілі.