Непрыдуманыя партрэты
Лявон Валасюк
Выдавец: Брэсцкая друкарня
Памер: 284с.
Брэст 2014
Інач усё, што можаш перайначыць, Вітай усё, над чым не ўладны ты. Што ж да аддачы...
He чакай аддачы.
He тут яна. За рысай нематы.
Гэта, канечне, мой погляд на творчасць Леаніда Валасюка. Але і ў кожнага з вас ёсць магчымасць атрымаць уласнае ўражанне ад яго партрэтаў і карцін. Прыязджайце на штовосеньскія мацяшынскія чытанні ў Белаазёрск! А мне хочацца пажадаць самабытнаму мастаку і літаратару і надалей творчага плёну і ад душы падзякаваць за добры пачын.
Валянціна ОСІПАВА, паэтка
“Паэт-пчаляр М. Папека”
“ Паэтэса Я. Дашына ”
“Паэтэса Н. Мацяш ”
“Паэт А. Каско ”
НЕВЯДОМЫ ПАЭТ-ЗЕМЛЯК
Так здарылася, што нечакана на адкрыцці сваёй персанальнай мастацкай выставы “Жыўлюся роднаю зямлёй...” у Генеральным консульстве Украіны ў Брэсце 1 чэрвеня 2010 года я атрымаў у падарунак ад выкладчыка БрДТУ Віктара Місіюка другі нумар спецвыпуску “БЯРОЗАВЫ ВЕНІК” (сакавік 2010 г.) грамадска-палітычнага выдання горада Бярозы Брэсцкай вобласці, які цалкам прысвечаны Уладзіміру Ігнацьевічу Кітаеўскаму самабытнаму паэту, ураджэнцу хутара Стаўпы Жабінкаўскага раёна. Сам хутар стаяў за два-тры кіламетры ад нашай вёскі Песцянькі ўжо Кобрын-
скага раёна, а Ул. Кітаеўскі быў равеснікам майго дзеда па бацьку Івана Філімонавіча.
Біяграфічны матэрыял напісала кабрынчанка Ніна Рыгораўна Марчук, што жыве і займаецца фермерствам і краязнаўствам у суседняй з маімі Песцянькамі Глінянцы. Шмат дадзена вершаў паэта на ўкраінскай (палескай) і расійскай мовах. А праз нейкія два тыдні ўжо іншы матэрыял пра Уладзіміра Кітаеўскага прачытаў у нашай абласной газеце “Народная трыбуна” “Нечаканая госця” літаратара Расціслава Бензерука з Жабінкі (пра самога паэта і пра сустрэчу з ягонай унучкай Алінай Мілушэўскай з Брэста).
Гэтыя дзве падзеі-сустрэчы з паэтам-земляком вельмі ўразілі мяне, бо раней пра яго мала што ведаў, ды і не давялося па-сапраўднаму прачытаць што значнае, хаця ў “Літаратурнай карце Берасцейшчыны” ўтрымліваюцца асобныя звесткі.
Уладзімір Кітаеўскі нарадзіўся 3 чэрвеня (па старому стылю) 1896 года ў сям’і унтэр-афіцэра расійскай арміі Ігната Іванавіча Кітаеўскага і шляхцянкі Кескевіч Ганны Васільеўны. Хрысцілі Уладзіміра ў царкве суседняга сяла Вежкі.
Дзед бацькі паэта Іван некалі купіў для сына Ігната тыя 20 дзесяцін зямлі ў памешчыка побач са станцыяй “Стаўпы” чыгункі Варшава-Брэст-Масква. Працавалі на зямлі, трымалі кароў і пчол. Мелі два ветракі. Самі пабудавалі вялікі дом. У сям’і былі два сыны Ігнат і Пётр.
Маці паэта Ганна Васільеўна Кескевіч была дачкою пісара з Камянца Васіля Кескевіча. Недзе ў 16 стагоддзі іхні продак атрымаў шляхецтва за ваенныя заслугі ў Лівонскай вайне (Іван Грозны ваяваў з Рэччу Паспалітай за выхад да Балтыйскага мора). У дапаўненне да шляхецкага чыну была даравана ў пажыццёвае наследаванне і зямля ля Камянца.
У сям’і паэта было трое братоў Пётр, Хведар і Уладзімір.
Першапачатковую адукацыю будучы паэт атрымаў дома. Яго маці Ганна была адукаванай жанчынай. Потым Уладзіміра аддалі на вучобу ў Брэст-Літоўскую мужчынскую гімназію (пэўна, разам з ім вучыўся і Дзмітрый Фалькоўскі (Ляўчык), вядомы паэт Кобрыншчыны і Украіны).
Можна думаць, што Уладзімір Кітаеўскі паспеў скончыць гімназію да пачатку баявых дзеянняў Першай сусветнай вайны на Берасцейшчыне ў 1915 годзе. У той жа год яго мабілізавалі. А сям’я павінна была выехаць у бежанцы ў глыб Расіі. Затрымаліся ў Херсоне.
Уладзімір Кітаеўскі меў чын афіцэра 17-га Фінляндскага палка (у дзеючай арміі знаходзіліся і яго два браты). Быў двойчы паранены.
Рэвалюцыю 1917 года Уладзімір прыняў. Служыў у Чырвонай Арміі. Быў сур’ёзна паранены ў правую руку. Уладзіміра, па яго просьбе, адправілі на службу ў бальніцу ў Херсоне, дзе на той час знаходзілася сям'я Кітаеўскіх (дакладней, толькі маці, бо бацька на той час ужо памёр ад грыпу).
У Херсоне малады паэт сустрэў і сваё першае каханне прыгажуню Аксінню.
Але вайна скончылася, і, калі прыйшоў дазвол на вяртанне бежанцаў на радзіму, маці пачала збірацца. Прадала апошнюю найвялікшую каштоўнасць Залаты крыж дзеда Івана, які той атрымаў на вайне з туркамі. На тыя грошы купілі каня з возам, зерне і адправіліся ў родныя Стаўпы.
Вайна вынішчыла ўсю сядзібу. Памянялася і ўлада: родныя мясціны былі пад Польшчаю.
Уладзімір Кітаеўскі пакахаў суседку з вёскі Лышчыкі Юлію Мендзяльчук. Калі ажаніліся, то жылі спачатку ў Стаўпах, а потым купілі зямлю і дом у сяле Тэўлі, што непадалёк ад чыгункі. Уладзімір працягваў працаваць на чыгунцы і пісаць вершы.
Нарадзілася дачка Галіна. Крыху пазней людзі абралі яго войтам у Тэвельскую гміну. Усё напачатку было быццам бы добра, але калі пачаў выказвацца пра вывучэнне дзяцей на ўкраінскай мове, то быў вызвалены з пасады войта. Пайшоў зноў працаваць на чыгунку.
Настаў 1939 год. Зноў памянялася ўлада. Прапанавалі пайсці працаваць у сельсавет. Людзі падтрымалі.
Пры паляках Уладзімір Кітаеўскі друкаваўся ў Львове ў часопісе “Вікна”. Цяпер пачаў адпраўляць вершы ў Мінск. Пісаў і на расейскай мове. Падаў заяву на ўступленне ў Саюз пісьменнікаў БССР.
На пачатку 40-х гадоў выйшаў у адстаўку. Працаваў на настаўніцкіх курсах, выкладаў у школе ў Рынках. Але нядоўга, бо нехта данёс, што пры Польшчы працаваў войтам. Пайшло агульнае расчараванне жыццём, да таго ж прастудзіўся і захварэў.
Уладзімір Кітаеўскі памёр у ноч на 1 студзеня 1941 года. Пахаваны паэт на Тэвельскіх могілках, дзе знаходзіцца і вялікае пахаванне загінулых у Першую сусветную вайну рускіх салдат...
Так сталася, што ўвесь архіў (большую частку ўкраінскамоўных вершаў) Уладзіміра Кітаеўскага дачка паэта Галіна напрыканцы 80-х гадоў мінулага стагоддзя перадала ў Кіеў у Цэнтральны дзяржаўны архіў-музей літаратуры і мастацтва УССР. Вершы паэта жонка Юлія Астапаўна ў час Вялікай Айчыннай вайны склала ў жалезнае вядро і закапала ў Тэўлях і такім чынам захавала для сям’і і нашчадкаў, бо дом спалілі немцы ў 1944 годзе, калі адступалі на захад.
На цяперашні час сын паэта Вячаслаў, унучкі Аліна Мілушэўская і Святлана Тарасевіч робяць усё, каб выдаць асобнаю кніжкаю зборнік вершаў таленавітага паэта-самародка, каб яго імя было вядома на радзіме на Берасцейшчыне, на Жабінкаўшчыне і на Кобрыншчыне, дзе давялося яму жыць і працаваць, дзе знайшоў і свой апошні прытулак.
... Кохайте ж, любіте вн, добрі селянн, Цэ мнле Палісся та й мову свою.
Працюйте, учітесь... Ума набнрайтесь. Хай промінь освітн засяе в краю!
“Батьківіцшш”, 28.10.1928р., в. Стовпй
Уладзімір КІТАЕЎСКІ
ЧОРНІ РУКЙ
Благословенні чорні рукі. Дорогоценні мозолі — Лнпкн від гразі та мазюкн, Брудні від гною та землі! Рукн порепані та грубі, Напухлн кров’ю прутн жнл. У бесконечнім дійсннм труді Реальннх творців мрійннх діл! Звідкн взялнся днвовнжні Міста, села та фабрнкн?
Блнскучнх рельс стіжкн залізні, Та пароплавн й літакн? Звідкі взялнся чуда праці, Надбані протягом ста літ? Безліч мапшн та ружні рэчі,
ІЦо нам радітч на ввесь свйт? Все прндумае мозок твірчій, Але якйй це був бй скрут, Якбй для геніяльннх твірців He було бй мозолістйх рук? Рукч мозолйстыі та грубі Творять на світі все добро Ледаіцйм та грабіжнчм жменям, ЕЦо діють крнвду, сіють зло... Рукй мозолісті та грубі Ігтям грабіжнйм вчйнять суд! Підчмуть землю та вроччсто Прапор свободй вознесуть!
БАТЬКІВІЦЙНА
Згадайте, згадайте мчнуле, селяне, Було то давненько трйнадцять, май, літ, Як рідні оселі своі оставлялй,
Свій власнйй пожйток, та й рушнлй в світ. ішлй мй зі смутком в далеку Росію, Здавалось, навікв свій край залчшйв... А наші оселі свічкамч горілй...
Гарматы ревілй бій страшннй кйпів. Думкч в нас роілнсь: то кара Господня, Нам тяжкоі долі, мабуть, не знеста, Спіткае нас болість, спіткае голодна, На ланах далекчх прййдеться вмерта... Та ось незабаром назад повернулй На ті пожарйіца нам рідных хаток, Де лншень кропвва свій лйст розвірнула I смутно вітала той наш поворот.
Та праца, охота, любов і старання, Як той переможець, всміхнулвся нам, Мй знов збудувалйсь і маем убрання, Худобчнку маем уже по дворах.
Хоч скрутно нам жйтй, мй все переможем, Бо любйм Полісся та й мову свою, Мй душу і тіло за край свій положйм, Чй в праці... науці... Чй, може, в бою? Здалека, здалека мй всі повернулн, Хоч там десь далеко мй всі обжчлнсь, To серце нудьгою чогось огорнуло, Шептало нам тйхо: вертайсь, не борнсь... Бач ждуть тебе з смутком ріднесенькі ланд, Ліса віковйчні, зелені гаі...
Бач тут твоі літа дйтячі зосталй I все твое іцасця, любов взагалі!.. Кохайте ж, любіте вй, добрі селяне, Це мвле Полісся та й мову свою. Працуйте, учітесь... Ума набнрайтесь. Хай промінь освітн засяе в краю!..
ЭМІГРАНТ
I продав він на дорогу Свій оплаканйй загін. I заставчев жінку, діте Без дасобів, без харчів. Сам поіхав нн за море ІЦоб крівавчй пнт пролнть За насуіцннй кусень хліба Може й голову зложйть. А у дома жінка, дітй Ждуть від його хоч лйста. Як поіхав іце на путн Да душа його віта. Кажуть людн і за морем На вербі грушок нема, Эмігрант наш без работй Ой болйть йего душа. Жінка з краю, він за морем ІЦо прн стежці той горох Чн не краіце було дома Бідкатйся удвох.
ПРАЧКА
Во мраці в задвірку та іце в сутэрнні Огонь крізь віконце 6лйіцйть, To журко мйгае звідтіля промінне... Хто ж там? Сйротйна не спйть, To мійская прачка, бідна вдовнця Одежу конча віджймать.
А мйло і пара кігтямн тісняться
I грудй й нема чйм дншать.
I шкуру на пальцахвже всю постйрала, ЧДе хвнля і вйступнть кров.
А сон іі морйть, морнть від рана: Но боре вдовйця, ох боре свій сон... Боре та згадуе мйле юнацтво...
Свое іце безжурне жйття.
Кудн вона вбйлась-неначе в богатство? Згадуе та тяжко зітха.
А там ча поверхні у тій сутерййі Сйлять солодко-солодко всі На мягкій та білій пернні...
Огонь кріз віконце 6лйш,йть.
ПРАРОЧАЕ СВЯТЛО
Са школьных гадоў ведаю гэтага статнага мужчыну з ваеннай выпраўкай і элегантнымі кароткімі вусамі. Ен часта выступаў са сваімі вершамі перад намі вучнямі старэйшых класаў 16-й сярэдняй школы на Граеўцы. “ Я украінец, жыву ў Беларусі, а вершы пішу на расейскай мове! “ так заўсёды гаварыў слухачам Мікалай Рыгоравіч (пазней, калі адбыўся развал СССР, ён стаў пісаць і друкаваць свае вершы на роднай украінскай мове).
Мікалай Рыгоравіч Цялічка доўгі час працаваў у нас лагапедам. Яго кабінет знаходзіўся ў будынку старой драўлянай (былой польскай) школы па вуліцы Карасёва. Туды я прыносіў яму і свае
КНІГІ ОНЛАЙН
