Невядомая вайна супраць Беларусі
Сакрэтная старонка сучаснай гісторыі
Віктар Сіўчык
Памер: 83с.
Мінск 1992
п^”ая ^«я ‘ ^^л^^^
Літвы, я1даяочнаВаРбуяуіІ’1 ftpaxoBHHr’v1* прадстаЎн|ка>»1 Бвларусі 1 Можна меркаваць, вто ў чарговы раз уУахняПРЫЯЛЬ^ЫХ лля нас У«°вах. наяУ»Ь аддадэв«ы нацыянальныя інта/эсЛ^^^ кан'юнктуры
ану наЗад. Ахвяра гэтага злачынгтт , 38 ЯГ0 сп^на® паўстагоддзя фармацыйнай (унутпанай t _ ' »• ^8 3acTa®UUa ў стане поўнай і,,_
маблакады (утой час xLi ЛНЯ” блакад« Вытокі беларуЖ 4». як?ЫяНаЛЬНай годнасШ> бяспра^е^па^оа^к^ аб сваіх "Равах 1 які вось ужо болей 200 гоп na^LrJ паўрабскав становішча нарола ратычных інстытутаў улады < гтіЛ?Тв1Ы сваёй дзяржаўнасці 1 дэмакабароньі сваіх інтарэсаўД He язНна ВврУ У магчынасць палітычнай дягчэя). упала, toe прапала" (1 каню
не «ожГбыць^гХ^м ?₽'’"“• ЯГ0 баг»ЦейшаЯ спадчына
расчышчаным месцы (у n^toXv^ ’ *аНуН1 СТ™ сметнік «6 £ нацыянальную культуру. He належьпіь ”лаване) будаваць новую над» “”“ *рэ?мыя ^«агвнвття сув^^ ^н7 агУль»Уо спадчыну пашпартнымі палякамі", "іутэйшымГ віленскімі беларусахі
лі ў складзв Літоўскай рэспуй^. ’т ° ^“«УЯІся не па сваёй вораджэнне незалежнай і непадзельчяВ Хс продк1 спвдзяваліся на адлага'яш ПраСТ°РЬІ Іх лашчадкі, штучна6адаовг ”S $СёЙ белаРУскай
Р£' СТаЛІ Не Т°ЛЬКІ свелкамі алр НЫЯ аД свайго этнічтув1зайы?алЗЯЛЯ* 1 ?лаДаРн1чай", 1 як выніх аХВЯРаМ імпеР"кай па
выпадкова пайшла пад знакам польскай канфесіі, захавання ў сабе калі не беларускай, дык славянскайф этнічнай сутнасці.
Вось ужо на працягу паўстагоддзя беларусы" тутэйшыя'' (што скпадалі ў 20х гадах большую частку йасельніцтва Віленшчыны) фігуруюць у афіцыйных дакументах пад назвай "палякі". I гэта адбылося не ў выніку нейкай метамарфозы Іх этнакультурнай існасці. 3'яўленне беларусаў”тутэйшых" у новай, польскай іпастасі гэта не этнакультурная трансфармацыя, а перш эа ўсё палітычны выбар. Адначасова гэта і інстынкт захавання ад летувізацыі і русіфікацыі, покліч аб дапанозв, зварнуты на Захад да сваіх польскіх адзінаверцаў у надзеі на падтрымку і абарону. Бо Беларусь пад дыктатам КПССКПБ знаходзілася на становішчы паўкалоніі і была глухая і паралізаваная страхам, каб пачуць і абараніць сваіх адэінакроўных братоў.
А новая адраджэнская Беларусь, што падае свой голас незалежнасці, вызваляецца ад летаргіі і ланцугоў таталітарызму? Ці зможа яна заявіць аб сабе як роўная сярод еўрапейскіх дзяржаў, паслужыць добрым прыкладам і прыцягальнай сілай для сваіх адзінакроўных братоў? Спатрэбіцца палітычная мудрасць, шчырая зацікаўленасць і неардынарнасць у нялёгкай барацьбе беларусаў за права "людзьмі звацца" , за аднаўленке гістарычнай справядлівасці, 1х уз’яднаннв. Каб вярнуць віленскім братам гістарычную памяць, каб успомнілі яны сваіх продкаў, каб Беларусь не ўяўлялася ім "забраным краем”, ад урада нашай рэспублікі патрабуецца правядзенне незалежнай, выразнай нацыянальнай палітыкі, якую, дарэчы, праводзяць суседнія дзяржавы. А між тым прадаўжаецца заноўчванне нязручных фактаў, а для апраўдання сумніцельных канцэпцый знаходзяць сотні довадаў. Так, нечакана ўспомняць, што ўзнаўленне гістарычнай праўды аб нашай трагедыі і перагляд ганебных дагавораў супярэчыць Хельсінкскім пагадненням. Тут напужаюць Югаславіяй ці Карабахам, там суцешна даводзяць, што "самая дружалюбная" Літва шчыра клапоціцца аб нешматлікай беларускай дыяспары (цудам уцалелай пасля шматгадовага этнацыду), нарэшце, прыгрозяць польскай анексіяй Віленскага і Гродзенскага рэгіёнаў.
Няцяжка зразумець, што падобнага роду довады 1 ацэнкі сітуацыі, выпрацаваныя ва ўмовах інперскага мыслення, не служаць аб’ектыўнаму рознабаковаму аналізу і канструктыўнаму вырашэнню існуючай прабпемы. Нежаданне беларускай грамадскасці крытычна пераасэнсаваць старыя пастуЛаты 1 так званыя новыя аргументы ў духу старых стэрэатыпаў класічны прыклад таго, да чаго даводзіць шматгадовая 1 настойлівая ”навуковаметадычная” апрацоўка і Праграміраванне ( занбінізацыя) грамадскай свядомасйі.
Ці не ў гэтым адна з прычын палітычнага дылетанцтва, непамяр’ коўнасці і, дададзім, той "давврлівасці" , з якімі бвларускія дзеячы і прадстаўнікі прэсы ўспрымаюць 1 падтрынлівашіь канцэпцыі 1 ўстаноўкі, выпрацаваныя ідэйнымі лідэрамі Літвы. Расіі, Польшчы, не прапусціўшы іх праз прыэму сучасных патрабаванняў 1 беларускіх нацыянальных інтарэсаў. Адсутнасць уласнай палітычнай стратэгі! і тактыкі вядзе да эвычайнага хвастыэму. Паказальным прыкладах "здольнасці" ісці ў рзчышчы чужых дактрын I стэрэатыпаў з'яўлявцца пытаннв аб у.дзеле ў беларускалітоўскіх дачынвннях (у тым ліку 1 тэрытарыяльным разнежаванні) так званага "трэцяга боку". Успомнік, што бвз удзелу " трэцяга боку'' (бвз Беларусі) вырашалася літоўскімі і расійскімі дыплахатамі пытанне аб перадачы Літвв ў 1920 г. В1льні і Гродна, а ў 1939 t. Вілвнскага краю. Літва, ініцыятар гэтай агрэсіўнай акцыі, і Расія з лішкам выкарысталі гэтую форнулу для дасягнення сваіх Імперскіх мэтаў, не зважаючы пры гэтын на "трэці бок", за кошт якога былі задаволвны іх інтарэсы.
53
52
на еўрапейс
акцый, як
ЖЙ ’ 7"«»"" »'po..»l “"’"ь носіны гэта ня ____
скіні дыпланатаміУ”ЬўЯ Наш ча^у^аднос^3 бЫЛ« прапанавана літоўразнежавання I. як сведчыць наша ппЭД^^ Да, бвлаРУ«алітоўска;а беларускім урадам і прадстаўХ^? л^ была Ўспрынята
раз літоўскае кіраўніцтва, дыктуючі гяГ РаТЫ7Нага руху. на гэты паглыбіць раскол сярод суседніх сляяя правілы гульні, імкнецца уХХ^Т^ал'я XVe ^Т Ва"р^ляда^
w ^Х&^ S. 1 пврагляду
лапУбЛ«ЦЫСТЫ S 3РУчны момант успомняц^Таб^‘ * палітычны« Дэеячы ларусаў талерантнасці (цяРп1=П Л «^«янальнай рысе беЦярпімасць у адносінах да варожых^упп™к ^ Пры гэтым> ш™ Ца патураннем агрэсару j стпмай н«У Р ЯГ° акцый можа абярнуцнасці, але 1 нацыянальнай пям»г тольк, нацыянальнай незалежпрыгавор нашай "талеХ^ 1 ^ядоха яшчэ які
р“ . дэяР*аўныя дзвячы цывілізаваных кпЛУЧЫНЯ СапРаўдныя лідэЯЦЬ) на абароне перш за ўсё сваіх . Р Н цв6рда стаялі (і Статурбуючыся аб тым, што дунаюйь < ЬНЫХ ^тарэсаў, надта не IK Пытанне вызначэння этнічнай тэпытапшЬІІ|К 1 ЛІДэры суседніх краральня«ЛЯДаН неэак°нных акцый і аіХс/й avr ,дзяржа^ных межаў раэан таномій ^XX^U^rT^i^ нХ^ль^У: тонія нават у вдносінах^ „afy?^ "Пон,я’ ^нляндыя, Эскім кантьшешГГпадвяргаласЯаў го’ст’^ш А МІЖ тым
Некаторыя пяліт^Г зам°ўчвае сваю трагедыю.
ла31™л 1 найлепшым спосабам лкй гк;^есхх *«™« >>™Х.’Х=м!;““ ~~ хх х"^ хгхН’ ’^ ~ »«лі,„, і' сс„_ I™ nXXrV"''"''"*' •“““ »“■>"!• нв будзе нарэшце здзейснпйы f f вал Інтарэсы беларускага наплпя канструктыўных рашэнняў, хаб пяапаЫ пош^к кампрамісных варыянтаў ’“ "^тахх^'»’1™ XX'"""'*' ” эгхй^х^= == ” '■’”’”■с"ай ParМ "вэакОННым| І кай РасН 1 Ссср, ь
наку разяежаванню паміж Літвоя 1
................:........ „г„ —=ж~^^
незалежнай ^"літвы Т^ ,CWyC
^"Т^^^ ^ХЧя^ 3 aanpS^M
народа,
V .’=:£~.«« то„ Л аднаг.° б°*У. 1 Літвы V ^™ Ўр!^ Савецпаміж Літвой і Беларуссю што^л’і'Ч "а “ЭЯржаў‘ ov Яапч нап0Ла . што еылі заключаны без
BO
ленскага краю 1 зрабіць гэты дакумент прадметам абнеркавання 1 ратыфікацыі ў вярхоўных органах абедзвюх рэспублік.
5. Прадоўжыць распрацоўку разнастайных аспектаў двухбаковых адносін паміж Літвой і Беларуссю на ўзаемавыгаднай аснове.
6. Рэкамендаваць Савету Міністраў рэспублікі Беларусь зрабіць гэтую праблему аб'ектам яго пастаяннай і неаслабнай увагі, паколькі яе вырашэнне будзе патрабаваць доўгатэрміновай, паслядоўнай, настойлівай і граматнай палітыкі.
Р. Гарэцкі, акадзмік АН РБ, М.Ермаловіч, гісторык,
Е.Лецка, старшыня згуртавання беларусаў свету "Вацькаўшчына”, А.Ліс, М. Лужанін, Б. Сачанка пісьменнікі, В.СІўчык публіцыст, В.ЦІтоў, С.Цярохін этнографыгісторыкі.
Водгукі на эаяву
"Ёсць годнасць і ў нас
Поўнасцю падтрымліваем зварот да Вярхоўнага Савата БвларусІ, надрукаваны ў газеце "Звязда" ад 11 студзеня пад назвай "Гісторыя не церпіць перакосаў”. Лічым, што складаная праблема Віленскага краю 1 горада Вільні патрабуе неадкладнага справядлIвага вырашэння.
Мы перакананы, што бальшавіцкалетувісцкая акупацыя Віленшчыны, якая адбылася ў выніку ганебнай эмовы кіраўніцтваў СССР 1 Летувы ў 1939 годзе, будзе канчаткова I поўнасцю асуджана сусветнай грамадскасцю. Лёс Віленпічыны будэе справядліва вырашаны мірным шляхам шляхам перамоў 1 пагандненняў пад эгідай ААН.
Лічым неабхрдным звярнуць увагу ВС Беларусі на замоўчванне праблемы сродкамі масавай інфармацыі, на адсутнасць інфармацыі аб перамовах і на паспешнасць саніх перамоў, якія праводэяцца з летувісцкім кіраўніцтван. Ласягнутыя пагадненні выклікаюць непакой. Ствараецца ўражанне, што лёс часткі нашай Бацькаўшчыны мала турбуе ўрад і ВС рэспублікі, што Віленшчына ў чарговы раэ будзе прададзена, цяпер ужо ураду Ландсбергіса.
Таму вітаем адзіную беларускамоўную газету "Звязда", якая дала магчыкасць аўтарам звароту асвяціць праблеку, даввсці да шырокай грамадскасці гісторыю яе ўзнікнення і, самае галоўнае, акрэсліць і ўказаць разумны шлях да яе вырашэння.
Верым сівая, шасцісотгадовая, адвечна славянская прыгажуняВільня стане і для сусветнай супольнасЦІ ВІльняй.
Верым летувістй, нашчадкі слаўных жмудзінаў (жамойцаў), якія на працягу стагоддзяў пабрацку жылі з нашымі прашчурамі ў старажытнай беларускай дзяржаве Вялікін княстве Літоўскім, Рускім 1 Жамойцкім, з разуменнем паставяцца да нашых святых, гістарычна і юрыдычна абгрунтаваных памкненняў.
Верым новая Віленшчына панапярынску злучыць і сагрзе людзей розных нацыянальнасцей беларусаў, палякаў, лвтувістаў, рускіх, яўрэяў, татараў 1 іншых.
ёсць годнасць у летувістаў. Ёсць годнасць, ёсць памяць 1 ў нас грамадзян Беларусі. За гэта мы паважаен нашага суседа, за гэта, спадзяёмся, і ён паважае 1 будэе паважаць нас.
Лічым неабходным заявіць, што Вярхоўны Савет і ўрад Беларусі абавязаны накіраваць у Арганізацыю Аб’яднаных Нацый поўнае, аб’вктыўнае абгрунтаванне 1 просьбузаяву аб пастаноўцы пытання перадачы Віленшчыны разам са слаўнай Вільняй пад юрысдыкцыю Рэспублікі Беларусь. Нельга гандляваць БацькаўшчынаЙ 1 сумленнем”.
У. Паўловіч, У. Белы, Г.Малашкевіч 1 Іншыя.
''Звяэда", 10.4. 1992 г.
54
55
Хопіць гандляваць Радзімайі
Я падтрынліваю аўтараў артыкула « пяпІ=а '
бягучага года ТІсторыя нбцерпі/ь nepaxTcaV 1 ™ ^11 стУЛзеня татаў нашага парламента ппызнап.,^^ . патрабую ад дэпу
КНІГІ ОНЛАЙН
