Невядомая вайна супраць Беларусі
Сакрэтная старонка сучаснай гісторыі
Віктар Сіўчык
Памер: 83с.
Мінск 1992
»«£.!„,„. »,р„ор;~ю2; ™.™ »₽«= ™. 5" .XX першае селішча на ГаоаДя ” ?рхеолягі прыйшлі да ™к' але горад бГдавХ Д за*к«ай гаР« было была славянскай коЛ/ славянскі. гарады. янскай Ееларусы раней за
высновы, што балцкім. Хай
Вільня ж ад
самага пачатку сталі будаваць
лясных летувісаў
самі летувісы за
ЯКІЬП|АШ КАВАЛАЧАК ПІРАГА! год У вачохУ*ЛЬНЫ Вобраэ ”варылі «етувіскіх nerTa^UoV^3"30™4^^ якая вывозіла / в°^ даР°гах. большменш ваотав к™ * колькасьці імпапк мвнавіта летувісы в°льшасьЦь Імпартовае мэблі э г '^Н^Ж^ ^Ha^S,' аХв^с^^Г^^^^ ^зноў ^’ ^“’“^^^ “ ^^^ааўс
na^?r£S^^^ Ен зб“вГ ру^> W еі S X :аЧ^ дав— — нарэшце лічыцца ^так"^ ДЫ спРы™°»'ак калісьцРУдавЯпМН® хочаці,а Рускія: урад і наА « бУлзе, калі белавусы нЯ«,Д Д ецца 3 намі агульны стол ( ЭЙШую Раду або Сойм Va™ ?У уЦЬ СВае белатоўсхага Іхні па Дрэзаць легУв1сам ад пІрага^Пя^ эможам сесьці за па праву кавалачак. раГа Вялікага княства ЛІ
^r.^H^^^T 1015 асабліва па суботах. імпартовыя тавары
процьма Навала,
1 ўсё
праўкГ я дапГг^Ю\ХЛоПцы' 41 налрукуеце вы т/НДрэй ЕальНАР0Віч чытаць часам, што явд ’ з” пі»® ’ ГЭТа плвн «абалелага^а^о Дробныя чаць. а.й. Яны 3 «алякамі ППра нас пішуцЛЛ
”" ^ЙІ^'* ~ «3 ~е™
уць на Тэрыторыі Бола
68
pycl. I нельга ня толькі паводле колькасці.
Трэба ўлічваць спэцыфіку беларускага насельніцтва ВІленшчыны, у якога за Сталіным была вынішчаная пагалоўна ўся Інтэлігенцыя настаўнікі,. журналісты, палітыкі, сьвятары, паэты; а за гады Савецкае Летувы рабілася ўсё, каб новае інтэлігенцыі ня ўзьнікла.
Беларусі Вільня патрэбная нашмат больш, чым віленскім беларусам Рэспубліка Беларусь. I цяпер, калі Вільня аддаляецца, адрываецца, зьнікае для Беларусі, варта зноў нагадаць, што беларусы наюць на гэты горад такое ж права, як 1 летувісы.
У 1939 г. Вільня рыхтавалася далучыцца да Беларусі, ажно раптам была перададэеная (фактычна падораная Сталінын) Летуве, гэта выклікала шок ва ўсяго насельніцтва горада.
Паміж Вільняй 1 Беларусьсю ніколі ў гісторыі не было мяжы. I тая міждзяржаўная дамова, якая рыхтуецца сёньня, ножа стацца пвршай юрыдычнай фіксацыяй зусім новай гістарычнай рэальнасьці, прызнаньнем, працягал сталінскага свавольства, адарваньнем ад Беларусі яе земляў зь яп насельніцтван, эгодай з усім, што было, ёсьць 1 будзе рабіцца на шкоду Беларусі 1 беларусам. Iнакш кажучы, апынуўшыся ў ролі дыктоўшчыка, у якога ў руках усе юрыдычныя, маралышя і гістарычныя правы, С.ШушкевіЧ удае зь сябе вучня, гатовага пісаць дыктоўкі 1ншых.
Вядома, ніякае праблемы й ніякіх стратаў для Бвларусі тут нв было б, калі б менскае кіраўніцтва інкнулася на спраўджаным гістарычным шляху да ўсё большае Інтэграцыі зь Летувай, да рэальных сувязяў, а не да брэжнеўскіх рэвэрансаў быццан бы "дружбы народаў" пры ўсё большын разрыве, адчужэньні, дээынтзграцыі. Як гэта ні парадаксальна, адмаўляючыся ад прэтэнзіяў на ВІленшчыну. С.Шушкевіч запачаткоўвае тут міжрэгіянальны канфлікт. Міжнацыянальная напружанасьць у рэгіёне расьце з кожным новЫН памежным КПП, з кожнай новай забаронаю і абмежаваньнен правоў чалавека, з кожнын новык крокам летуанізацыі. . . Але што рабіць, калі цяперашняну кіраўніку Веларусі бліжэй Іншыя арыенціры, у зваблівык сьвятле якіх наш храй спрадвеку абпальваў свае крылы! I сёньня Беларусь замест таго, каб дбаць пра сваё, цягнецца да Масквы, каб падбалі пра яе.
У такой сітуацыі С.Шушкевічу застаедца адно з двух: альбо Прыняць такую міждзяржаўную дакову, у якой будзе забясьпвчаная цэльнасьць ВІленшчыны, яе адзінага этнакультурнага рэгіёну (куды ўваходзяць 1 Ашмяны, 1 Астравец, I Снаргонь), вольны доступ да В1* льні ўсяму народу Бвларусі, вольнув цыркуляцыю насельніцтва. Альбо цягнуць час, адкладаць падпісаньне дамовы, пакуль на ягонае мейсца ня прыйдзе больш падрыхтаваны палітык.
Нвпрадуманыя 1 нвабарачальныя палітычныя рашэньні, якія б " дабразычлівыя" яны ні былі, звычайна й робяцца падставаю ніжнацыянальных войнаў, супраць якіх 1 ШушКіЗІЧ, і Ландсбэргіс так згодна выступалі на сустрэчы ў Гервятах.
С.Паўлоўскі. г.ВІльЛя. "свабода" Л 78, 1992 г.
Вільня: кропку ставіць яшчэ рана
Кяшмат хто возьмецца сьцвярджаць, што сёньняшні statusquo ВІльні абсалютйа канчатковы. Гэты горад толькі на працЯгу XX ст. зьведаў два разы кардынальную зьмену свайго этнічнага балянсу, безьліч разоў бачыў новыя ўлады ды акупацыйныя рэжымы. Ва ўмосах крызісу Хэльсынскай сыстэмы эўропы, што грунтуецца на ЯлцінскаПатсдамскім падзеле кантынэнта, зноў актуаЛьнай робіцйа будучыня Вільні. Прычым Вільню нельга адарваць ад Віленшчыны, а ў гэтым краі этнакулыурныя працэсы зусім ня страцілі складанасьці.
Па заўвагах летувіскіх сацыёлягаў дэкляратыўнае далучэньне
69
хто размаўляе на адной 1 той жа роднай *°ве Адныя э тых/
чаць сябе прадстаўнікахі летувіскай лпвн* званай мясцовай лірасейскай нацыянальнасьцI, але найбол^ ' белаРУСкай, іншыя палякамі. Сфармаваныя ў ВыНІ ® ^ Лічыць сябе
Л®мьмнь"‘ ў НаЦь,ЯнальЛ с* ^ чыньні
асяродку часам робяцца прычынаю суппямЬЦ ? падобным моўным частка насельніцтва Салвчнііікага У”рацьстаяньня людзей. Дзесятая оыяп Х начыяна«ьных нвпаразуменьняў бяпй^4^^ што прычь'™ сёньрыяду валадараньня Ягайлы альбо пя™»УНЬ °# пачатак яшчэ з пэx^rsj"'“ • — ^п ltvx xux; беларуская’мова в^конвіла 7ні в^^^^^ ЮТ° Ў ХІХ ст' на ВІленшчынв
Цмянальнык ТОх XXVb^ давала роз.^Х
1 г“с?°ЛЬСК‘МІ ксяндэа»“ анга,(таваць э расеяскіні чыноўні ' ®е"л»Ў. Ссф££кав2лГМ°в№^^ «Х^“ЭНаЧЫЛ1 славян1зацыю балцкіх шчыны. Гутарковую нову «РУктуру насельнікаў вілен
най мовы: гз,а сымбіёэ славянскіх 7 бГ^Т ад”0СЬ«і Да нейкай пзўпершых. Часьцей за ўсё так * баллкіх элемэнтаў зь перавагаю
носяць ла дыялекту беларускай mok” НЯСцовУ10 раэмоўную гаворку ад
Па дадэеных nepanlcv “ а~прос^^
жтагт« sv£ »~ z^xl is
“мга ра6нв 4a«U*« ч^алян Та*«яа "a™Kl СаХа
Ў ТяЯ?РаЦЬ’ Што ,хняя нова гэта лыялвУ8 лЛЫ Сьіян«я«скага ра
I х " Чынам' этнатворчыя лрацэсы ™ пГ бвлаРУска» "овы. «.r^ .%г;йгвхт^
Алвг Дзярновіч. Свабода" к 78, 1993 справе Беларусгалетувісхая МЯжы
так| мамер. сказана « Лзьвюма ДзяржаванІ У
леншчыны й РБ 1 Г.ДЎ Н0’‘аг™мы жыльлёвы абмен памй^ара^Т'вГ
7о
колі не было?!
Паміж Віленшчынай і Беларусяй сапраўды ніколі ў гісторыі не было мяжы. I тая заслона, якую ўлады ствараюць сёньня. гэта эусім новая гістарычная рэалія, скіраваная на абнежаваньне правоў Чалевека, штучны падзел традыцыйнага этнакультурнага рэгіёну, далейшав адчужэньне Вільні як гістарычнага й духоўнага цэнтру ад беларускага народу.
Тая заслона, якую ва ўгоду палітычнай кан'юнктуры будуюць паніж беларусамі Віленшчыны й беларусамі Рэспублікі Беларусі, ператварае дзясяткі тысяч кьрэнных жыхароў Віленшчыны беларускае нацыянальнасьці й тысячы летувісаў Беларусі ў прышлых людзей на ўласнай зянлі. Тым санын улады РБ злымаюць зь сябе адказнасьць за лёс гэтага насельніцтва, за будучыню бвларускага нацыянальнага адраджэньня, якое бязь Вільні як духоўнага фактару кала рэальнае. A ўлады Летувы праз новыя эаконы аб грамадзянстве й эміграцыі замацоўваюць эа вілечскімі беларусамі сгатус энігрантаў.
Мы вымушаныя нагадаць, што беларусы спрадвеку жывуць на Віленшчыне, яны будавалі Вільню, баранілі яе ад захопнікаў. Тут выйшлі з друку першыя беларуск1я кнігі, тут старабеларуская мова стала дзяржаўнай мовай Вялікага княства Літоўскага, тут жылі, змагаліся й загінулі кіраўнікі паўстаньня 1863 г. , тут пачалося наша нацыянальнае адраджэньнв XX ст., зьвязанае зь імёнамі Купалы, Коласа, Багдановіча, з выданьнем газэты "Наша Ніва", на падставе віленскіх беларускіх гаворак стварыў першую граматыку нашай мовы Б. Тарашкевіч. Тут і дагэтуль жыве беларуская нова, беларускі фальклёр. I гэта нягледзячы на тое, што за гады польскага панаваньня й савецкай Летувы былі зьнішчаныя ўсв віленскія бвларускія арганізацыі 1 ўстановы, школы, нузэй, друк, уся віленская беларуская інтэлігенцыя. 50 гадоў віленская беларушчына ведала адно прыніжэньнв, зьнішчэньне й заняпад. Новая заслона на мяжы зь Беларусяй стане давяршэньнем палітыкі, скіраванай на поўную пагібель беларушчыш ў Віленскім краі.
У зьвязку з гэтым Каардынацыйная Рада Бвларускіх Згуртаваньчяў віленшчыны патрабуе ад Вярхоўных Саветаў Беларусі й Летувы знайсьці магчымасьць ажшьцяўляць дзяржаўныя інтарэсы, не разрываючы вякамі эьнітаваныя лёсы людзей 1 народаў.
г.ВІльня, "Вільня і край" й 1. Жнівень 1992 г.
... ЗНОЎ Ў МІНСКУ
He РБ, а Беларуская Літва?
Маладзёжная патрыятычная арганіэацыя "Выбранецкія шыхты” (наэва ад слова "выбранцы” ввеннаслужылыя людзі э сялян 1 шляхты Ў Вялікім княстве Літоўскім) прыняла прагранную заяву, у якой, акрамя патрабаванняў лучнвсці ўсіх беларускіх этнічных земляў, замацавання права на зямлю j эайманне дзяржаўных пасад толькі за карзннымі жыхарамі краіны, першачарговага дзяржаўнагв фінансавання нацыянальных культурных і адукацыйных прагран, уввдзена прапанова аб змене афіцыяльнай назвы рэспублікі. Замест РБ нашу дзяржаву прапануецца называць Беларускай Літвой: "Вялікае княства Літоўскае магутная краіна, якая існавала на нашых этнічных землях у XIVXVIII стагоддзях... Захаванне старажытных духоўных Ідэалаў, сінтэз натуральных традыцый і, як вынік, росквіт культуры духу, ДоЙлідства, ваярскага майстэрства галоўныя набыткі сярэднявечнай ліцвінскай дзяржавы". Дзеля пераемнасці гістарычнай, кульгурнай і
71
ьацыянальнай тоал
=£ ~ 5=5S₽b»sj.............
назвы/ як1я*аЧу навукБе^^^ Нав^> ‘У
"Белая Русь" д„Ь аднолькавав праваШ№ Краю гf «арйчна*T? СвГа’ нашай напйн ' Ап«няя ў часы Р ва ей належаць: "PvJ?' .было гРы =»шш намі,. Tvr *а ^асквв. напп^Тарабела₽Ускую MOBV / ВКЛ' 1 эа
— “«^^
Межы Веларусі...
"Звязда".
4 11 92.
Бадай што « праўды межаў 1 / адной дзяржавы f3^ а тымі, «ашай. “ няма
1 эноў даводэЛ™ На пРацягу с *аб высветліць эввРтацца j
спрадвеку жыл1 сапРаУлныя
РУсской Саввгс*ЧаС*аЯ Бвл°РУсская частя рсфср та°* Соц"алнстмчесКОй ласть охватывает Вне првделоз г к то частл Брянскгй р®спУбляк», такжя Р Белоотошедшнх Советского Союза поСК Я’ См°ленской м нвкотОрые 3ana*«a\VCX^ ГУ6 «°е. ПолесскОе ,АЮла 01«°сятся вое "°ЛЬШ0 ^РРтор^ ° £ “’ая "э S. ХТн?*^^ НовХХ’
^Р°е°ры^^ «аУ^і, \р°Та°Р°\РРаобла
востоЧНо_СЛа«*« бвяорусского ввВ"Олнв ческой KOMMcceS < д*ал9КТоч, г._ «ыка. Далв0 рв Rtir»» * б^лорусскня г»г» <за MCi^J^*Kopocc^ осноде j
КНІГІ ОНЛАЙН
