Невядомая вайна супраць Беларусі
Сакрэтная старонка сучаснай гісторыі
Віктар Сіўчык
Памер: 83с.
Мінск 1992
Расіі 1 літвы 20х і 4оТгадОЎ аб нЛ ”' аК.ТЫ ЎРаДаў Ca«e»«« краю літве, дэнансаваць гэты дагавоо I a”' 1 ВІЛ0нскага
нашай рэспубліцы. Д гаво₽ 1 вярнуць беларускія землі
^эгарьічна'пітрабівац^ід^/^^^^^ гэты эахлік і
48 ката. Хопіць гандляваць беларускТм? эенляхіТ^ спраВу
Д. Самуйлаў. г. "Звязда'', іо.
Дуброўна.
4. 1992 г.
"Заступіцца за сябе
РУ^ЛаіікХ^^ЖГ Pau*: мы, г. зн. Бела_
Вілвнскага краю аж пакуль наша гі’гт™ ЦЬ пытанне наконт Вільні і мацілйчымай У Наша гі”арычная сталіца нв з'яднаецца з
™. »?"S”X’sr“i,"„;’.T™.,""“ ""■"'' «•«»«
не дайшло, што месца, дзе рэмізуХ^ незалежнасць. да іх яшчэ СНД. а толькі сама Беларусь' У Ша БвЛа₽усь' ' гэта не СССР, Не
Мікола Бусел, Сввтлагорскі раён
ЗВязда", 10.4. 1992 г.
"Праблему трэба вырашаць
тычным разнахам,Сашто°землібебелаСКІЯ» Д30ячы абвяшчаюць з камунісліся ў гаспадарствах другіх чародаў^’я^1" адм1ністРайыйна аказаЕсць пастанова быТга вЯо^ аДДаюць безагаворачна.
ных пытаннях у дачыненні да Летувы Аля ?”’ БС.СР аб тэРытаРыяльтуацыя эмянілася ў лепшы ф= А чаяусьці 1 цяпер, калі сістаіць за ™x AXk^^ зус 1ЛнЛ"‘ ^0
Xi л»« “ра Р~::™
OTO пераноай весці нв пагрэбча^і'„7° аалачаь " эа гак" | л|чаць нуць нан вільню 1 Шленскі kpaW ці xouL ч™ * Летува гатова вярВ Ландсбергіс калі сьп I nn»r,U Х°Т частку гэтых зямель?
астравы. Невядома, чым ён к павзУг У Вяр?уць Японіі Курыльскія
~Х. г""р“ "™ ’— ■■ %«%ХР^
хоць 1 не ўсю д Тут
прайшло 50 год, 1 ўвесь сввт прызнаў, што землі перайшлі да Летувы ў выніку злачыннай змовы іншых народаў, 1 мы згаджаенся.
Згуба будзе пастаянна напамінаць нядобрым словам кіраўніцтву расейнаў, якія расплаціліся нашай сталіцай, каб Летува 50 год пабыла ў Саюзе.
На карце БССР раней 1 цяпер абведзены лініяй некалькі вёсак і стрэлачкамі паказана, што гэта Летува і Расея. От, бачыце, якая далікатнасць бвларусаў перасялілі з Браншчыны ў Гохельскую вобласць 1 абвясцілі, што гэта РСФСР, а што ВІльня сталіца беларусаў і што беларусы жывуць вакол Вільні 1 нават пад Каўйасам усе забываюць.
Я лічу, што нашаму кіраўніцтву трэба сурёзна заняцца абаронай годнасці і Інтарэсаў беларусаў мірным паўтараю мірнын, цы~ вілізаваным шляхан.
Гэта, папершае, двухбаковыя перамовы. I аб іх павінмы ведаць беларусы. Досыць сакрэтаў! Калі перагаворы не дадуць вынікаў, то трэба звяртацца ў Еўрапейскі суд у Гаазе, у ААН, апеляваць да еўрапейскай грамадскасці.
Рашэнне гэтай праблемы я бачу наступнае. Вільня 1 ВіленскІ край павінны быць падзелены. Новыя раёны Вільні, якія будаваліся летувістамі, павінны адысці да Летувы. Гістарычным цэнтран беларусы і летувісты павінны валодаць сумвсна. Нам павінен адысці раён Старой Вільні, якая заселена беларусамі, і яны будуць клапаціцца аб нашай гісторыі, аб цэрквах і касцёлах, аб нашых святых, аб магілах нашых продкаў. Да Старой Вільні павінна прымыкарь частка Віленскага краю, дзе мы ў будучым адбудуен Новую Вільню.
Гэтым будзе знята знявага з беларусаў як з народа, у якога нават сталіцу забралі”.
Аркадзь Блінкоўскі. Баранавічы.
"Звязда", 10.4. 1992 г.
"Чыя Віленшчына?
Хай рассудзіць ААН
У апошні час праблена Віленскага краю стала шырока абмяркоўвацца сярод навукоўцаў, палітыкаў, журналістаў. Усвёдамляючы ўсю далікатнасць тэмы тэрытарыяльных прэтэнзій і перадзелаў, ”Звязда" усё ж лічыць патрэбным звяртаць увагу грамадскасці на цяперашні I будучы лвс тэрыгорый, якія не могуць лічыцца чужыні для Беларусі. Пачаўшы абмеркаваннв гэтай праблемы адкрытык лістом шэрагу навукоўцаў "Гісторыя не церпіць перакосаў" ("Звязда", 11 студзеня г. г. ), сёння мы працягваем размову.
Ill правамерна і мэтазгодна пытаннэ аб Йіленскім краі выносіць на разгляд у ААН? Так, калі мірныя перагаворы аб ім паміж урадакі Беларус/ 1 Літвы зойдуць у тупік. Сёння Стала рэальнасцю вынясенне гэтага рытання на ААН таму, што Беларусь I ЛІтва суверэнныя дэяржавы і члены гэтай міжнароднай арганізацыі. Каму выгадны такі крок? Зусім адназначна Беларусі. Вось ноцныя бакі, дзякуючы якін беларускі ўрад заваюе сімпатыі сусввтнай гранадскасці 1 разам з тым узмоцніць свае пазіцыі ў ААН, што дае падставы спадзявацца на пазітыўнае вырашэнне самога азначанага пытання ў ААН на карысць Беларус1.
1. У сваіх рашэннях вярхоўная ўлада Рэспублікі Бвларусь зыхоДзіць з самых перадавых I дэмакратычных Прынцыпаў узаемааднос1н 1 супрацоўніцтва паміж дзяржавамі. Канкрзтна, у вырашэнні тэрытарыяльнага пытання аб Віленскік краі, яна, нягледзячьі на спрыяльныя Для сябе магчымасці, не кастойвае на змяненні граніц, а прапануе ператварыць Віленскі край у свабодную зону (паміж Беларуссю 1 Літ
56
57
іых эканамічных₽КсацыяльныхЬ палі ты?н^х₽а7‘ЧНЯ цесных 1 Ўсвбакосін. што будзе стымулявань і нтзграцыйныя прадэсы*3^"^ узаемаадн°навукова й'гр^^н^ Беларусі апіраецца на
скія і рускія этнаграфічныя 1 лінгпігт^ а ^ва3в заходнееўрапвйнасельніцтва Другой палавіны хтх 7 Карты * даныя перапісу
"••«•г«і<,?»»“???„;?"“?,“•,"""“" > “" °у««тш гр»ЯКІМІ рэжымані рабілася палітмй^»’ Пр к х абставінах і паміж шзнні лйсу гэтай часткі беларускай ^ніХГгэп'’ ЭДЗ?лка п₽ы выРа~
4 Сусветная грамадсхагпк тэрыторыі.
дзяржаўнасці, аб якой ёй амайь н1чогв0Цйа йб старой беларускай ваада, аб дамінуючай ролі белаоускай 7 невядома ‘. што асабліва най) у перыяд існавання нвзалеж^ага V^^ м°вы ( як дзяржаў
5. Здабыткам сусветнай ^га княства Літоўскага
Беларусь у перыяд ^існавання бм^пШ" СТа"в пра?да аб ™«. што аказалася ў самын незайздроснын а ус х 17 таталі ^Р™™ Рэжыму Становішчы ў тэрытарыяльных і эканаміч^15 рэсг7бл*к былога СССР ^йТ ў₽он яе «—« "ХІ^
Дана,ЛкабКІМ KPS ’ Ў ^H^nepm^f "ўсв таму^ш™ рааглядаЧЬ пытанне
С 1 пеРай“'°/ Да «е /о/ькГГ^ го» У Саств? Л,ТОЎ'
»елх1 са стаХск^бвлЖЙ^ Рэспубліцы ў выніку эд. бвнтропамолатава. ° *'Раўніцтвам як вынік пакта Ры
*в™^йь\к°уавкцыРЛ?^ Віленскім краі складалі яўную
euua на ўвазе тэрыторыя ў межіх чт’Л ТуТ Пад Віленскім крАем маФічных карт канца хіх j пачатку хх 1тс71 Гран,ц па ланых этнагра>>«.1».,».’™;?’“^",™ I Гу„|х „рі„
тотную перавагу ў саставе насел^ніпт™ аДназначна паказваюць 1с
; Суммын фахтам З’яўляеннв Р 6 ?руская
S™!/™ ’“’»’« ’ ’ J““"""•" "«»« е.а?
(асабліва з аўкштайтамі) агульнаму развіцц» краіны ’ выгадна стварэннв
салыяльнаЭканам/чныя па культуры 1 этн,ч»а ввльмі
sx; гйг’мж
'“°" ««»„„,, „„ „„ г,„„„„„ „,. 58 •
ленскага краю? Безумоўна. Яны атрынаюць двайное гранадзянства пры юрысдыкцыі Літвы, г.зн. застаючыся ў саставе Літоўскай Рэспублікі. Ім даецпа поўная свабода ў выбары мовы, веравыэнання, гранадзянства і бязвізавай ніграцыі ў любую з рэспублік. Такім чынам, прапануены шлях вырашэння праблвмы з Віленшчынай уяўляецца рэальным 1 мэтаэгодным.
Любыя спробы абвергнуць вышэйпрыведзеныя факты, што даказваюць права БеларусІ на Віленскі край, беспаспяховыя, не прывядуць да жаданых вынікаў. Пастаяннае імкненне некатсрых літоўскіх гісторыкаў прынізіць ролю беларускай мовы ў Вялікім княствэ Літоўскім, сцвярджаючы. што яна быццам бы была канцылярскай, лёгка абвяргаецца самім фактам наяўнасці такіх фундаментальных, асноўных (не толькі для ВКЛ, але 1 для любой дэяржавы) юрыдычных І гістарычных твораў, як "Статут Вялікага княства Літоўскага", "Літоўская метрыка" архіў канцылярыі ВКЛ і іншых напісаных на старабеларускай кове.
Улічваючы вышэйвыкладзенае, вельмі магчыма, што літоўскі бок прыме прапанову беларускіх улад і справа не дойдзе да разгляду ў ААН'\
Яўген Шыраеў, прафесар. "Звязда", 5.2. 92 г.
"Мы не агрессоры,
но должны помкять о том, что у Беларусх есть эаконные нацнональные ннтересы на Вхлешцянв.
Вавнлонская башня уннтарного СССР, державшегося на насйляк м проязволе "самой передовой партям", рухнула. Но еаде долго нак прядется разбярать завалы, хоторые осталнсь в наследство от бывшего Союза. Однхм яз нанболее парадоксальных йтогов распада СССР представляется то, что вышедшна йз его чрева еуверенные республякя Продолжают свое суцествованне в гранйцах, созданных тен же большевмстскйм насйлнем й проязвалон.
... У Бёларусй свой счеты с тем большевйстскмн временем. Печальная траднцяя предыдушйх столетнй взхрать на Беларусь как на размвнную нонету в полйтйчвскйх йграх я хнтрягах ве могушественных соседей была достойно подхвачена. В нтоге большевхстского передела Беларусь потерЯла своя мсконные эвмлй на Смолвшцйнв, БеЛоСточчннв, Бряшцйне, Двйншйнв х, наконвц, Вйлешцянв. Вйлвнскйй вопрос занймавт особое мвсто нацмональная катастрофа, йзнмчтожвнйв бвлорусского Духа в этйх краях не ймвют свбе равных.
Многйв йэ этйх нацяональнотврркторйальных потерь, не восполнймы й безвозвратны йсторню вспять но повернуть. Едянстввнным утешенйен сегодня может служкть йсторхческая правда. Н каквмй бы делнкатнымй нй былн всв этй вопросы, удвржать йх под спудон не удастся.
Пясьмо 9 йзввстных деятелей белорусской наукх я культуры, опублйкованное в субботнен номере "Звязды", доказывавт это со всей убвдйтельностью. днскуссяя вокруг вйлвнской проблемы получавт hobos йзмврвнйв. Такая днскуссйя в првддвврнй подпйсаняя Договора об основах мвжгосударственшх отношвняй мвжду Бвларуссю я ЛйтвоЙ весьма своевремвнна.
Нв сомневаюсь, что публякацйя "Звязды" была воспрйнята поразному й что эа Обвйнвнйямй ев авторов в провоцярованйй межнацнональной розня дело не. станет. Пйсьно звучнт явныя днссонансох на фоне првйсполненных вдхнодуШйя й благодушхя офяцйальных коммюНйке послвднйх месяцвв, в которых о вклвнской проблеме ня гласа, нн воздыхання. Но тут в пору предьявлять првтвнзйй не столько ав
59
«оторые. как вндно, в погоне за йллюзней бВНТеЛЯМ Э™Х комм“н«ке. ТВЖНЫХ ОТНОШВНЙЙ С СОСВДНей ЛйТВОЙ ^СКОНфЛЙКТНЫХ Й безмя
правдой. замалчявать проблему вшв г°™в“ п°СТупйться ясторяческой всей полйтйчвской благонакеренностй вйлр^У 60 рашать Вопрекя Факток нашего суцествованнн я nvTb к nemo проблема являестя нанне обеммй сторонамй. У решеняю лежмт через ее пряз
У ВЙЛвНСКОЙ ПООблемм
ная Пр” ВСвЙ Условностм ТЕКОГО деленйяМ мТ°₽,,Ч0С,£МЙ * ^‘хіхчеснавсегда с порочной тоадйнмяй < деденйя мы должны ппрвать раз я одному меткомР замечанню V™ нсторйОграфййР когда по
опрокннутое в прошлоЛТсовегск™ ЛРп™СТаВЛЯеТСЯ как настояшее° пхсывалась в угоду такуіцему моментй й *Лп»^Т°Р"Я всякмй Раз перонародамм. о белоруской йстоойй RunZn ^ратскйм отношенмям” между всю правду, не впадая в ■ РОБКО^ допжны сегодня сказать
КНІГІ ОНЛАЙН
