КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Над берагам тры кнігаўкі з крыкам гоняць варону. Сцежка звярнула ў лес. Сюды ўжо не далятае вецер. Сонца пачынае прыпякаць. Я выходжу на зялёную палянку недалёка ад возера. 3 аднаго боку — балоцістая лугавіна, з другога — старыя сосны на сухім узвышшы. Адтуль чуваць крык маладых чапляў. Вось дзе знаходзіцца іх гняздоўе! Саміх гнёздаў я адразу і не заўважыў. Яны схаваны высока сярод зялёнай хвоі сосен. Толькі нецярплівы хрыплы крык птушанят сведчыць аб тым, што калонія чапляў іменна тут. Вось да адной з высокіх старых сосен падляцела чапля. Цяпер я разгледзеў і гняздо. Яно зроблена даволі нядбайна. Чапля апусцілася на вялікі сук каля гнязда. Птушаняты сустрэлі яе частым і ўсхваляваным: — Ке-ке-ке-ке-ке... Чапля сунула ім нешта ў гняздо, і яны змоўклі. Тады яна паляцела прэч. Чаплі сядзяць на яйках амаль месяц. Малыя птушаняты бяруць корм спачатку з дзюбы бацькоў, а потым з гнязда, куды бацькі кідаюць прынесеную здабычу. Праз шэсць-сем тыдняў маладыя чаплі пачынаюць лятаць. Я саджуся на пень і аглядаюся. На соснах сапраўды, як казаў Ліпніцкі, больш за сотню гнёздаў, але ўсе яны схаваны ў зеляніне і здалёку амаль непрыкметны. Гнёзды вялікія, плоскія, зробленыя з галля і сцяблоў чароту. На зямлі пад соснамі гніюць рэшткі няз’едзеных рыб. Над імі віюцца і гудуць мухі. Пахне тут нядобра. Зямля навокал забруджана. Між іншым, чапля корміцца не толькі рыбай, але і мышамі, жабамі, слімакамі, рознымі насякомымі. Мне казалі, што за дзень яна з’ядае каля пяцісот грамаў рознага корму. 3 гнёздаў чуюцца хрыплыя крыкі. Малыя чаплі неспакойна варушацца, чакаючы корму. Некаторыя гнёзды пустыя. Маладыя чаплі ранніх вывадкаў пакінулі іх нядаўна. Яны яшчэ не навучыліся добра лятаць і трымаюцца ля гняздоўя. На суку невысокай разгалістай сасны сядзіць недалёка ад мяне маладая чапля. Я ўстаю і падыходжу бліжэй, павольна і асцярожна, з вялікімі перапынкамі. Чапля, не адрываючыся, глядзіць на мяне сваім неспакойным жоўтым вокам, але ўцячы не спрабуе. Яна яшчэ не набыла поўнасцю аблічча дарослай чаплі. Галава ў яе нейкая ўскудлачаная, дзюба шырокая і караткаватая. Выгляд, трэба сказаць, не вельмі прывабны. Я пасоўваюся яшчэ бліжэй. Чапля глядзіць на мяне падазрона, але не адлятае. Спачатку гэта мяне здзівіла, але хутка я здагадаўся, у чым справа. Чапля яшчэ не ўмее лятаць. Яна, мабыць, толькі што пакінула гняздо і адчувае сябе вельмі няўпэўнена. Гэта яе першы выхад у свет. Палёту яна баіцца больш, чым незнаёмай істоты, якую бачыць, магчыма, першы раз у жыцці, тым больш, што чалавек, які стаіць перад ёю, не робіць рэзкіх рухаў і не выяўляе варожых намераў. Вось яна і сядзіць нерухома на сваім сасновым суку, не зводзячы з мяне вострага, насцярожанага позірку. Я не захацеў яе больш непакоіць і, ціха абмінуўшы, пайшоў далей. Усюды адзін і той жа малюнак — на соснах гнёзды, на зямлі пад соснамі бруд і смецце. Вось я нарэшце і пабываў на гняздоўі чапляў! На жаль, я не магу тут доўга затрымлівацца, бо абяцаў вярнуцца ў дом ля сажалак не пазней пятай гадзіны. Па дарозе назад я знаходжу ў кустах каля пераправы свае гумавыя боты. Штаны і шкарпэткі, развешаныя на галінах вярбы, за гэты час добра высахлі, але зараз ім зноў давядзецца мокнуць. Я пераходжу мост, на якім па-ранейшаму сядзяць і цярпліва мерзнуць на халодным ветры масквічы-рыбаловы, і зноў іду па глыбокай вадзяной дарозе сярод балота. Назад ісці крыху лягчэй, бо траса як-ніяк ужо асвоена. Студэнты вярнуліся тым часам з сажалак, але ехаць на катэры навуковы кіраўнік яшчэ не дазваляе. Трэба чакаць, пакуль сунімецца бура, якая бушуе зараз на возеры. Гадзіны праз дзве возера крыху супакоілася. Але назад катэр плыве ўсё-такі не наўпрост, а ўздоўж берага, робячы круг. — Тут, у затоцы, зацішней,— гаворыць наш кіраўнік. Абмінуўшы касу, катэр выраўноўвае курс, і далей плывём па прамой лініі. Вярнуліся мы на станцыю каля дзевяці гадзін вечара. Калі высадзіліся на бераг, на возеры панаваў спакой. Неба ачысцілася ад хмар, вецер сціх, і вялізная сіняя чаша Нарачы іскрылася і зіхацела ў залаціста-ружовых праменнях вячэрняга сонца. РЫЖАЯ ГОСЦЕЙКА З’явілася ў мяне нядаўна вясёлая суседка. Вось і сёння сядзіць на сасне недалёка ад хаты, дзе я жыву. Рыжае футра гарыць, як жар, сярод зялёнай ігліцы. Чорныя вочкі, бліскучыя, як пацеркі, пазіраюць з цікаўнасцю. Я падышоў бліжэй, асцярожна ступаючы па верасе. Вавёрка і не думае ўцякаць! Яна яшчэ вельмі маладзенькая. Ніхто яе не палохаў, і яна не баіцца людзей. Мітусліва круціцца на суку, каб прыцягнуць маю ўвагу, і даверліва схіляе галаву з цёмнымі кутасікамі на вушках то на адзін бок, то на другі. Я зрабіў яшчэ два-тры крокі і спыніўся. Вавёрка зацокала, замармытала нешта сабе пад нос і забарабаніла пярэднімі лапкамі, а сама прыглядаецца, якое ўражанне зрабілі на мяне гэтыя фокусы. Калі я апынуўся ля самага дрэва, яна спрытна паднялася, робячы кругі вакол ствала, на самы верх, пераскочыла на старую яліну і схавалася ў густых цёмназялёных лапках. «Трэба гэтую вясёлую суседачку прывабіць,— падумаў я.— Няхай прыходзіць да мяне ў госці». У той жа вечар я панатыкаў кавалачкі белага хлеба на вострыя сучкі высокай сасны, што расце насупраць маёй хаты. Адзін кавалачак я паклаў на стары пень між сасной і хатай. Некалькі кавалачкаў пакінуў на ганку. I сасна, і пень, і прыступкі ганка добра відаць з майго акна. На другі дзень увесь хлеб застаўся, як і быў. Ніхто да яго не дакрануўся. Яшчэ праз дзень хлеб на сасне знік, а на пні і на ганку застаўся. Нехта частаваўся. Цікава, хто? Вавёрка ці, можа, птушкі? Наступнай раніцай я адразу, як заўсёды, зірнуў у акно. Як жа я ўзрадаваўся, калі ўбачыў на сасне супроць хаты рыжанькага звярка! Хлеба на сучках зноў не было. Жвава і спрытна пераскаквала вавёрка з галінкі на галінку, аглядаючы дрэва. Яна абабегла вакол ствала, паднялася вышэй і села на сук. Пушысты хвост звесіўся ўніз. Вось вавёрка зірнула на пень. I раптам шпарка пачала спускацца па ствале, чапляючыся за кару шырока расстаўленымі лапкамі. Залацістыя лускавінкі кары пасыпаліся на зямлю. Вавёрка саскочыла з сасны і ў адну хвіліну апынулася на пні. Кавалачак хлеба быў малы, і яна хутка з ім управілася. Затым прабегла па траве да прыступак. Вось яна сядзіць ужо на ганку перад самым акном і трымае скарынку хлеба пярэднімі лапкамі. Хвосцік яе выцягнуўся ўздоўж спіны, як пушысты пытальнік, носік безупынна рухаецца. Яна паспешліва грызе сухі хлеб. Цяпер я пераканаўся, што не птушкі ласаваліся пачастункам, а маладзенькая вавёрачка, мая рыжая госцейка. Я выйшаў з хаты. Вавёрка вярнулася на сасну. Яна перабегла па галінцы на самы край, скокнула і, раскінуўшы ў паветры лапкі і хвост, пераляцела на суседняе дрэва, а з яго — на другое, на трэцяе... Раніца была ціхая, бязветраная, і там, дзе пераскаквала вавёрка, доўга яшчэ пагойдваліся галінкі, паказваючы шлях рыжага звярка. КАНЮКІ I ЛЯЛЯК Возера было нейкага малочнага колеру і, як і ўчора, зусім нерухомае. Гладкае і спакойнае, яно злівалася на даляглядзе з такім жа малочным небам. На гэтым бледным фоне выразна і адначасова вельмі мякка вырысоўваўся чорны сілуэт рыбацкай лодкі 252 з дзвюма нерухомымі постацямі людзей. Лодка нібы застыла ў вадзе. Адлюстраванне яе ў возеры нічым не адрознівалася ад рэальнай лодкі на паверхні. Яно такое ж цёмнае і мяккае. Нічога рэзкага, ніякіх кантрастаў. Паветра насычана выпарэннямі, якія асядалі на кустах і дрэвах найдрабнейшым вадзяным пылам. На станцыі мяне сустрэў Лёня. — Mary вам паказаць новых нашых гадаванцаў,— сказаў ён.— Глядзіце. У скрынцы пад кустом бэзу сядзелі два маладыя канюкі. Памерам яны крыху большыя за варону, прысадзістыя, з гладкім апярэннем цёмна-карычневага колеру, з кароткай загнутай дзюбай і вялікімі цёмнымі вачыма. Выглядалі маладыя канюкі зусім як дарослыя, толькі аснова дзюбы была ў іх яшчэ жоўтая. — Дзе вы іх узялі? — спытаў я. — У лесе за Малінаўкай,— адкаЗаў Лёня.— На высокай сасне было гняздо з сухога галля, высланае ўнутры травой і свежымі галінкамі з лісцем... Яны ў нас ужо некалькі дзён. Канюкі трымаюць сябе мірна і спакойна. Яны нават дазваляюць гладзіць сябе па галаве. Студэнты кормяць іх сырым мясам і адкідамі з кухні. — Што вы будзеце з імі рабіць? — пытаюся я ў Лёні. — Падгадуюцца трошкі, тады акальцуем і выпусцім на волю. Канюкі адсунуліся ў цёмны куток скрынкі-клеткі. — Учора і сёння надвор’е вельмі парнае, душнае,— кажа Лёня.— Вось я і трымаю іх пад кустом, у цяньку. Ім тут лепш у халадку. Сапраўды, паветра душнае і нерухомае. Сонца прадралася нарэшце скрозь бялявую заслону, але свеціць цьмяна, заімглёна. — Чым вы яшчэ можаце пахваліцца? — пытаю я. — Больш пакуль што нічым,— адказвае Лёня. Потым, крыху ажывіўшыся, гаворыць: -— У лесе каля сфагнавага балота, усё за той жа Малінаўкай, я знайшоў гняздо леляка. Хаця, якое ж гэта гняздо? Проста подсцілка з моху на кучы галля. У гняздзе былі два птушаняткі. Калі леляка патрывожыць у той час, як ён сядзіць на яйках, ён пераносіць яйкі ў дзюбе на другое месца. Праз дзень я прыйшоў туды зноў, але птушанят ужо не было. Вясковыя хлапчукі, якія пасвілі непадалёку кароў, знайшлі гняздо і разбурылі, а птушанят забралі з сабой.— Студэнт змоўк.— Шкада,— дадаў ён праз хвіліну,— бо ляляк — птушка карысная. — Відаць, у некаторых школах на ўроках прыродазнаўства кепска растлумачваюць вучням, што птушак трэба шанаваць і ахоўваць... — А ведаеце, чаму леляка называюць яшчэ казадоем і чаму ўзнікла недарэчная байка, быццам ён доіць коз? — спытаў Лёня. — Раскажыце,— папрасіў я. — Справа ў тым,— пачаў малады арнітолаг,— што людзі часта бачаць леляка ўвечары каля коз і кароў. Часам ён бясшумна і нечакана ўзнімаецца ў паветра ледзь не з-пад самых ног у жывёлы. Леляка, зразумела, зусім не цікавіць малако. Пад нагамі ў кароў і ў коз ён ловіць насякомых, якія злятаюцца туды, дзе знаходзіцца жывёла. Людзям жа здавалася, што гэты начны птах корміцца малаком і што вялікі рот у яго іменна для таго, каб зручней было смактаць. Між тым, сваім шырокім ротам ляляк ловіць у вячэрнім паветры шкодных начных матылькоў і жукоў. Ён ловіць іх да самай раніцы, калі ўсе іншыя насякомаедныя птушкі спяць.