Падарунак на Каляды
зборнік святочнага апавядання
Браты Грым, О Генры, Чарлз Дыкенс, Ханс Крьісціян Андэрсэн, Яльмар Сёдэрберг, Жоржьі ды Сэна, Жузэ Эдуарду Агуалуза, Алешандры Радрыгеш
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 196с.
Мінск 2014
— Тады ў гэтым годзе я застануся ні з чым, таму што ў мяне быў вазок, а д’ябал яго забраў.
— Д’ябал?
— Так. Прыйшоў, пераапрануты ў цябе, толькі ў яго была белая барада, і забраў у мяне вазок.
— I ты аддаў?
— А што мне было рабіць? Ён запрогся і не сыходзіў.
— I як цяпер быць? Я прынёс вазок, каб памяняць на твой.
— А ты не дорыш цацкі дзецям, у якіх няма цацак?
— He магу.
— Чаму?
— Таму што толькі мяняю.
— Чаму?
— Таму што не магу падараваць.
Хлопчык Ісус больш не пытаўся. 3 адказаў Мароза ён зразумеў, што іншых цацак у яго не было, прынамсі каб падарыць. Мароз нікому нічога не дарыў. Але застацца без вазка не хацелася.
— У цябе ж ёсць мой вазок.
— Ёсць? I дзе ён?
— Ну там, у д’ябла.
— Так, праўда.
— Але аддай мне той, які прынёс.
— А другі?
— А другі адбярэш у д’ябла, калі яго спаткаеш, і ўсё.
— А калі не спаткаю?
— У цябе яшчэ столькі часу! А ў мяне няма іншага вазка!
— Добра... Здаецца, ты мяне пераканаў.
I Мароз — бо гэта быў ён — паставіў торбу, якую нёс за плячыма (як бачыце, бессаромны д’ябал нават торбу недзе ўзяў), і дастаў адтуль абсалютна такі самы вазок. Але ж, такі самы, такі ж, нават з аброццю. I аддаў хлопчыку, які застаўся — уявіце сабе! — страшэнна задаволены. Такі задаволены, што адразу ўспомніў адну рэч.
— А калі д’ябал цяпер зноў дзесьці прыкідваецца табой?
— Гэта лёгка. He вельмі, але лёгка.
— Што значыць лёгка? Што ты будзеш рабіць?
Хлопчык Ісус добра бачыў, што збянтэжаны Мароз не ведае, што рабіць, і пашкадаваў яго (Мароз жа падарыў яму вазок!), а таму ў адказ падарыў яму ідэю, вартую болыпага, чым нейкі вазок.
— Адгадуй сабе белую бараду. I тады д’ябал альбо будзе хадзіць са сваёй казлінай барадой і ўсе яго пазна-
юць, альбо начэпіць накладную бараду, і патузаўшы за яе, можна будзе даведацца, ці сапраўдная яна.
— Цудоўная ідэя! Але ж, якая цудоўная ідэя!
Але трошкі падумаўшы, Мароз дадаў:
— Значыць, я павінен зрабіцца дзедам.
— Чаму?
— Таму што д’ябал дзедам зрабіцца не можа.
— He можа?
— He можа. Дзеці д’ябла — гэта насамрэч дзеці нейкіх людзей.
— Тады рабіся Дзедам Марозам і адпускай белую бараду.
He паспеў ён прамовіць гэтыя словы, як Мароз зрабіўся дзедам і з барадой, якая даходзіла амаль да зямлі, такой белай, такой белай, што ад барады ішло святло.
Пасля гэткага цуду (а гэта быў сапраўдны цуд) хлопчыку Ісусу страшэнна захацелася спаць — так, каб праспаць усю ноч і яшчэ адну. Дзед Мароз зразумеў гэта, усміхнуўся, дапамог яму легчы ў ложак... Так, нягледзячы на сваю цікаўнасць, хлопчык Ісус не ўбачыў, як Дзед Мароз пайшоў, бо адразу заснуў. 3 вазком у руцэ. Д’ябал, зразумела, не вярнуўся (вось чаму дзеці спяць, учапіўшыся ў цацку, якая ім найболып падабаецца).
V
На наступны дзень, на Раство, быў выходны, так, як сёння. Многія выходзілі пагуляць у палях, а хлопчык Ісус выйшаў на дарогу, каб пагуляцца з вазком. Вядома, ён недаверліва ўглядаўся ва ўсе вазкі побач, каб знайсці сярод іх падобны да свайго. Але ніводнага такога не было. Ён гуляў, гуляў і ўжо забыўся на ўсю гэтую гісторыю, калі пабачыў чалавека наводдаль, там,
дзе было менш людзей. Ён сядзеў на камяні і выводзіў палачкай на зямлі лініі. Хлопчык Ісус пашкадаваў яго, вырашыў папярэдзіць і падышоў.
Тады хлопчык Ісус размаўляў на рэдкай мове — арамейскай, — якую многія габрэі не разумелі, ды і сёння, як здаецца, не разумеюць. Але ён быў невінаваты. Яго навучылі так, калі ён быў яшчэ маленькі і ледзь пачаў выцягваць ручкі... Дзеці дагэтуль памятаюць, як ім хочацца ўхапіць нешта далёкае. Так, праўда.
Аднак чалавек не толькі не зразумеў, што яму хацеў сказаць хлопчык, але раззлаваўся і прагнаў яго, пагражаючы палкай. Хлопчык Ісус кінуўся наўцёкі. Адбегшы ўжо даволі далёка, ён азірнуўся. I што ён убачыў?
Каля чалавека спыніўся такі самы вазок, як у яго. Тып, што цягнуў вазок, ужо загаварыў з тым, хто сядзеў. Здавалася, размова была вясёлая, бо абодва вельмі смяяліся. Толькі з рота таго, што быў за каня, веяў белы дымок, добра вядомы хлопчыку Ісусу.
***
Вось таму Мароз зрабіўся Дзедам і займеў белую бараду — каб адрознівацца ад таго, хто прыносіць пякельныя цацкі, цацкі, якія (усе дзеці гэта ведаюць) робяцца ў гэтым свеце, як і астатнія цацкі.
Як бачна з гэтай гісторыі і насуперак таму, пра што я думаў, пачынаючы яе пісаць, падстава для таго, каб Дзед Мароз быў дзедам і меў белую бараду, была не адна, а шмат. Але не пытайце мяне, чыім дзедам ён быў. He задавайце бязглуздых пытанняў, як дарослыя. Па вялікім сакрэце я заўжды кажу, што дакладна не ведаю, а калі і ведаю, то сказаць не магу. Зрэшты, дзеці пра ўсё гэта, мабыць, ведаюць болып за мяне.
3 партугальскай мовы пераклала Наста Гвоздзева
Павел Гюле
ФРАНЦ КАРЛ ВЭБЕР
За некалькі хвілін да вакзала цягнік сцішыў хаду. Вагон загайдала, колы загрукаталі на раз’ездах і стрэлках. Выпадковая спадарожніца, якая села за некалькі станцыяў да таго і адразу заснула ў зручным фатэлі насупраць яго, цяпер расплюшчыла вочы.
— Гэта ўжо Цюрых? — спытала яна па-італьянску.
Ён гэтую мову ледзь ведаў, але пытанне было такім відавочным, што ён адказаў:
— Si madame, Zurich nattirlich ich glaube1.
Яна ўсміхнулася такой мяшанцы, дастала з торбачкі люстэрка, памаду і падправіла форму вуснаў. Крадком прыглядаючыся да яе, ён заўважыў, што адна з прыцягальных рысаў яе прыгажосці — эфект простага касметычнага намагання, а не прыроднага. Рэч была ў вуснах, а дакладней — у ніжняй губе. Насамрэч яна не была болыпай за верхнюю. Але адпаведна накладзеная памада надавала ёй пэўнай дэманстратыўнасці, гэта было як шчырае запрашэнне да пацалунку і адначасова пагарда да таго, хто на гэты пацалунак адважыцца.
Ён адвярнуўся да акна. Але цягнік якраз заехаў у тунэль віядука, і ён убачыў яе асветлены лямпачкай твар. Спецыфічны абрыс вуснаў рабіў яе падобнай да мадонны
1 Так, мадам, Цюрых, канечне, я мяркую (іт., фр., ням.).
Басіні*. Але ў жанчыны, намаляванай у Рыме чатырыста гадоў таму ў вобразе Марыі, не было на вуснах памады. Што з гэтага параўнання вынікала? Нічога. Цягнік тармазіў, павольна ўязджаючы паміж перонаў.
— Можа, вы ведаеце, як даехаць да гатэля «Гатард»? — гэтым разам яна запыталася па-ангельску.
— Гэта блізка. Нават не варта браць таксоўку. Адзін прыпынак тралейбусам. Пешкі сем мінут. Гатэль «СэнтГатард» на Бангофштрасэ, 87, бачны здалёк.
— А вы ведаеце горад, — сцвярджальна сказала яна.
— У пэўнай ступені, — адказаў ён ужо на пероне, падаючы ёй багаж з вагоннай прыступкі.
Яна кіўнула і вельмі хутка рушыла ўперад. Скрыўленае колца яе валізкі папісквала на кожным абароце. Толькі калі жанчына знікла ў натоўпе падарожных, ён падышоў да раскладу на пероне. Ён рабіў так кожны раз, калі высаджваўся на вакзале ў чужым горадзе, нават калі ўжо меў зваротны білет. Пасля глядзеў расклад яшчэ раз, ужо ў будынку вакзала. Гэтаксама ён зрабіў і цяпер, а пасля павольна, не спяшаючыся, накіраваўся да білетных кас, дзе, трохі задраўшы галаву, стаў перад галоўным інфармацыйным табло. Усё правільна: у яго ёсць тры магчымасці для вяртання, вядома, калі не лічыць камбінаваных пераездаў, на якія не варта звяртаць увагі.
Калі б ён належаў да людзей, якія робяць з падарожжа вечную прыладу для выраблення словаў і бессэнсоўнай балбатні, ён адразу б занатаваў, што Цюрых павітаў яго пахам гарачага шакаладу і пераспелых мандарынак. Шакалад ён выпіў стоячы каля аднаго з буфетаў яшчэ ў вакзальнай зале. А моцна падгнілая садавіна высыпалася з драўлянай скрынкі, якую перастаўляў турак, замыкаючы свой шапік. Ён ненаўмысна зачапіў адну мандарынку — і гэта было вельмі непрыемнае пачуццё: замест таго каб спружыніста, як тэнісны мячык, выска-
чыць з-пад бота, плод з балоцістым хлюпам літаральна разлезся пад падэшвай. Няспешна крочачы па Вакзальнай вуліцы, якая ў тым месцы ішла трохі пад гару, ён не мог пазбавіцца ўражання, што гэты гаркава-салодкі пах вандруе разам з ім уздоўж крамных вітрынаў, банкаў і дамоў. He прайшло і дзесяці хвілінаў, як ён паставіў сваю невялічкую валізку каля стойкі на рэцэпцыі гатэля «Сэнт-Гатард», і мужчына з сумным тварам, падаючы яму рэгістрацыйную картку, спытаў:
— Мэта прыезду?
Ён не ведаў, што адказаць. Урэшце буркнуў:
— Турызм, — і дадаў, не хаваючы раздражнення: — Турызм і бізнэс, але хіба я павінен гэта пісаць?
— Ды не, — рэгістратар забраў картку і падаў яму ключ з нумарам 305, — нам проста рэкамендавалі задаваць гэтае пытанне. Самі разумееце, — ён канфідэнцыйна ўсміхнуўся, — бяспека.
Далейшая размова не мела сэнсу. Але калі ён ужо сеў на ложку ў сваім пакоі і, сцягнуўшы бот, ачышчаў намочанай хустачкай падэшву ад рэштак мандарынавай калатушы, ён раптам адчуў сапраўднае раздражненне. Які тэрарыст раскажа парцье пра мэту свайго прыезду? А калі так — чым было гэтае пытанне? Тэстам? Перасцярогай? Прывітаннем па-швейцарску?
Уключаны тэлевізар не прынёс спадзяванага расслаблення. Ён пераключаў каналы, на нейкі момант затрымаўшыся толькі на CNN. Разрываныя на шматкі целы шыіцкіх пілігрымаў нагадвалі пра вайну, якая доўжылася недзе ў краіне пяскоў. Ён не мог згадаць імя аслепленага цара, закаванага ў кайданы, якога білі палкамі на пустыннай дарозе. У любым разе гэты вобраз, які ён памятаў яшчэ з заняткаў па рэлігіі, менавіта цяпер і згадваўся ў тэлевізійным сюжэце. Калі ён выстукваў на кнопках мабільніка лаканічнае паведамленне — «даехаў, усё ў парадку», — перад камерай рэ-
парцёра перасоўваўся шэраг ваеннапалонных з павязкамі на вачах. Але не гэта прыцягнула ягоную ўвагу. Вось жа, з суседняга нумару да яго данёсся высокі жаночы голас. Прабегшыся па гамах, прыгожае, нязвыкла гучнае дзявочае сапрана заспявала «Магніфікат»*.
Ён заўважыў, што ў шафе, у якой ён развесіў выцягнутыя з валізкі кашулі, замест тыльнай сценкі — дзверы ў суседні пакой. Яны былі напэўна замкнутыя, але факт, што ён жыве ў палове падзеленых апартаментаў — калі браць пад увагу не надта герметычную гукаізаляцыю, — быў чымсьці накшталт непрыемнага сюрпрызу. Быццам ён купіў білет першага класу на цягнік, усе вагоны якога — толькі другога. Але гэта не мела значэння што да музыкі: яе чыстая прыгажосць прымушала захапляцца ёю нават такім дзіўным чынам — засунуўшы тулава ў шафу і прыціснуўшы вуха да патрэсканай дошкі. Калі «Магніфікат» адгучаў, ён ужо хацеў змяніць нязручную позу, але ў суседнім пакоі пачаліся інтрыгоўныя змены. Спявачка пачала вывяргаць з сябе цэлыя фантаны гнеўных выразаў. Хутчэй за ўсё гэта было практыкаванне, рэпетыцыя, бо ні на адзін праклён ці выкрык не прагучала адказу. Потым фантаны лаянкі раптоўна вычарпаліся, і істэрычнымі каскадамі выбухнуў смех, які скончыўся выкрыкваннем нейкага імені. Луі? Лучыяна? Дакладна ён не пачуў. I не згадаў такога лібрэта ні ў адной з чутых даўным-даўно операў.
КНІГІ ОНЛАЙН
