Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік
Вацлаў Ластоўскі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 853с.
Мінск 1990
ВГРЕБАТЬ tumo у што: ўграбяць. Бульбу ня трэба глыбока ўграбаць ў зямлю. Жук ў грабаецца ў зямлю.
ВГРЫЗАТЬ tumo, ўгрызлць. ўгладлць. Сабака ня можа ў г л а д а ц ь костку. Мышы ў г р ы з аюцца ў хчеб ІПашаль ўгрызся ў стол. Сабака ў гр ы з с я ў ваўка. Заўгрызся ён у злосьці ceaefi. Заўгрыз конь цуглі.
ВГУСТ'Б, ня рэдака, цвёрда; ўгусна. Есьць ён і смачна і ў г у с н a. Н а ў г у с ь ц ь зварыла яйкі,
сьпякла яечню. Загустая была ў цябе страва.
ВДАВАТЬ црк. даручаць.
ВАДВАТЬСЯ, ўдав<гцца. Што табе ў д аааццауіхню сварку. Хлапец ўдаёцца да дзеўкі. Удаўся да яго па раду. Удлча, характар, натура: Такая яго ужо ў д а ч а. Жывоіі ў д а ч ы хлапец. Добрая ў 0 а ч а, ды слава лядача.
ВДАВЛЙВАТЬ што; ўклясюгць, ўціскаць. Сена трэба добра ўціскаць каб не разтрасалася. Ен любіць ўціскац ц а паясом. Што за ахвота ўціскацца ў чужую кампанію. ■ Ня трэба ўкляскаць пальцы ў цеста, бо на бахонках астануцца ў к л я с л а с ь ц і. У к л я с л ы р ы с ун а к на кубку. Выпукла-ўкляслае шкло.
ВДАВНВ, ўдлўнасьці, ўдаўне. Удаўне ішпо ў сьне. Удаўнасьці лепей жылося.
ВДАЛБЛЙВАТЬ што у што: ўдзяўбе/жыць, ўб/ць, ўмяждэрыць. He так легка ў м я жд еждр ы ц ь яму што ў галаву.
ВДАЛН, здалгк, водаль, сыздаль. Ен стаяў водаль хаты. Сыздаль чуеаць яго песьні. 3 д а лё к я ўбачыў яго.
ВДВНГАТЬ што у што, усув<гць. Ня трэба ў су в а ц ь нос у чужыя справы. У с у н ь шупляду (ад „шупло“-дзюпло) ў стол. Усунься толькі да іх, то зараз пачнуць нараканьні свае. Усоўная д а с к а да падоўжаньня апала.
ВДВОЕ, ў два разы, двойчы, ўдвурігд, удубэльт, ўдзьвёх, удвоя.
ВДВОЙНВ, падвойна, двурлдна, ўдвая.
ВДВОЕМ, ўдвоя, у двліх, ўдзьвсх, самдруг.
ВДЕВЯТУЮ, удзевяцрра. Уд зев я цера ўкрадзе, дзесяіпае патаргуе.
ВДЕРГЙВАТЬ што у што. ўдзяв<шь, ўаягаць, ун/зываць, Цяжка сьляпому ў б з я в о ц ь (у ц «г а ц ь з а ні з а ц ь) нітку ў іголку.
ВДЕРНЯТЬ аб расыцінасьці: ўкараняць. Трава у каранілася на гародзе.
Вдесят—Вдосталь
56
ВДЕСЯТЕРО, у дзесяцера.
ВДЛПНЬ, удоўж, удпўжкі, наўдоўж. Ты яху сьцялі ў д оў ж. а ён ке.йіць ў п о п е р а к. Бярно было ў д оў ж звыж шрох сажон.
ВДОВА ж. незлмужная кабета пасьля сьмерці сваГп о мужа: ўдавл, ўдав/ца, ўдоўка. Уд а в а ня дзеўка, а квас не гарэлка. Вадой плывучы, што ў д а в о й жывучы. У д а в о іі ды сіратоіі—хоць воўкам выіі. У ўдовы хлеб гатовы.
ВДОВЕЦ л/.. мужчына нежанаты па сьмерці жаны: ўдавец. Ўдавец дзяцям ня бацька, і сам круглы сірата. Ўд авец т в а тіііо сіроцтва. Ня даіі Бог ні.ў д а в е ц, 'ні гарэць
ВДОГАД, ўдогад. /1 мне і ня ўдогад тое было. Дзе-ж нам таго з д о г а ду набрацца. Дагадлівы хлапец. А ў д о г а д табе, што ён намякаў.
ВДОГОН, наўдагон, ўдагонку Едзь н аў д агон за ім. Ўд а г о н ку п а г н аў с я.
ВДОЛГБ, ня скора шмат, часу спусьціўшы: ўдоўзе.
ВДОЛГ, у доўг, ў позычку, ўпавб>р. Ўдоўг узяў. Ў даўгах па вушы. На павер мне далі ў краме. Ўпозы ч узяў грошы.
ВДОЛЬ, удоўжкі, ўздоўж чаго: наўздоўж, наўсьяж. Зьезьдзіў сьвет у з д оў ж і ўпоперак. Дровы ня ўпоперак, а ў з д о ж к і шчапаюць. Н а ўздоўж дарогі пабудаваліся. Наўсьцяж ракі ішлі. Сьцялі ей ў д оў жк і, а яна ляжа ўпоперак. Ў нас адна толькі наўсьцяжная вуліца.
ВДОМЕК ў дагад каму. хто дагадаўся, ськеміў: ўдогадзь. А ціўдогадзь было табе, што ён казаў.
ВДОМН14К зяць прыняты ў сямью, прызячаны; пымак. Пайшоў да іх у прымак і. Пр ы м а цкі хлеб—сабацкі.
ВДОСТАЛЬ, ўдохаць, ў канец, ўдосыць: ўдостань, ўдакон. Удакон зрўнаваўся. Удакон пагарэлі. У д о с т а н ь ўсяго у іх ёсьць.
ВДОХНОВЕНІЕ, натхнгньне. Німа ў яго натхненьня ў моас, ў пісаньні. Сьаяіпы, натхнёны чалавек. 3 сваііго натхненьня нічога ня зробіць, ўсё скажы ды пакажы.
ВДРЕБЕЗГЙ, ўдрызг. Ўдрызг разляцелпеч акно. ўдрызг пьяны.
ВДРУГ, зрлзу, нарлз, рлптам, зьнгчаку, зьпенлцна.
ВДРУГОРЯДЬ, ўдругарадзь, ўдвлкрат, ўдубальт.
ВДУНУТЬ, ўтхнуць, ўдыхнуць, ўдзьмухнуць.
Бог ў т х нуў ў чалавека бсзсьмярртную душу . Ўд ых ну ц ь жыцьцё ў жылы. Ўдзьмухну ць зеліва ў вока.
ВДУМЫВАТЬСЯ у што, ўдумывацца, удумляцца. Заданьне ня мудрае, а ня ўду маўшыс я не разьвяжаш. Трэба у ду м л я цц а у кождае слова.
ВДЫХАТЬ што, ўдыхлць. Разам з паветрам мы ўдыхаем многа староных частак і ўсякаб жокаці (йспареній). Нябошчыку жыцьця неўдыхнуць. Ўдыхаць добрыя мыслі ў каго.
ВД-ЬВАТЬ што у што, устаўляць у вузкую агворыну і ўцягаць у яе: ўнізяць. Пальца ў іголку ня ў н іж а ш. Нітка ў іголку сама унізаласч. Нанізай пацеркі на нітку. Нізаньне пацеркаў, марудная работа.
ВД'ЬЛЫВАТЬ што у што, умацовываць адну рэч у другую: ўпраўляць, ўпушчаць, _ ўстаўляць. У пр авіць ка.чень у пярсьцёнак, Ў пу с ь ц і ц ь брус у сьцяну. Ўставіць сьпіцу у калясо.
ВЕДЕНІЕ (ад „вадзіць"), вядзежа, кіраўн/цтва. Вядзежа спраў. Кіраўніцтва установаіі.
ВЕДРО, ВЕДРІЕ, ясная, ціхая, сухая пагода: погадзь, пагодлівасьць.
ВЕДРО, дрэўлянае або бляшанае абручнае начыньне з вушамі і дужкай: вядро. Вядро ўжыванае да даеньня кароў—даенка, дайн/ца. Вядро з вечкам насіць ў поле страву—ряга, ряжка. Вядро з днішчам зьверху, да дзёгцю—карчага.
Везд"Ь—Венззель 58
ВЕЗДЬ ўсюды, паўсюдна. Ўсюды так як у нас. П аўсюд на адно і тое-ж: гора, хваробы (Сержп.)
ВЕЗД'ЬСУШ.ІЙ ўсюды/сты. Бог ўсюдыісты.
ВЕЗЕНЫХ, вязомых, везеных, вгзных.
ВЕЗЕТ, шанцуе, ручыць, фэрціць, тахц/ць. Шанцуе балазе. Што не пачне, ўсё яму ручыць. Ру ч ыць у карты, як вісельяіку. Т а хціць кождая справа яму. Фэрціць яму ў карты.
BEKLUA лясны звярок: вавёрка.
ВЕЛЙКІЙ, перавышаючый звычайную меру: вял/кі, в-лій. Вялікая рожніца паміж вялікім розумам і зялікай хітрасьцю. Велій Бог на на небе. (Вяліжск. п.).
ВЕЛЙЧІЕ вял/касьць. Вялікасьць душы. Зразумейце ўсю вякікасьць гэтай ахвяры.
ВЕЛЙКАН, волат, вяліклнец. Валатоўка, капец, курган бронза&ага вгку. Вяліканцы (волаты) калісь жылі на сьвеце, а цяпер, людзі малеюць.
ВЕЛНЧАТЬ вялікоміць, ўзвышаць.
ВЕЛНЧЙНА, вялічыня, веліч, вяліковіна.
ВЕЛЙКОЛ'ЬПІЕ, пяропых, веляпышлівасьць.
ВЕЛЙЧАВЫЙ, наўзвялічны, наўзвельчы, вялікомны.
ВЕЛЬМОЖА, вяльможа, магут. От царя й от могутей. Предстояху могутіі і все боярство (Срезневск),
ВЕЛ'ЬТЬ каму што: вялець, загадываць, 3 а г абу твайго не паслухаю і вяленьня ня споўню, ВЕНА ж. лац. агульная назова чорнакроўных ўзваротных жыл: вэна, жыла. Пусьціць жыльную кроў.
ВЕНЕРА ж. паміж якой і Марсам зямля наша аварачваецца наўкол сонца: вэнэра, заранка.
ВЕНЕРЙЧНАЯ БОЛ'ЬЗНЬ, францы, сыфіліс
ВЕНЗЕЛЬ м, польск. пачатковыя літары ўласных імён: пяроплетак.
ВЕНТНЛЯТОР м. лац. рожнай формы прыбор да ачысткі, асьвяжэнья паветра: душн/к.
ВЕПР м. агульн. слав.., вепр, вяпрук; сьвінвы самец: кабдн, кнур, кнораз.
ВЕРБЛЮД м., ючная (трочная) скацежына: вярбюд, драмадэр,
ВЕРБОБАТЬ каго. ням. намаўляць, набіраць самахотнікаў у войска: набіраць, каптавяць.
ВЕРГАТЬ, ВЕРГНУТЬ што каго, кідаць, зваліваць; рынлць. Ур ыну лі мяне ў бяду. С ы зрынулі камень з гары. Рынуўся бегчы бараніць, ВЕРЕВКА ж, агульн. славянская пазова зьвітай у некалькі стволак тоўстай ніткі (ад аборыны ў гусінае пяро да гужа), кождая стволка каторай скручаецца сьпярша асобна з павясма на крук: вяроўка. Рожнавіднасьці па таўшчыне: шнурок, вярчопка, абора, пастромак, лейчына, вяруга, вяроўку, снасьць,
ВЕРЕД м. стрыжнявы нарыў: скула, всрад.ІІадвярэдзіцца, падарвацца. П р ы в ярэ дл і в ы, капрысны, вычварны.
ВЕРЕЗЖАТЬ, выдаваць бразгучы рэзкі і прадоўжны голас: верашчэць, зьвіржджзць.сквірчэць, сквіл/ць. Цэлы дзень верашчыць са злосьці. Скваркі на скварадзе сьвіршчаць, сквіраць, верашчаць. Верашчака, названьне стравы злюбленай беларусамі: на сквараду кладуць пакрояныя скваркі, каўбасу, шынку, сквараць і гарачай, скв ip43 чай падаюць на стол; ужываецца як макалка да бліноў. Верасклівец, крыкун. Разверашчлцца, разкрычацца.
ВЕРЕННЦА ж. разпалажэньне чаго чародам, у адзін парадак, кішкой: плойма. Пералёгныя птахі лятуць плоймамі або ключом.
ВЕРЕСК м. расьц. Erica Galtana vulgaria, всрас. Верасень, названьне дзявятага месяца ў годзе.
ВЕРЕТЕНО ср. агульн. слав. верацяно, дрэўляная тачоная палачка да прадзіва. Знаіі баба сг.аё крывое верацяно.. На шыльца, на мыльца, на
Верет—Вертушка
60
крыва вераценца. Лоб кручком, нос сучком, бруха лубком, хвост верцяном. Верацяно, Взрацейніца, названьне адмены вужак.
ВЕРЕТЕНО, ў машынах і прыладах: вось, цэўка, па якой што небудзь авяртаецца,
ВЕРЕТЙІЦЕ ср. грубая каструбістая тканіна, з якой шыюць мяшкі: зрэбьбя, пакульля. Ходзіць у зрэб ьб і,ў пакульлі, Зр э бн а я, паку ьная каійуля.
ВЕРЗЙЛА, рослы сільны няскладны чалавек: галабгнь, драба, даўгай, даўгайла.
ВЕРЙГЙ мн. жалезныя аковы ношаныя збаўляючыміся на голым целе; ратуп. ПастОм і ратугамі каванымі цела чарыў.
ВЕРСЙФЙКАЦІЯ лац. пісаньне вершаў, вершаваны склад; вершаваньне, вершафікдція.
ВЕРСТАТЬ, раўняць, зраўніваць, дзялгць: шыхтаваць: у друкарнях раздзяляць набор: ламаць.
ВЕРСТАК м. стол, лава асобнага устройства да ручнога рукомесла: поставень, постаў, паставец. Сталярны, млынарскі, слёсарскі постаў пастав е нь.
ВЕРТЕЛ м. жалезны прут да пячэнья мяса; ражон, вожаг.
ВЕРТЕП м. пячэра, падземны прытулак, недаступны яр: ямяга, пячэра, ламярня. Гэта ямяга разбойніцкая, а ня крама.Папнеўях, карэньнях ды ямягах ўсю ноч вазіў.У ламарні жывуць, як злыдні.
ВЕРТЙКАЛ м. лац. дуга круга, простападнага да горызонту: простапад.
ВЕРТОГРАД м. црк. вінагроднік, сад.
BEPT^Tb што, прывадзіць у кругаваротны рух: вярцець, вярчоны, вярцемы,вярцежны, вярценяць; круц/ць. Завертка, прыбор чымзакручваюць шрубы. Верткі, вяртлявы, вывёртлівы, спрытны.
ВЕРТУГ, канец восі ўстаўлены у гняздо: пятн/к.
ВЕРТУШКА ж. пяровертка на восі да запіраньня: круцелка.
ВЕРХ м. агульн. слав. процілеглае нізу, часыіь абернутая к небу, вышэйшаяпа раўні: верх. Верх галавы, гары, дому.
ВЕРХ м. павалока, пакрыцьце: Барма (шуба) з суконным верхам,
ВЕРХОВАЯ "ЬЗДА, конная язда. Прыехаў ко нна. Нейкі коннік праехаў полям.
ВЕРХОВНОСТЬ, зьверхнасьць, зьверхнік, старшы чынам (начальнік). Назьверхні, які ляжыць на версе, процілеглы падысподняму.
ВЕРШАТЬ справу, даканчаць, пастанаўляць: вяршыць, верхаводзіць'даканлць. Завяршылі хаіпу, стог. Давяршай пачатае. Завяршылі справу. Доля даканалася. Ен. там у іх вер хаводзіць усім,сам ўсе спрявы вяршае.
КНІГІ ОНЛАЙН
