Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік
Вацлаў Ластоўскі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 853с.
Мінск 1990
БЛЕСК м„ бліск, бліскучасьць, полыск.
БЛЕСНУТЬ, бл/снуць, лыснуць, зігнуць, сьвігнуць.
БЛЕСТКА. бляшачка ўжываная у гафтарскіх работах: бл/шчык.
БЛЕСННТЬ, абдаваць або разіць бліскучаеыйо; лышчэць. На гладкаіі паперы цяжка пісаць бо лышчыць. Палысьні люстэркалі. Веснавы сьнег лышчыць, ажвачам Оо.іесна. Лышчэць, палыскаць
БЛНЗЬ чаго, наўзбл/зь, каля
БЛНЖЕ, бліжэй, бліжчэй.
БЛНЖНІЙ, кожды чалавек устасункуда друіога: бл/жні, бл/жак, бліжанец. Усе людзі адзін адннму бліжнія. Любі бліжака свайго, як самога сябе. Ня зыч бліжанцу саайму благога.
БЛНЗНЕЦ м. блізьн«к, блізьн^ц, блізьняцкі’ блізьняты.
БЛНЗОРУКІЙ, у каго кароткі зрок, хто бачыць толькі зблізка: пангклівы.
БЛНЗОРУКОСТЬ, пан/клівасць, пан/клівіца.
БЛНК м. ням. маляр., яркае сьвятло, кладзенае на тыя мейсцы абраза, якія так асьвечаны, што блішчаць: ясвл, ясьвінл, блісл.
БЛНН .u. блін, блін?ц, аладак, нал^сьнік, грьг бок, корж, сачэнь, цадавік. Блін ы бываюць пшанічныя, аржаныя, ячныя, гарохавыя, аўсяныя, бульбяныя, прэсныя і кіслыя. На ўсю сквараду печаны, калі ен тоўсты, носіць агульную назову—блін, калі тоўсты і сухі, з молатай яукі—корж; з пшанічнай мукі на яечнай пенцы і масьле —гр ыбок; са ўсякаіі мукі на макавым ні канапельным малаку—сачэнь; з аўсянога цэду-цэдав/к, цадавень; з пшанічнай мукі тонкі блінналгсьнік; дробныя блінцы кругленькія—а л а д к і.
БЛОК м. дзьве дрэўляныя лапы паміж які.мі хстаўлена на.восі шпуля з пазам пасярэлзіне; чакал<г, шпульгл, пярасьвер.
БЛОХА ж. чужапасны інсэкт: блаха, сксчка.
БЛУД .ч. слова гэга, са ўсімі выводнымі, мае дваакі сэнс: а) адкланенье ад простай дарогі ў простым і пераносным значэньні і б)царкоўны і кніжны—у значэньні цялеснага грэху і бязшлюбнага су-
35
Ьл'Ьдный—Боговдохнон.
жывецтва; ў першым значэньні: блукаць, блудз/ць; блудн/к, мейсца дзе блудзяць, дзе блудныя дарогі. У другім значэньні: блудзень, блудніца, блудадзейства.
БЛ'БДНЫН, бледны, бліднуць, бледнал/кі; мярцьвяністы.
БЛІіДНО-АЛЫЙ, чырвоністы.
БЛ'БДНО-ГОЛУБОЙ, блакіцісты.
БЛ'БДНО-ЗЕЛЕНЫЙ, зеленявы.
БЛЮСТН каго. што, сцерагчы, надзірдць, заховываць.
БЛЮСТкІТЕЛЬ .w. надзорнік, захоўнік.
БЛЮДО ср. вялікая плосмая міса: паўм/сак, тал^рка, глатка, цынлтка, гэта апошняе названьне тасуюць калі талерка бывае цыновая.
БЛЮДО ср. ежа падаваная па стол: стрйва Абед з трох страў.
БЛЮДЕЧКО, падстаўка пад шклянку ці чашку: сподак, сподачак, тайстдрка.
БЛЮДОЛНЗ м. місал/з, місал/зьнік.
БОБОВНДНЫЙ, бабчосты.
БОГАД'БЛЬНЯ ж. прытулак для старых і калек; шпітлль, убожніца
БОГАТСТВО ср. багацьце, багацтва. Багацтва пушыць, а убожсзва сушыць. Конь бяз уздэчкі, a б a г а ц ь ц я бяз розуму. Б a г а т a—многа, засобна. Б аглч, эпітэт агня, Багатыр, багаты чалавек. Багяты, багачэй засобны, ўсяго маючы. Багатка расыііна называная пе расійску—одуванчнк.
БОГАТЫРЬ м. татар. баечны сілач, пабіваючый адным махам многа ворагаў і розныя дзіватворы: волат, харобр, палянец, магут.
БОГ .ч. Бог. Божанька, Божухна.
БОГННЯ ж. бапня, багавіца, богаўка.
БОГОБОЯЗНЕННОСТЬ, богабойнасьць БОГОБОЯЗЛНВЙ, богабойны БОГОВДОХНОВЕННЫЙ, натхн^нны
БОГОМАТЕРЬ, Маці Божа.
БОГОМОЛ кузурна, струм^ль.
БОГОНЕНАВНСТННК .if. багляй, баглайнік.
БОГОСЛУЖЕНІЕ ср. набажэнства, адпрлва; царкоўная адправа, адправа імшы сьвятой.
БОГОТВОРНТЬ, багоміць.
БОГОУГОДННК, справядл/вец, багагоднік.
БОДАТЬ каго, калоць, калоць рагамі; басьц/, бадзб’цца, бадун, бадл/вы. Бадлівай карове Бог рог ня дае. Наш яол бадлівы, заўсёды з другімі валамі бадзецца, дык мы яго бадуном завём, Толькі вол хацеў другога басьці, ажно шоіі, як баднуў яго ў слабізну. Бадыль. будыль, калючка на расьцінах.. Б ад а віл а, б а д ав е н ь. рагаціна з яосшрым канцом.
БОДРЫЙ, бойкі, жвавы, чапорны, чапоры, чоўны, крдзвы.
БОДРНТЬ, чапорыць, сьмгліць, чуняць, кразьв/ць,
БОДРНТЬСЯ, чапорыцца, харахорыцца, крэзьвіцца.
БОДРСТВОВАТЬ, ня спаць, не драмаць; чуняць.
БОЕВОЙ, бойны, б/тны.
БОЖЕСТВО, божышча.
БОЖНТЬСЯ, бажыцца, кляношыцца, прысягяцца.
БОЙ, б/тва.
БОЙНЯ ж. мейсца дзе бьюць жывйлу на мяса: рззня. Разьнік, той хто рэжа жывёлуна мяса. Кампніца, слова паходзіць ад названьня разьніцкага нажа „сяпаг"; сяпануць, ткнуць разьніцкім нажом, цяць нажом па целе; сяпажыць, займацца сяпацтвам; сяпач, разьнік, скурадзёр, кат, палач.
БОКАЛ м. лац. вялікі на высокай ножцы, к^бак, келіх.
БОК м. старана рэчы; у кождай рэчы ёсьць верх і ніз, рэшта зьнесевіхплосмаў называюцца бакамі,
калі выключыць зад і перад, то будуць два бак/, правы і левы. Таму казак і гладак, tumo пад'еў ды на бак. Hi ў бок ні ў сіпарану. Калі скокам. а калі і бокам. Старана, краіі, 'бераг: Перавязі мяне на тоіі бок Дзьвіны.У нашым бяку гэтага яшчэ не чуваць.
БОКОВОЙ, субочны, наўзбочны. Зыіідзі ў субочную вулку. Ен яго атазваў насубач 7 нешта сказаў. Наўзбочная дарожка. Наўзбочнік панскі.
БОЛВАНКА ж. калодка ў краўцоў да псглсньня (прасаваньня) швоў: цяльпушок.
БОЛДА ж. пабойня да шчапаньня дроў; цяльпяга пабойня.
БОЛОНЬ ж. усё што адзявае, абцягас; плеўка> пузыр, грудна-брушная перапонка; маладыя, яшчэ не ацьвярдзеўшыя слаі дрэва; шыба шкла ў раме: балона, абалона.
БОЛОТО ср. не перасыхаючая гразь. Балота бываемахавое амшарына,калі яно заросшас мохам; алёсістае, ллсье, заросшае балотнымі травамі творачымі торф або алёс; дрыгвл, крокаць, калі рэдкая гразявая каша пакрыта зьверху зыбкай карой, руда, арша, аршявіна з комьямі жалезнаіі іржы.
БОЛТАТЬ, прывадзіць цечу у рух': баут;гць. Баўтаць языком; баўтаць, баўбамць, блявурзглць, блявурзіць.
БОЛТАТЬСЯ, баўтлцца, цялгпкацца, путллцца. Боты баўтаюцца на нагах. Мы абаўталіся насьвеце. Ня л ё п к ае цц а міжнебамі зямлёіі, як казлова барада. Шабля пры баку ц я л ёпкае ц ц a. [1 у тл аец ц а. як сьмятана ў боііцы. Надылбом пяро путлаецца.
БОЛТ .я. англ. жалезны тоўсты цьвек не васграканечны, а з вуіпком і загваздкаіі; шворан, знузень.
БОЛЬ ж. самас пачуцьце цялеснаіі мукі/ боль. Пачуцьце болю. мукі, нсздароўя, духовая мука: болесьць, болесны,болькасьць. Ніхто бо.іькасьці .матчынага сэрца ня вйізьяедаў. Болесьцівы, склонны к хваробе, хворы. збялі’лы, душоіі. Моці
Бол—Борт
38
болесьлівая. Б о л яў к а, 6 а ляч к а. больк a нарыў верад, прышчык.
БОЛЬНЙЦА ж. установа для лячэньня хворых, лазарэт, лячомніца.
БОЛЬШОЙ, вял/кі, вялічэзны, абшырны, аграмадны. Бальшак-нка старшы-ая дружка пры ма ладой (Смал.).
БОЛЬШННСТВО, большасьць. ч
БОЛЬЗНЬ ж. хвароба, нядужжа, хворасьць.
БОЛ'БЕ, больш, балгй.
БОЛЯЧКА ж. болька, прышч, струп.
БОРДЮРЬ м. франц. шляк.
БОРЗОЙ а сабаках, хорт.
БОРМОТАТЬ, гаварыць не выразна, скора ісабе пад hoc; марматаць, айгмрыць. Мармыль, той хто мармоча; надуты, нахмылены чалавек.
БОРОВ, м. кладзены кабан, кнур; парсюк, вяпрук, вепр.
БОРОЗДА ж. рэз жалабом зроблены сахой або плугам: баразна, бараз/ць, баразнавяць; разора. Барозістая, ральля.
БОРОЗДНТЬ, рэзаць ральлю бараной: баранаваць, скародзіць
БОРОНА ж. барана, скарадя.
БОРОТЬ каго, асіліваць, перамагаць, сходаць, здужаць боручыся або ў бойцы; бароць, перамагаць.
БОРОТЬСЯ з кім, ходацца. барукацца, дужацца, змагацца, доляцца.
БОРЬБА ж. змаганьне, барлцьба, дужлньнеся, доляньнеся.
БОРЕЦ .if. змагар, змагяньне; барацьбіт, дужб/т. Змагарна, пабедна, дасьцігаючы пабеду змаганьнем. Наперад, змагарна наперад да волі цярэбячы троп.
БОРТ м. франц. рабро. грэбень: v тканінах крлйка, пруг.
БОСНКОМ, басанож, басаногі, басаножка. басанка.
БОСЯК м. басота, галцяй, галцяйства.
БОТВА ж. пень і лісьця травяністых, асабліва караняплодавых: батаўе, батузьзё, буцяўё, буцяв/на, Буцець, разбухаць як травяністы лісьць, таўсьцень; Бацьвіньня, ладыгі бурачапага ліста ўжываныя на ежу; названьне стравы з бацьвіньня. Нацьвіньне, націва, зелень дробных траў, асабліва гародных; бруквы, морквы, пятрушкі, цыбулі. Батугг, пні травяністых. Батог, мяккі, плецены з рэмяня гарапнік. Бутуз, малы, пухлы хлапец. Бунець, таўсьцець, набухаць, сыцець, расьці.
БОТННКА ж. франц. паўбоцікі з кароткі.мі поратымі халяўкамі на зашпілках, завязках або гу.мілястыцы: камлшы. чарав/кі.
БОТФОРТЫ м. мн. франц. боты са стаячымі халявамі вышэй кален: штыльпы.
БОЧЕНОК м., барылка.
БОЧЕННТЬСЯ, бочыцца
БОЯЗНЬ, боязнасьць, боязкасьць, боесьць.
БОЯЗЛНВЫМ, боязкі, страхаморлівы.
БРАЗДЫ ж. мн. каленісты жалезны прут, якім кілзаюць коней: цуглі, сьцягры, склюгі. С ь ц ягры сваей моцы дасьць Пан з Сыону. (Петрашк. псальм.). Аброць не уздэчка. ня мае цугляў. Засклюж каня (Быхаўск. п.).
БРАКОНЬЕР ,і/. франц. хто не па правулавечыць у чужым лесе: запагоншчык.
БРАК м. праўная сувязь мужа і жаны: сужэнства. Таемства вянчаньня: шл/об, жан/дзьба.
БРАЧНЫН, датычачы жанідзьбы, свадзьбы: вясельны, Вясельнік, учасьнік вясельля.
БРАНЬ ж. у значэньні нязгоды: св«ра, свярка. Называньне зьняважлівымі словамі: лаянка, ллйчывыя словы Лайбоніць, зьняважаць, злословіць. У значэныіі бойкі, бітвы: вллька, вгільчыць. Сіпаіася ва.іька кара.ію Ягайлу з немцы прускімі. Каўгл, коўжыць. Дасварыліся да каўгі. Паміж
Брас—Бревно
40
імі учора каўга была дык ходзяць падбітыя. За вечнай каўгой німа супакою ў хаце (Дрыс. Себежск. пав.). Каўгані яго ў патыліцу.
БРАСЛЕТ м. мэталічная зашпілка на руку дзеля аздобы: бранзалета, нарлмак.
БРАТ, кожды з сыноў адных бацькоў: брат, брятка, браток, брац/тка, брлхна.
Адзін брахна конікі сядлае,
Другі. брахна яго нааучае:
Да будзь, бра 'хна, разумненькі,
Да паедзь, брахна, ў чужыя людзі.
(Ш. Т, /. ч. 2, стр. 80).
Братяніч—(нка), зродны брат, (сястра)—сын бацькавага брата або сястры, а такжа матчынага брата або сястры (збрат дзеці). У стасунку да дзядзькоў яны будуць—пляменікамі і пляменіцамі, Б р атава, жонка брата.
БРАТЙНА ж. начыньне ў якім разносяць напіткі; вялікі кубак які абходзіць у кругавую: конаўка, понаўка, яндоўка, коўш. Конаўка высокай формы з вечкам без падстаўкі; понаўка мае форму пукатага вядра; яндоўку робяцьзгліны ўформе місы з аднэй ручкай; каўшы вырэзалі з дрэва, а такжа рабілі і з мэталю багатай формы з узорнай ручкай.
БРАТЬ што, яць, няць, імлць, бряць. Брансц бранцы: нявольнік, нявольнікі. Выбранец, выбраны з паміж іншых. У Беларусі даўней было войска званае—выбранецкім, яго набіралі з паміж сялян.
БРАШНО .ч. црк., корм, ежа, стрява.
КНІГІ ОНЛАЙН
