Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік
Вацлаў Ластоўскі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 853с.
Мінск 1990
БРАШПНЛЬ м. голяндзляжачы навой да падніманьня цягараў: навой.
БРЕВНО ср. зсечанае вялікае дрэва бяз сучча і вярхавіны: бервяно, бярно, бярво. Там цераз балотца паложаны бервы (сержп. 91). У чужым воку саломінку бачыць, а ў сваім б яр н а нябачыць. Б ер мішча, б е р мян о, галамень, тое што па-расійску ствол,
БРЕВЕНЧАТЫЙ, бярчлсты, бярвенны.
БРЕДНТЬ, відзіць што ў сьне, ў гарачцы: маячыць, маячыцца; трызніць, мітурыць, мітурлсы, вярзьці. Маячыцца, як у сьне.Згарачкі прымаячылася яму. Усю ноч іпрызьнілася нечысьць усякая. Лму ў вачахмітурыцца; прымітурылася нешта. Ляжыць ў мітурасах (Вітэбшч.). Вярзецца што ноч мне сон дзіўны.
БРЕД м„ маячня, маячаныіе; мітурга.
БРЕЗГАТЬ, БРЕЗГОВАТЬ, грзбаваць, греблівы, грэблівец.
БРЕЗЕНТ м. голяндзк. самае тоўстае палатно на парусы, пра.сычанае дзёгцям: дзегцяв/к, дзегцявйнае палатно.
БРЕЗЖАТЬ, брынчзць, бразгаць, бразгатйць, брйзгўка.
БРЕЗЖНТЬ безасаб. аб сьвяпіле, пачатак раніцы: днее сьвітйе залачэе. Перад прыходам раніцы ноч—сутуняе; сьвятло брызчыць.
БРЕЛОК м. франц. брыжык, брыжыкі, дзындзік.
БРЕМЯ, бярзмя, берамя,
БРЕНІЕ ср. црк. распушчаная гліна, гразь: бузя, іл.
БРЕННЫЙ, глінянны, ўзяты з зямлі, з бузы ілу; крохкі, зьнікомы.
БРЕНЧАТЬ, брынкаць, брынгць, браздждць, Ой зацьвіла макавачка, зачала брынеці. У чыстым полі магіла брынела, а па даліне рэчанька брынела. Брынкае на струнах. Ляскае, бразгае, злосьць выказуе. Бразнуў ў бляшаны круг. Бразьне слова што хоць хаваііся (рас.: ляпнет). Б р азджо тк а, б р азд ж а нка, цацка бляшаная з камяшкамі ў сярэдзіне, a такжа гаварлівая кабета.
БРЕШЬ ж.. пралом.
БРІ43ЖЕТ, прышче, пырскае. Прысок, прадукт пырсканьня: гарачы з іскрамі попел,
Брнліант—Бронза
42
БРНЛІАНТ дыямант, ці як даўней у нас наіывалі, адамант, рубавіднай шліфоўкі, вострай стараной у ніз: брыльянт.
БРНТЬ каго, зразаць брытвай валасы са скуры: гал/ць. Галяк—брытва. Галяр, той штозаймаецца галеньнем. І'алярня, мейсца дзе голяць. У людзей і шыла голіць, а ў нас і нажы ня ймуць.
БРОВЬ ж. дужка з валасоў над вачавой лумкай: брыво, бровы.
БРОДМТЬ аб цечыве, закісаць, перахадзіць у кіслую або вінную закісь: брузьнець, брузець, бружэць. Брузлы, бруглы, закісшы. Брошч, брошча, бругво хлебная або вінная закваска, званая па расійску „дрождн“. Брузло, заквашаная масса. Малако збрызла. Брузлае стравы наліла ў місу. Сок не перабрузаваў яшчэ. Маладое брузло баіцца холаду. Брошчаў. купі на пірагі (Навагрудзк. п.).
БРОЖЕНІЕ брузавдньне. Бругуе, брузло; бружніца кадка дзе бругуе брузло.
БРОДЙТЬ, БРЕСТЙ, хадзіць ў рожных кірунках бяз мэты: валондацца, й.ягац.ца, шллындацца, сьцяняцца, бадзяцца, валачыцца. В алонд ае цца. як старая курыца. Так слаб.што ледзь цягаецца. Шлындаецца бяз ніякае мэты. Па кутох сьяняецца. Валачэцца ледзь нага нагу мінае. Рьібу валачылі трыгубіцай.
БРОД пераход або пераезд праз мельстынь па вадзе: брод. У Лепэльшчыне ужываюць яшчэ слова—газ, але больш у зпачэньні мелкага мейсца ва ўсю шырыню ракі ці возера. Такі „газ“ бачыў я на Красенскім возеры (Дзіс. пав.)-гэта, як мне здаейца, штучная падводная дарога, якія будаваліся у дагістарычныя часы з стратэгічнымі мэтамі (гл. L. Krzywicki: „Pilkalnie litewskie").
БРОДЕНЬ м. невялічкі невадок, які людзі бродам цягнуць: бродзень, волак.
БРОДЯГА .і/ валацуга, бадзяга, валандзгй, галцяй.
БРОНЗА м. франц. стопленыя раза.м медзь, воіава і пына: мосяж, сьпіж. Мосяж больш коўкі і
больш жоўты ідзе на рожныя вырабы: фігуркі, самавары, лыжкі і інш.; сыііж крохкі і цёмны ідзе на званы і др. Бронза, агульнае названьне масяжовых бляшак да здобленьня упражы. Бранзаваныя шлеі, хамут.
БРОНЯ ж. адзеньне з мэталічных пластак, калец, сеткі: броня. Паасобныя назовы: панцыр, кальчута, куяк.
БРОСАТЬ, кідаць. Кідаіі шпуляк (мячь) у рукі. Кінь сюды кнігу. Хоць ты плюнь ды кінь. Кідаецца нават у вочы. Дайсюды адзін кідок зямлі. Гэта у яго звыклая надкідка да мёркі. К ідзісты ён чалавек. Накідчывы як жыд на рынку. Кідком кідай. Які з яго кідок. / кідомую рэч не тапчы. Кідма—кідаецца ў вочы. Н аўскідзь панёс. Поскідкі зьбірае.
БРОШКА ж. франц. шп/лька, сушпілка.
БРОШЮРА ж. франц. кніжачка не ў аправе; невялікі лік зшытых друкаваных карцін: кн/гібка.
БРОШЮРОВАТЬ, складаць аркушы паперы ў фармат кнігі, зшываць аркушы друку: згіблць, зшываць.
БРУСННКА, ягада, брусьн/ца; брусьнец чырванець.
БРУС, доўгае шасьцістароннае цела, дрэва, камень, мэталь. 3 бярвяна робяць бруі, здымаючы чатыры гарбылі: брус.
БРУСОК, брусок мыла, брусок да востраньня нажоў. Брусіць—вастрьшь на бруску. Брусовгц гатунак каменя годнага на брусы.
БР-УЯ, струміна на вадзе турэц, ручавіна, струміна.
БРЫЗГАТЬ, пырскаць, асыпаць кроплямі вады; пырскаць, прыскаць. Брызгі—кроплі цечы, дробпыя часткі камяня і др. цьвёрдых цел Брызчакдробны дожджык.
БРЮЗЖАТЬ, журыць, сварыцца; гдырыць, вурчэць, пукчзць. Круглы дзень гдырыць і гдырыць. Абы што іпо й вурчыць. Пукчыць іпукчыць стары на .чпладых
44
Брюзг—Будто
БРЮЗГНУТЬ, пухнувь, разбухацца; зызнуць, азызлць. Азыз ад гарэлкі. У яго вадзянка мусі.боўсё аблічча азызла. Азызласьць, стан азызлага.
БРЮКВА ж. расьц. Caulorapa, бруква, бручка. У Дзісенскім павёце называюць грыжына. Навары бульбы з грыжынаіі. Грыжанінай называюць страву падобную да жыдоўскага цымасу.
БРЮКЙ ж. мн. ніжняе мужское адзеньне: шт«ны, порткі, нагав/'цы, ганавгцы, гаштак/.
БРЯЗГАТЬ што, або чым, кідаць што чебудзь са звонам: брязгаць, зьвякаць. Што ты там зьвякаеш грашамі. Ходзізь шабляй пазьвякі,аае. Бразнуў дзьвярыма і вышаў з хаты. Бразнуў пану ў ногі. Бразгаўка цацка для дзяцеіі з бляхі.
БУБЕНЧЙК, бразготка пры конскай упражы: званчак, шумёлка, бома, бомка.
БУБНА, масьць у картах: звонка.
БУБЛЙК .if. пшанічпы кружок з запечанага цсста: абарлнак.
БУГОР м. кождас палогае узгорье: пагорак; гурбень, гурбок, гурба, груд, грудок, гуздь/р. На пагорку стаіць палац. Панавявала гурбы сьнегу.. За гурбко м, за лясом калода чокне (загадка). Г р у д а м і называюць, асабліва у парэччы Нёмана, горкі разпаложаныя пасярод балотнай раўніны, а такжа насыпныя горкі. Гуздырамі называюць падскурныя гурбкі на целе.
БУГОРЧАТКА, гуздроміца, гуздрыца, сухоты.
БУДНЛЬНКК, прылада прыпраўленая да гадзіньніка, якая будзіць: будзік, будзгль. Будкасьць, свомасыіь лёгкабудзячагася. Будзежа, працэс буджэньня.
БУДОРАЖНТЬ каго, палашыць, трывожыць, непакоіць, муц/ць, каламесіць.
БУДТО, нгбы, н/быто, бытцам, будзе. Будзс любіш дык скажы. Гаворыць бытцам праўду. Нібы то яно так.
БУДУІДЕЕ, будучына, прышласьць.
БУЖАНЙНА, дымлёная і вараная сьвініна: ванджонка, дымлян/на.
БУЗА маладое піва або брага: брузло. Асобная адмена пьянага квасу,—пьянае брузло.
БУЗННА ж. дрэва Syringa vulgaris:бэз.
БУЙВОЛ ж. дзікі бык; бавол, тур.
БУЙСТВОВАТЬ, буяніць. Б у я н-задзіра, забіяка, разбойнік. Б у й, буёк, пустапі, пусты пляц, мейсца узвышнае.
БУКАШКА, кузурка. Памылкова мяшаюць „казяўка" з „кузурка*; першае азначае цьвёрдакрылага пругака (насЬкомое), другое „казяўка" адносіцца выключна да водных стварэньняў пераважна саўсім бязкрылых.
БУКВА м. знак з якіх укладаюцца склады і словы ў пісьменнасьці: буква, л/тара.
БУКВАЛЬНЫЙ, літардльны, буквяльны, БУКВАРЬ, букор.
БУКЕТ лл франц. снапок, пук кветак: букет.
БУКМНРІСТ м. франц, таргоўнік старымі кнігамі: кнігапрадяўнік, кнігапрадяўня.
БУКЛЯ, ПУКЛЯ ж. франц. закручанае, або ад прыроды курчавае пасмо валасоў: сукро, кугрлч, пукель. У сукры павіліся, пасучыліся валасы. (Дзіс. п.). Ку гр am кі, куграчы ў яе павіліся на віскох (Рэчыцк. пав.).
БУКСНРОВАТЬ ійто, цягнуць па вадзе плывучы цягар: валачь/.
БУЧА ж. навар па попелі да мыцьця бялізны: жлукта. Жлукціць, выварываць, вымываць бялізну ў жлукце. Жл у ктя р н я, будынак дзе жлукцяць бялізну. Слова—буча ў беларускай мове азначае тое, што па-расійску „нагоняй”: зрабіцькамубучу.
БУЛАВКА ж. іголка з галоўкай: шп/'лька.
Цярэшка чаху—чаху,
А што у цябе ў мяху, ў мяхуі
Бул—Бумажннк
46
Ішпілячкі—іголачкі, Залатыя пярсьцёначкі. Чырвоны каралічкі, Дла дзетак забавачкі.
БУЛДЫГА Ж. кругляк з цаўём у форме молата: даўбешка, даўбня, пабойня цялык/га
БУЛДЫРЬ.я. пузырная пухліна, шышка: бумбель, будыр, вудыр, гуздыр.
БУЛКА ж. пшанічны хлеб: пірог, каравай-жа цэлы пшанічнага ці жытняга хлеба завецца—булка Цэлую булку пірага далі на ўбогіх. Булка хлеба (разумеецца жытняга).
Чарка гарэлкі для голасу,
Пірог пшонны для коласу.
(Валач. песьня Ашм. Пав.)
Засьцілай сталы, кладзі n ip а г і.
Ды будзе к табе троя гасьцеіі.
(Рам. 8—9 стр. 110).
БУЛОЧНАЯ, дзе пякуць хлеб і булкі: пяжгрня; дзе прадаюць пшанічны хлеб: пірожня.
БУЛТЫХАТЬ, кідаць што ў ваду, баўтаць цечыва: шабдўтаць, пялёхаць. Шабоўсь у ваду. Разчабоўхаў цэлыя суды вады. Нешта такое чабоўхтаецца (Пялёхаецца) ў бутэльцы. ...і цялРх пану ў ногі (Сержп. 52).
БУЛЫГА, БУЛЫЖННК, круглаваты камень да машчэньня вуліц: глыга, глыжлк, глыжм^нь, глыжМЛК:
БУЛЬОН, БУЛІОН л. фран. мясны навар. Сухі бульён, мясны навар выпараны да напоўсухой гушчыні: бульен, навар, юшн/к.
БУМАГА ж. пух расьціны Gossypiuni: в<;та.
БУМАГА, да пісаньня з рызьзя і дрэва: папера папяровы. П а п е р н і к, што робіць, або прадае паперу. Паперня, фабрыка дзе робяць, паперу.
БУМАЖННК м. скураны мяшэчак рожнай формы да пашэньня папераў ў кішані: гамэтка, вайгак, пап^рнік. Гаманен, мяшэчак да навіэньня мэталіч-
ных грошы. Сялянскія гамэткі гэта падаўгаваты квадратовы кавалакскуры на 1-4,падзелыў ’ заркуша паперы, складаны папалам, з мэталічнай зашпілкай або раменнымі завязкамі. Вайгак тая-ж гамэтка з некалькімі аддзеламі ў сярэдзінеі часам, з мэталічнай рамай, даходзіць часам значнай вялічыні.
БУМАЗЕЯ, касматая тканіна з ваты: мульті/н бархлн.
БУНТ л/. ня.м. аб рэчах: вязанка чаго колечы: кітка. Цэ.іую кітку навязаў скурак. Кітка бобу.
БУНТ аб людзях: змова дзеля выказаньня няслухмянасьці: бу«т. Бунтар, той хто бунтуецца. Бу нтэжыць, падбіваць, намаўляць другіх да буніу.
БУРАВ V. сталёвая паўтрубка з шрубавым нас-, ком і папярэчнай калодачкай ў версе: сьвярло. сьвярдзел. Сьвярліць, выкручваць еьвярдлом дзірку. Сьвярстак, машына да выкручваньня дзірак.
БУРАН м. сьнежная замець нры сілыіым вегры: шугавея
БУРГОМНСТР. гарадзкі галава, бурм/стр.
КНІГІ ОНЛАЙН
