Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік
Вацлаў Ластоўскі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 853с.
Мінск 1990
АРКТНЧНЫЙ, паўночны датычны паўночнас букіі (полюса), або паўклуббя (полушарія) зямлі гіверны; сіверны круг, сіверны паяс:
АРМІЯ ж. франц. дзяржаўнае сухапутнае войска, пяхота і конніца; армія, армейны, арм^яц, армейшчына.
АРМЯК м. татар., тканіна з воўны і вярблюджага пуху, вырабляная б. ч. татарамі; кучбай. Суконная вопратка зшытая з армячыны, кучбаю і наагул шырокая вопратка халатам, — чугай.
АРОМАТ м. грэцк. добрапахнасьць, пахнасыіь, прыемны пах; водар. В одар прые.йны са сьвежага сена. Вохнасць. Вохнасьць тхне з кветніка. Прыемная вохнаеьць ад кадзіва. Вохны гарошык пасеяла.
АРСЕНАЛ .я. франц. будынак дзе перахоўвуецца зброя і вайсковыя прыналежнасьці; збройня.
АРТАЧНТЬСЯ, дыбіцца, ўздыбіцца, на дыбы стануць, пайсьці. Аськірзяцца. Набяры вады ў губу. то і будзеш маўчаць, не станеш ас ы< ip30 цца з мужам. (Сержпут.).
АРТЕЛЬ ж., слова таго-ж караня, што і рота, але з перастаноўкай першых літар; таварыства, брацтва; сябрына, сябраваць, сяброўшчына. Сябранна'е права апісана ў Статуце В. Кн. Літоўскага.
АРТНКУЛ л. лац. даўней значыла: аддзел, стацьця; артыкул.
АРТНЛЛЕРІЯ ж. франц. цяжкая агнястрэльная зброя, не ручная: гармлта, гармлтная служба гармлтнік. гармлтніцкі.
АРТМСТ .w. франц. чалавек які займаецца нрыгожым мастацтвам; больш ужываецца аб музыкангах, малярах, танцорах; кудз^йяік „скоморохове. кудеіінйце й глумце" (Архіў Тур.-Пінскаіі Архіспіскопіі). Мастлк, мастлцкі, мастлчыць.
АРТНШОК м. фрукт расьціны Cinara Seolimns. карштук.
АРХІ грэцк. пачат. само па сабе ня ўжываенна, а перад другімі словамі, калі трэба падняць іх у найвышэйшую ступеню; архібіскуп, архімандрыі а р х і пастыр, а р х і еправядлівец.
АРХАНГЕЛ м. грэцк. архлнел, архлнельскі
АРХМТЕКТУРА ж. грэцк. бўданічнае мастацтна: архітэктура. У нар. песьняхзахаваласяслова дойлід у значэньні будаўнічага. А ў Турове. на мураве, тры доііліды цэркаўку стаулялі.
АССОЦІАЦІЯ ж. франц. зграмлджаньне, сабрлньне, тавлрыства. сі'вязь, змова дзеля якоіі колечы агульпай мэты.
АСПНД м. грэц. ядавітая зьмя«; басчны зьмеіі. цмок.
АСТМА ж. грэцк. мэд хвароба разшырэньне лёгкіх, удушша, удушлівы, удушлівец.
АСТРОНОМІЯ ж. грэцк. навука аб небе, зорніцтва, астраномія
АСТРОЛЯБІЯ ж. грэцк. землямерны прыбор. вугламгр,
ATAKOBAH1E франц. наішд, наступлсньне
АТЕНЗМ .V. грэцк. бязвернасыіь, нявера ў Бога, бязбожнік, бамб/за.
АУДІЕНЦІЯ лац. паслухлньне, прыймо.
АФІША ж. франц. апавестка на паперы аб якім колечы відовішчы, сабрлньні, прадажы; публіклтка; стар. арх. аклічны ліст.
АФОРЙЗМ м. грэцк. кароткі і ясны нысказ: афарызм.
АФРОНТ м. франц. асабістая зьняв тыя або іншыя адіюсіны да баб. Бабінец ссні ў цсрквах і касыіёлах, дзе зазвычай сідзянь жабруючыя бабы. Бяб.іць прыГімаць новародка, адрэзаць пуп новародку.
БАБА-ЯГА міт. істота, Баба-Югя, або Югябаба; Югяся (еьмерць).
БАБОЧКА ж. мятлік, мятулгк, зборііае мятул/ца.
БАГЕТА лс. фріінц. рямніца.
ЁАГОР м. жалезны крук на шаёьце; басог.
БАГРОВЫЙ, самаіі яскравай і густоіі чырвонаіі барвы; пурпуровы.
БАГРЕЦ пурпура. Даўнеіі ужыва.чі дзе.чя абазначэныія пурпуровага колеру такжа слова кармазын; кармазыновая шляхта багатая, адзетая v кармазыны, чырвоны аксаміт.
БАДЬЯ ж. вялікі цэбар з тоўстых клепак; бодня, чоп.
БАЗА ж.. БАЗНС м. .іац. аснова, апора, спод, астоя.
БАЗАР az. татар. торг на адкрытым мейсцы, торжыча, самае мейсца, дзе бывае торг майдан рлнак, дзень тыдня ў які адбываецца торг; кірмяш — зьезд у тарговыя дні, ў азначанае мейсца.
БАЙКА ж. анг.і. мяккая.тоўстая.вельміварсістая гканіна, кучблй, стар. кодыр.
БАКАЛЕЯ тавар. сушаныя фрукты: разынкі, сьлівы, дактылі, іфінікі), арэхі, канфітуры,мёд і інш.; сушан/ны.
БАКЕНБАРДЫ м. ням. часыіь барады на шч;інэ да вуіпэй; бмі.
БАКЛАГА ж. дрэулянае абручное, або даўблёнас начьпіьнс розн. формы; карчага, карчяжка. Прынясі карчагу з дзёгцям. Купіў карчажку да вады.
БАКЛУШН, мэталічныя талеркі якімі выбіваюць гакт ў аркестры, або да танцу; бразгачы, ў браз гачы бінь.
БАКЧА, БАХЧА м. татар. гародуіюлі, не іірь. домс, на надйятым плугам цічырцу (ігЬлпнЮ баштнн.
БАЛАБОЛКА ж, тіініар. закрыты званочак да конскаіі упражы; шумёлка, бома. Бомы вясёла інумяць (М. Блгбановіч).
БАЛАГАН м. татар. часовая з досак, або ініпага матэрьялу будова да таргаваньня, прадстаўзеш>ня, рукомесла; кірмашовая будк.;, лубмгнь лубнянка стар. клстка. На кірмашы прадавалі абаранкі з вазоў. сталоў і ў лубмянёх. Лубмянку заарэндаваў на рынку.
БАЛАГУРНТЬ татар. ціха і супакоііна размаўлянь; гук<7Ц.ь, дудукаць. Сыіішліся. падудукалі з кумоб. дык / (ід душы ад.іяг.по. Сойдуццастарыкі пагукаюць (Ра.ч.) Мы пагука.іі абнашым горы. Схадзі. пагукаіі са сіпара'стаю. Дудукаюць сабе маладыя. як галубкі у гнязьдзечку.
БАЛАЛАЙКА ж. татар. музычнае снадзіва з ладамі і двумя або трымя струнамі; бандурка, бандура, бандурыста, граючый на бандуры; балаб«йка, балабяйшчык, балаб<;іць іграць на балабаііцы, а такжа у значэныіі гультаваць, лындапь без працы.
БАЛАНДА ж. татар. сьнюдзёная страва з квасу і гардавіны (зеленн); халадзгц.
БАЛАНС м. франц. быаьце ў роўнавазе; роўнавага, віхт, асьвгф. Віхт, віхцік стрэлка ў піальках, паказуючая одклон або роўнавагу; віхтацца, адкланяцца ад роўнавагі. Bara віхтаецца сюды і гуды. Пад віхт разквітаўся з і.ч летась, а сёлета ізноў ён у даўгу, ізноў новы аіхтунак. Ка.іі гляну. аж дзяцё ужо пераасьберылася праз впкно ёіілоўкап у ніз. ледзь за ножкі ўха-
піла. Нага пе р аась ве р ыла с я на мой бок. Трэ. паставіць асьвер пры студні.
БАЛАСТ м. франц. пясок, каменьня, жвір насыпаныя ў кодаб карабля дзеля астоістасьці аго; цяжво, цяжыва.
БАЛАХОН м. татар. верхняя летняя сялянская вопратка, найчасьцей з палатна; насоў.
БАЛБЕС м. аболтус. Вун які аболтус выіійіаў з яго. Лупі яго аболтуса гэтага.
БАЛДА ж. дрэўляная даўбешка, рознай формы; даўб^шка, якую ужываюць сталяры, бондары. Дравасекі да шчапаньня дроў ўжываюць пабойню, даўбн/о, цяльпагу. Да разьбіваньня камоў зямлі ўжываецца кука і ад ея паходзяць словачыны— кокаць, кокнуць, ударыць. Целяпгй, цяльпух, чалавек няўдалы, нязручны. Пабойня, чалавек тупы: што ўбіў, то ўехаў. Даўбня, гаворыцца аб згрызлівым, надаедлівым чалавеку.
БАЛДАХНН м. італьян. запона над ложам, седзішчам, пасадам; пераносны ўжываецца дзеля урочыстых працэсьій; бальдах/м; полаг бывае над ложам.
БАЛКА ж. ням. бэлька, бярно, маціца.
БАЛКА татар. лог, разлог, сухадол, яр.
БАЛКОН м. вісячы ганак з балясамі, або выступ на зьне дому; стар.: гаўбец, галубгц; балькон, лаладок.
БАЛОВАТЬ дурзць, кудашыцца; псаваць што дурэючы, цацкацца, зцацкаць. Даваць патачку, патакаць; п?сьціць, пястун; разбязурываць. Разбязураных рабяту хатыль бярэ (Нікіфоробск). Разбязурыліся, што ратунку няма. Разкудашыліся і супыну німа. Будзеш кудашыцца ты датуль. пакуль пугай ня зрэжу. Мамчын сынок-пястунок. Як разпешчаны, то і разбэшчаны.
БАЛЛ м. азначаньне поступаў у навуцы ў прадіы; ведамка.
БАЛЛОТНРОВАТЬ, галасавлць.
БАЛ м. франц. вячорнае сабраньне мужчын жанок натанцы; баль, балёвы, балявлць,
БАЛЬЗАМ, бальзям, бальзам/чны, бальзамаваць.
БАНДА ж. франц. аргад<г, арганак, арганочыць. Разбойніцкая аргада напала (Дрыс. і Вя.йж. п.) Па дарогах ды с пад масто^ нападаў, аргамачыў; блнда.
БАНДЕРОЛЬ, папяровая; тасемка да аклейкі Tana pay, пасьля аплаты падатку апаяска.
БАНКА ж. шклянае або ганчарнае начыньне з шырокім горлам; слой, слоік; кровапускальныя банькі; калі зроблена з бляхі бляш^нка.
БАНКЕТ ,к. франц. званы стол. стол; бясёда.
БАНК .1/. італьян. урадовая або прыватная паіычковая установа; банк, банклр, банкярыць.
БАНТ м. ня.ч. глухі вузял з вушамі; кукярда, кукярдка; стужлтка, стуг«, стужка.
БАНЯ ж. будынак дзе мыюцца і паруцца; лдзьня, прыллзьнік прыбудўкадалазьні; лазьнік чалавск, які мые ў лазьні. У Магілёўшчыне называюць яшчэ м/>/йня, мыльня і прымыльнік, але зважаючы; што ў іншых аколіцах мыйняй называюць прачкарню, я лічу за лепшае слова „мыйкя" <амацаваць ў значэньні прачкарпі.
БАРАБАН .ч. вайскова-музычная прылада з двумя інамі са скуры; бубен, бубеншчык музыка на бубні іграючыіі; бубеніць у значэньні біць па бубне і сварыцца, пукчэць, квактаць.
БАРАК л/. фіранц. часовая лёгкая будоўля для войска, работнікаў, хворьіх; шалош, л^тавень. Пры іатышскай граніцы называюнь ад лат. слова „мяйка“ хата: майгяч,
БАРАХЛО ср. хломазд.
БАРАНКН, абвараны піражок кружком; абар твпю ,гяг\' пнннню.
(Р. Т. 8-9. 185)
Яж-не каро.ісўна. яж-не царэўна.
Гнатала дачка. сь.іічнч панначка.
(ІЦэіін)
БАРЯЧЬ пан/ч.
Снко.іе ястя. панічу красны.
(Ва.іач. песьня г.і. Шэіін. ЯезсА.
БАРХАТ.я. шаўковая тканіна ч каротка стрыжанай, густоіі ворсаіі; акмміт, аксам/тны, аксам/тка аксамітная стужка, аксямісты палобны ла акса міту (Гл. Нлюш).
БАРШ.ЯНА прыпж, п<;ншчына
Нч згон. нч прыгон.
Па селіера з хаты вон.
(Нікіфор.).
Пчншчыну адбыва.іі пч шяеьць дзНн ў тыгіні.
БАРДШ зі. чыск, заработак, карысць. Вмпіўк.і пры м -.ве і куплі-прадажы; магарыч.
БАРЬЕР франц. злстаўня, раглтка. , БАССЕЙН ,і/. вадасток ва усіх значэныіях. \
БАСНЬ, БАСНЯ .w„ выдуманае здарэнье; вымысл, павучаючас апавяданьне; бцьібабыль работнік найчасьцей сямейны, які за сваю працу дастае кавалак зямлі і ардынарыю.
КНІГІ ОНЛАЙН
