Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік
Вацлаў Ластоўскі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 853с.
Мінск 1990
МОДА ж. фр. часовы звычай у ўзаемных стасунках людзей, вопратцы і інш.; мода, модны. моднік—ніца.
МОДЕЛЬ м. фр. фармчак, формаўка, формлік; подабень, падабок.
МОДЙФЙЦЙРОВАТЬ, перайначываць.
МОЖЖЕВЕЛЬНЙК, ялавец, ялг’нец. Ой, калючы ялавец, ягадкі салодкі.
МОЗЖйТЬ, біць або таўчы на мязгу; мязджыць; дрошчыць. Першае выражае разьбіцьцё на мязгу; другое—на дрызгі, трэскі. Раздрошчыў пярун дрэва. Раздрошчыў калена аб камень.
МОЗАЙКА ж. умецтва выкладаць арнаманты і абразы з колёровых камяшкоў; мазажа, мазагчны.
МОЗГ м. матэрыя якая напаўняе чэрап чалавека івышэйшых жывёлаў; мозг, мазп. Мозг складаецца здвох палавін—глуздоў і мажджочка які ляжыць ў патыліцы. Ад галаўнога ідзе, па хрыбетніцы, хрыбетны мозг. У косьцях знаходз/цца ужо ня »мозг‘, як расійцы называюць, а шпік.
МОЗОЛЬ м. мазоль, мазал/ мазоліць; насмурга.
МОЙ заімак; мой, мая, маё Мой мазоль, мая і плата. Вазьмі сваё, а дамайго ня тыч носу Мая хата скраю, нічога нязнаю. Пажывеш з маё, дык забудзеш сваё.
МОЙКА, чыннасьць мыцьця; мыцьцё'.
МОКРЫЙ агульн. слав. мокры, мокнуць, макрзць, мокра, макравлта, мокрасьць, макравіна, макроцьце; моклы, макрадол, макразем.
МОЛВйТЬ што, мовіць, мовіцца, моўны.
МОЛВА ж. памоўка, пагалоска; слынь; гаворка. Аб воўку памоўка, а воўк тут. Пагалоска, слынь пашла паміж людзей аб вайне. He ўсякай
пагаласцы вер. Людзкая гаворка што хаморлівая восень. Пашла гаворка па сялу (Сержп 47).
МОЛ прысл. маўляў. Ці-ж бо, маўляў, гэта праўда. Што ты гэта, маўляў, робіш.
МОЛЕТОЧННА ж. тое што праедзена мольлю; малягдзіна.
МОЛНТЬ каго, аг. сл. мал/ць, моліць, маленьне, молены, ма^бны, малебнік-ніца.
МОЛНТВА ж. словы маленьня, чыннасьць маленьня; мал/тва, молябка.
МОЛНІЯ ж. агністая праява буры( спаміглівае асьвятленьне неба ў часе бурыі маланка, маладня, малан/ца, маланьня; сьвігавіца; бл/скаўка, бліскавіца.
МОЛНЕННЫЙ, МОЛНІЕНОСНЫЙ, маланічны, сьвігавг'чны, бліскав/чны.
МОЛОДОЙ, малады. Малады малодчык чаго зажурыўся.
МОЛОКО, сьвежа доенае не варанае—сырадойі квашанае — кіслае малако, прастакваша; малако робленае з канапель, маку і інш — сочыва. Малочныя вытвары: сьмятана, масла, твораг, сыр.
МОЛОЧНІЦА ж. жанка якая предае малако — даалачдрка.
МОЛОТНТЬ што, выбіваць зярно з коласа; малац/ць, малочаны, малацьба, малацьбіт.
МОЛОТ, МОЛОТОК м. знадабьбе да біцьця, каваньня; молат, малаток, малаточак; малатовіна, галоўка молата» малатавіла, ручка молата; адмены молатаў: кляпач, клімлч, капсьцень.
МОЛОТЬ расьціраць што колечы на муку; малоць, малоцьце, меліва.
МОЛЧАТЬ, маўчаць, маўчлньне, маўчба, маўчанка, маўчага, маўч_ун, маўкл/васьць, маўклгвы, маўклівец.
МОЛЧАНІЕ ср. моўкля, маўчаньне, моўчнасьць, моўчадзь.
МОЛ м. фр. насып з зямлі, вал> гаць.
МОЛЬБЕРТ м. малярскі паставок) паставок, паставец.
МОЛЮСК м. бязкостнае стварэньне, аддзел смаўжоў і ім падобньіХ) мякчак.
МОМЕНТ м. фр. момант, момантальна; міг, мггам.
МОНАРХІЯ ж. грэцк. манархія, манарх, манархгста.
МОНАСТЫР м. грэцк. манастыр, манастйрскі.
МОНАХ м. грэцк. мнгх, мн/шыць, мнгшка, мнгшства. У старой нашай пісьменнасьці, пачынаючы ад Кірылы Тураўскага, пісалася вышэй прыведзеная форма роўнабежна з: манах, манашка.
МОНЕТА ж. грэцк. звонкі грашавы знак з цэннага кову; манэта, манэты, манэтка, манэтны.
МОНОГАМІЯ ж. грэцк. аднажанства.
МОНОПОЛІЯ ж. грэцк. аднаторжніцтва.
МОНОТЕНЗМ м. грэцк. аднабожніцтва.
МОНОТОНІЯ м. грэцк., аднатоннасьць.
МОНУМЕНТ м. помнік.
МОРАЛЬ м. фр. маральнасьць, маральны, маралы.
МОРГАТЬ, мігаць, міргаць, мірганьне, мгргі, м/рглі, міргу/н, міргу»ла, міргуся, міргасьлепіца, мірганадніца.
МОРДКА ж. зьвярачы твар; -мордка, мордачка, морда, мардаска, мардасы; пыза, пызька, пызаты; мурло, мурласты.
MOPE ср. сабраньне горкасалёны^. вод ў аграмадзістых волмінах зямельнага клубу; мора, марск/.
МОРЯК м. чалавек які праводзіць час на моры; марак, наморнік.
МОРЕПЛАВАНІЕ, мораплаваньне.
МОРЕНА фр. уздоўжны навал камянёў, паволі ссуваных горскімі лядамі ўніз; звал.
МОРКОВЬ ж. расьціна Dancus carotta; морква, моркаўка.
МОРОЗ м. зяба, сьцюжа пры якой вада мерзьне; мароз, марозьлівы, марозіць, моразна.
МСРОЖЕНОЕ ср. замарожанае малако з цукрам; зморазь.
МОРОСНТЬ, імжыць, крапаць. Дождж імжыць, крапае.
МОРОШКА куст і ягада Rubus chainaemorus; камян/ца.
МОРС м. ягадны сок; ягадвік.
МОРТМРА ж. кароткая гармата да кіданьня бомб і гранатаў, мажджэр.
МОРШ.ННА ж. складка, згіб тканіны, скуры; зморшчка, зморшчаны, зморшчыць.
МОСКОТНЛЬНЫЙ, фарбярскія і рожныя аптэчныя тавары ўжываныя рамесьнікамі; мускатзльны.
МОСТ м, агульн. слав. мост, масток, масьцгць, маставіна.
МОСТКН ж. палолажыя праз ваду ці гразь дошкі для пераходуі кладкі.
МОСЬКА ж. ііарода сабак; мопс, мопсік.
МОТАТЬ што, навівань ніткі, шнуры; матдць, зматываць, змотак; матав/ла прылада да зматываньня нітак.
МОТАТЬ што, раскідаць, неразумна траціць маемасьць; марнатрявіць; мантэжыць.
МОТАТЬСЯ, баўтацца зьвісаючы; цялёпкацца.
МОТЫЛЬ м. мятлік, мятлічак, мятл/ок; зборна—мятульгя.
МОТНВ м. фр. пабудчая прычына; пабудка; паніжэньне і павышэньне голасу пры сьпяваньні; нота.
МОТНВНРОВАТЬ што, змацовываць довадамі; абасновываць, абасноўка.
МОХНАТЫЙ, лахматы, калматы, бахматы.
МОХНОНОГІЙ, лахманогі.
МОХРОВЫЙ, бахматы, бахмлч; бахматка, кветка у якой слычыкі перарадзіліся у пялюсткі і няпаўняюць ўсю місачку.
МОХ м. агул. слав. мох, імховы, імшмць; амшарына, абшар зеросшы мохам.
МОЦІОН м. фр. рух, рух для здароўя: прахдджка, гімнастыка.
МОЧА ж. выдзяленьне вады жывым высшым арганізмам, сікі; моча, мачыцца.
МОЧРІТЬ, мач&ць, мочаны, мочыва, мачонік.
МОЧАЛА, валокны ліповага лубу; рагожка.
МОЧКА ж. нітка, валгкно, пучок> кажлая расьцінная рэч складаецца з валокан і пляніц, прыкл: мяса, мускулы; карані абрастаюць пляніцамі і праз іх пьюць волагу, плян/ца, плгнчык, пл^нчыкі, плян/сты; сусок, суск/; музок, музочкі
МОЧКАТЬ, ссяць
МОЧЬ ж. цялесная і духовая с/ла, змога.
МОШЕНННК м. прахвост, жулік.
МОШ.Н мн. астанкі сьвятога; рэлгквіі.
МОШ.НЫЙ, магугны, магутнасьць.
МРАЗЬ, апда, гідл, г/дкасьць; плюглўства.
МРАК м. цемната, нястача сьвятла; цемень, цемра, цямрычны, цямрычнік.
МРАЧНЫЙ аб чалавеку, хмарны, хаморнь», панурьіі ц^мкі. Пануры чалавек; плнуран пагода. Ой цёмка, цёмка на дварэ, цямчэй таго за дыі ром (Крачк. 20).
МРАЧНОСТЬ, панурасьць. Панурасьць характару.
МРАМОР м. цьвёрды і сьціслы камень вапністай пароды; млрмур, мармуровы.
МРЕЖА ж. сець.
МСТНТЬСЯ, здаецца, выдаецца, думаецца, крозіцца; мрэе, мрэяць, мрзіцца. Меіяц мрэе (песен.) Сяло мрэе за ракою. Лес мрэе ў тумане. Яшчч на дварэ, ня мрэе. Мрэе дзеўка аб замужжы. Як пачне думаць, як пачне мрэяць.
МУДЬЯ ж. ял/ты, яльцы.
МУДРЫЙ агул. слав. мудры, мудрэць, мудра,
мудрасьць, мудраваць, мудрэц, мі/драўка.
МУЖ м. чалавек поўных гадоў, агульн. слав.; муж, мужны, мужаваць, мужчына, мужык, мужнгць, мужства.
МУЗЫКА ж. музыка, гудзьбл, гудзьбіт.
Вы гудзьбіты не гудзіця, Майго татку не будзіця.
(Вяс. п. Новагорад. п.)
МУКА, мука, мучыца, мучны, мучн/к, мучавік, мучысты.
МУКА, мука, мучэньне, мучаньнік, мучаніцтва, мучыць.
МУЛЬТЙПЛЙКАТОР м. астранамічная прылада; паваротны круг якім бяруць адразу некалькі разоў вышыню сьвяціла.
МУМІЯ ж. высушаны труп, мумія.
МУНДЙР м. ням.? мундур, мундураваць.
МУНДШТУК м. трубка праз якую кураць; муштук.
МУНЙЦІЯ ж.лац. стралецка-вайсковыя знадабьбе; амуніція.
МУРАВА ж. сочная густая «траўка на караню; мурог, мурожка, мурожны. Траўка мурожка шаўковая.
Па вуліцы па шырокай,
Ды па мурогу па зялёнаму, Сядзелі мужы, мужы чэсныя.
(Гомель. Ром. 8—9 с. 157).
МУРАВЙТЬ, пакрываць гліняннае начыньне палівай; паліваць, палівяны, пал/ва.
МУРАВЕЙ, м. жамяра; мурашка, мурашнік, муравгшнік, мурашкі, мурдшны.
МУСАТйТЬ, вацаваць.
МУРЛЫКАТЬ, мурчзць, муркаць, курняўкаць.
МУСКАТ м. дрэўца Myristica moschata; мушкат, мушкатовы.
МУСКУС м. шжма.
МУСОРЬ м. астаткі, адпадкі накіданныя на зямлю;
сьмяцьц,?, сумецьце, суметнік, сьмяц/ць; у Вітабшчыне кажуць яшч:—шу'ма, шуметнік, шумгціць.
МУТНТЬ, муц,іць, мутны, мутнець, муць, мутаўгя, мутаўка, мутасьвгт; бузавдць, збузаваў. Рабіцца нядобра, пазываць на воміт; нудзіць; мутліць, мл/ць.
МУХА ж. радавое найменьне двокрылай жамяры; муха, мушка, мушыны.
МУЧНТЬ, мучыць, му/чаны, мучанык, мучыцель.
МЧАТЬ каго, хутка унасіць; унас/ць, нясьц/ся, нясгцца; смыжыць.
МЫЗА ж. татар; летнішча, палгцішча.
МЫКАТЬ, часаць пяньку або лён на кудзелю, часдцьі цягацца па сьвету, гора цягаць, бядаваць( смыжыць, гаравлць.
МЫЧКА ж. кузлачок кудзелі з якога выцягаюнь нітку; смычка, смь/каць.
АІЫЛО ж мыла, мыліць, мыльны, мь/лкі.
МЫСЛЬ ж. усякі чын розуму, думка, подумка» мысьль, мь/сьліць» мысьлі, мысьл?вы.
мыс ж. высуцутая клінам часьць чаго колечы; суша высунутая гароіі, языком у мора; суга, сузок.
МЫТННК або МЫТАРЬ, урадовец які зьбірае падаткі; мытнік, мытніца, камора мытная; стар-. кунормец: Оже оурветь Немьчйць бороды боярйноу йлй коуноемьчй, damn емоу 5 грав. серебра (Смален. грам. 1230). Цяпер ў народзе слова зьневажлівае: кунойміт. Кунойміта гэтага с хаты выганю.
Куноймя братка куноймя, Аддаў сястру з дамоуя! Прадаў сястру беляначку, У чужу староначку.
МЫТА стар. падатак.і мыта кун/ца. Паводле граматы князя Васіля Іванавіча Смаленскага (1514), відаць, што былі—куніна міравая і свадзебная: A мйровая кунйца й свадебная йматй no штп гро-
12. Зак. 923
22
шей, a co вдовы цмать no томуж, которая пойдеть замуж. 3 другой'смаленскай граматы1229 г., відаць, што „куна“ была нейкая дробная манэта; Латйнескомоу датй от двою капіпо вьску весцю коуна смоленьская.
МЫТЬ, ачышчаць вадой, праць і паласкаць; мыць, мыты, мыць/(ё; мыйніца, будынак у якім мыюць. ,
МЫЧАТЬ, мычэць
МЫШЬ ж. малы зьвярок Mus; мыш мышыны, мышачы, мышкі, мышаш', мышкаішць.
МЫШ.ЦА, кождая асобля цэльная часыіь мяса ў целе жывёлы; сьцягно, цягн/ца» мускул, іяускулы, мускулчрны.
МЫШЕЛОВКА ж. плстка.
М'ЬДЬ ж. медзь, мядзчны, мядзяк, медзіць, меднік.
М'БДЯННЦА ж. зьмня, сьлімгнь.
М"БЛ м. мяккі мучысты вапеішік; кр.ліда, кр.чйдка, крэйдавйты.
М"БНЯТЬ, мянчць, мяняцца, мгна, м?нны. Мяняла бабка кажушок на шапку.
МІіРАж. мгра. мсрыць.
МНРНЛО. м/’рка. м<рнік.
М'ЬСНТЬ шпю, мяс/ць, мяс/цца, м<’сіва, мгшаны. Цеста, гразь мясіць.
КНІГІ ОНЛАЙН
