Папулярная музыка зь Вітулы
Мікаэль Ніемі
Выдавец: Логвінаў
Памер: 278с.
Мінск 2010
Апоўзень закрануў усю сям’ю. Рэльеф мясцовасьці памяняўся й набыў новыя абрысы. Ніілава маці, якая ўсё жыцьцё прысьвяціла вывучэньню абходных манэўраў, неспадзявана атрымала свабоду дзеяньня. Ня ведаючы, чым сябе заняць, яна сышла ў дэпрэсію. Без гаспадара яна пакутавала ад самоты. Дзеці спраўляліся цяпер самі, і ёй ужо ня трэба было быць ані пасярэднікам, ані грушаю для біцьця Вайна скончылася, і яна ня ведала, як ён жыць далей.
Цяпер, калі ў яе ўрэшце зьявіўся час, каб заняцца сабою, пачалі вылазіць розныя болькі. Нечаканаўдоме загучаўяе нерашучы голас, рыгіучы й манатонны, як старое рассохлае кола. Толькі яна разявала рот, як зь яго з пранізьлівым сьвістам выляталі нудныя шматкі пылу, яны клаліся кучамі пад ногі, пакуль урэшце не завальвалі цябе па пояс, і ты ўжо ня мог хадзіць. 3 малодшымі дзецьмі, дочкаімі ды меншым сынам, суладзіць было ўжо ня так
проста. Яны ўрэшце наважыліся расьці ды ўсё болыв аддаляліся ад гэтага затхлага месца. Маці ахінала дзяцей сваім дыханьнем, накрываючы іх з галавою шэраю заслонаю, але дзеці разрывалі яе ды цягнуліся тварам да сонца. Маці зьмяніла тактыку ды пачала вінаваціць дзяцей ва ўсіх сваіх хваробах і пакутах. Яна ўсё нудзела й нудзела, дзень за днём, пакуль дзеці не засталіся аднойчы безабароннымі. ГІавуцінка за павуцінкаю абляпіла яна іх сеткаю, і яны ўжо амаль не маглі варушыцца. Яны рвалі павуціньне, кусалі яго сваімі малочнымі зубамі. Але вызваліцца не маглі.
Юган, які быў цяпер за гаспадара дому, ніяк ня мог зразумець, што адбывалася. Ісак не жадаў займацца выхаваньнем гэтых ашалелых дзяцей і казаў што такое адбываецца з кожным чалавекам, чые спадчынныя заганы не знайшлі ўтаймаваньня. Увесь дом нібы пакрыўся іілесьняю ды расколінамі. Праз шчыліны ў падлозе з дому выцякала ўсё вясельле й радасьць, якія пасьля пакрысе скісалі. Як ні дзіўна, усім не ставала біцьця. Біцьця, a за ім прабачэньня.
Урэшце Юган прыйшоў да маці ды сказаў:
— Шукай сабе працу!
Маці адразу спалатнела ды запытала сына, чаму ён жадае ейнае сьмерці — яна ж такая разьбітая ды хваравітая.
— Шукай сабе працу! — паўтарыў Юган.
Яна адмовілася, сказаўшы, што ён выстаўляе яе на сьмех: каму патрэбная неадукаваная баба?
— Будзеш прыбіральніцаю, — адказаўсын, — нянькаю, сядзелкаю.
He адказаўшы, маці павалілася на канапу ды пачала задыхацца й хрыпець у астматычным прыпадку. Малыя на падлозе перасталі гуляцца, Ісак прыціх у гушкалцы. Маці курчылася й задыхалася. Нііла пабег быў да тэлефона, каб выклікаць «хуткую дапамогу», але Юган спыніў яго. Моўчкі прынёс зь лядоўні пакунак малака. Падышоў да маці ды выліў малако ёй на галаву. Яно палілося па твары, пабегла па грудзях, спадніцы, па яе мясістых нагах. Тлустае ды густое. Толькі ледзяное.
Маці, забыўшыся на свой нядаўні прыступ, задрыгалася, як немаўля, і рэзка ўскочыла на ногі. I першы раз у жыцьці заляпіла Югану звонкую, размашыстую аплявуху.
— Шукай сабе працу! — трэці раз паўтарыў Юган.
Маці адчула, як у далоні запульсаваў гнеў яна ўсё яшчэ адчувала рух таго ўдару — ад рукі праз плячо да цягліцаў сьпіны. Яна ў зьдзіўленьні пачала паводзіць целам і, чырванеючы, азірнулася вакол сябе. Боль некуды зьнік.
РАЗЬДЗЕЛ 17
—у якім распалмаюць сьвяточныя вогнішчы, здабываюць зброю ды прызначаюць узнагароду за галовы двух лясных стралкоў
3 узростам я пачаў лепш разумець, чым жыве Паяла. Я ўбачыў, што паселішча падзяляецца на некалькі раёнаў, кожны зь якіх меў сваё неафіцыйнае імя кшталту Наўрысаха, Страндвэген або Цэнтар. Новы раён атрымаў трапнае імя Тэхас, забудову вакол старога калектару за характэрны пах ахрысьцілі Паскаянкяю, Гаўністаю дрыгвою, а квартал, дзе я жыў, называлі, як я ўжо казаў, Вітулаянкя, то бок Похвіна багна.
У кожным раёне былі свае дваровыя банды й свае верхаводы. Зносіны паміж групоўкамі маглі насіць які заўгодна характар: ад духу сяброўства ды супрацы да канкурэнцыі, бразганьня зброяй ды адкрытай вайны. Кволая раўнавага, калі можна так сказаць. Два раёны маглі часам аб’яднацца супраць аднаго. А часам усе маглі біцца супраць усіх.
Наш раён займаў, бадай, першае месца паводле колвкасьці дзяцей, таму мы ўсе былі ўцягнутыя ў спрэчкі паміж групоўкамі. Ухіліцца было немагчыма. Мы маглі біцца на прэстыжных хакейных матчах, абараняючы гонар раёну на пасялковай дарозе пад сьвятхом ліхтароў. Хадзіць было найлепш пад самымі ліх тарамі, дзе было
найсьвятлей. Сьнежныя камякі былі замест штангаў, a гурбы — замест бартоў, клюшкі пад левую ці правую руку, набытыя ў краме гаспадарчых тавараў або пазычаныя ў старэйшага брата, тэнісны мяч або абшарпаная шайба, ніякіх шчыткоў і ніякіх табе арбітраў, толькі дзясятак-паўтара смаркачоў зь непераадольнаю прагаю да перамогі
Да ліку 2:2 гульня ішла звычайна так сабе. Жорсткі прэсінг, вокамгненныя праходы, спробы гуляць у пас, якія найчасьцей заканчваліся кідком наўздагад — шукай пасьля гэтую чортаву шайбу ў гурбе! Хтосьці называў сабе Уфэ Стэрнэрам, хтосьці — Стысэ або Лільпростам. Або Філам Эспазыта, які прабіў жалезны шчыт на канадзкім тэлебачаньні.
А вось мы бачым першую разьдзьмутую губу. TaTa цэнтравы са сваёй даўжэзнаю клюшкаю, якая на паўмэтра тырчыць за сьпінаю, неспадзявана напаткаў чыюсьці сківіцу. Малочныя зубы вытрымалі, а вось крыві — мора. У выніку драматычнага галасаваньня — выдаленьне.
Адкрыўся, кідок — атрымліваеш штурхель ад суперніка. Ляціш носам у сьнег. Неспартовы сілавы прыём! Падымаесься й даеш штурхель у адказ. Жорсткія спрэчкі. Гол! На жаль, не залічаны — нехта перасунуў штангу. Пратэсты. Сустрэчныя абвінавачаньні. Шайба ляціць у пахвіну. Небарака скуліць ад болю. Штрафны ўдар, яшчэ кідок. Шайба ледзь не трапляе ў пысу. Удар локцем. Штурхель у гурбу. Падножка. Удар у сківіцу.
I вось ужо неўзабаве дзесяць падшыванцаў коўзаюцца ў сумёце, набіваючы раты сьнегам, а адзінокі гулец заганяе ў браму шайбу за шайбаю ды, выгуляўшы зь лікам 100:3, на самоце цягнецца дамоў засьнежанаю зімоваю вуліцаю.
Яшчэ адным заняткам было раскладаньне сьвяточных вогнішчаў. Зьбіраць матэрыял пачыналі адразу пасьля Новага году, калі з дамоў выкідам ялінкі. Усё паселішча наваднялася раптам малымі, якія цягнулі на сваіх санках касматыя яловыя лапкі. Асноўная гонка ўзбраеньняў ішла паміж Паскаянкяю ды Страндвэгенам: абодва мікрараёны прылягалі да ракі, дзе можна было паліць вогнішчы хоць да нябёсаў. У гэтым і была сутнасьць спаборніцтва — раскласьці найвялікшае вогнішча.
На елкі зазвычай накладалі ўсё, што магло гарэць. Гіустыя кардонкі з крамаў, старыя бярвёны, аўтамабільныя апоны, плястмасавыя вёдры, мэблю, малочныя пакеты, зламаныя лыжы, фанэру, боты ды — уявіце — школьныя падручнікі. Увесь час у логава Bopara засылаліся шпіёны, якія дакладалі сытуацыю ды параўноўвалі.
Бывала, што кралі нешта з чужых вогнішчаў.
Часам даходзіла й да гвалту, хоць і ня так часта, як на хакейных матчах. Найчасьцей выбіралі тактыку прыхаваных пагрозаў, бралі ўпартасьцю ды хітрасьцю.
Можна было, напрыклад, павялічыць вышы ню вогнішча, калі выцягваць яго дагары. У самых
экстрэмальных выпадках яны ператвараліся ў вогнішчызабойцы, якія хісталіся на вятры, якхмарачосы, а пасьля маглі разваліцца ды накрыць сабою пятнаццацьдваццаць гледачоў. Аднак звычайна някемлівыя дарослыя пасьпявалі перакуліць кучу яшчэ да таго, як яе падпальвалі.
Аднойчы здарылася, што адна хеўра — у поўнай роспачы — употай падпаліла вогнішча канкурэнтаўусяго за пару дзён да сьвяткаваньня Вальборга, Валытургіевай ночы. Гэта была сапраўдная падстава, і нікому ўжо й не хацелася глядзець на вогнішча пераможцаў.
I вось ты ўрэпіце стаіш на сьнезе перад ахопленаю полымем кучаю сьмецьця, запускаеш фаервэркі ды назіраеш, як некалькі месяцаў працы сыходзяць з дымам. Вось яна — узнагарода. Ды яшчэ дзьве ракеты, для набыцьця якіх скідваліся ўсёй бандаю ды прыпасьлі цяпер на дэсэрт, каб запусьціць у зусім ужо цёмнае неба. Яны ўзьняліся ўвышыню дзьвюма палаючымі сьцяблінкамі, якія раскрыліся ў небе яскравымі гронкамі. Прыйшла вясна. Цяпер ужо бясспрэчна.
У старэйшых клясах для круцізны трэба было мець пнэўматычную стрэльбу. Я клянчыў яе ў бацькі некалькі месяцаў, пакуль ён урэшце не набыў — старую ды падрапаную. Яна паліла так, што слуп паветра адкідваў мне чуб, калі я страляў, а куля так і не магла вылецець з рулі. Сытуацыя, аднак, крыху выправілася, калі я абкруціў рулю ізаляцыйнаю стужкаю, а пасьля яшчэ падцягнуў
спружыну, але ў сьмяротную зброю мая стрэльба так і не ператварылася. Пасьля школы я звычайна страляў па мішэні, якую вешаў на гаражныя дзьверы. Наладзіць прыцэл так і не ўдалося, та*му я мусіў цаляць крыху вышэй і лявей. Бацька таксама аднойчы паспрабаваў але спахмурнеў калі ўсё ніяк ня мог патрапіць, і абвінаваціў ва ўсім дальназоркія вочы.
3 гэтымі стрэльбамі дваровыя банды зрабіліся яшчэ больш дзікімі ды шумнымі. Орды потных узрушаных хлопцаў зь перапэцканымі каленямі цягаліся па раёне, сікалі — хто далей — ды малявалі на сьценах чэлесы, вучыліся новым лаянкавым выразам і ўвогуле пракудзілі як толькі маглі. Банда — гэта крута! Банда — гэта моц! I калі адна хеўра ўрэшце натыкалася на другою, такую самую ўзброеную ды гарачую, вынік мог быць толькі адзін. Паветраная вайна.
Каб дарослыя не заміналі, ваенныя дзеяньні пераносіліся за раку, у бяскрайнія лясныя масівы. Мне да чорцікаўхацелася ўступіць у войска, толькі я ня ведаў ці возьмуць. Я толькі перайшоўу сёмую, старшаклясьнікі празвалі мяне «куранём», мапэду ў мяне не было, дый стрэльбай я пахваліцца ня мог. А вось Ніілу пашэнціла: стрыечны брат пазычыў яму сваю гэдээраўскую помпавую вінтоўку страшэннай забойнай сілы. Зь яе Нііла прабіваў ліст ДСП, між тым як мая куля й шчарбіны не пакідала.
Аднойчы пасьля абеду мы вырапіылі зрабіць вылазку на фронт. Закінуўшы стрэльбы за сьпіны, мы асядлалі
ровары ды паехалі за стары мост. Неўзабаве рэчка й паселішча зьніклі з вачэй, з усіх бакоў нас абступаў густы бор. Мы праехалі лесапілку, збочылі на выбоістую лясную дарогу, а пасьля схавалі ровары ў гушчары зарасьніку. У лесе панавала жудаснае маўчаньне. Дзесьці непадалёк праходзілі баявыя дзеяньні, а лес падаваўся спакойным і ціхамірным. У паветры пахла восеньню. Грыбы распасьцерлі свае вільготныя рудыя капелюшы, аблюбаваныя чарвякамі. Я закінуў у рот некалькі перасьпелых чарніц ды ўцягнуў у сябе вадзяністы сок.
КНІГІ ОНЛАЙН
