Папулярная музыка зь Вітулы
Мікаэль Ніемі
Выдавец: Логвінаў
Памер: 278с.
Мінск 2010
Але гады ідуць, і неўзабаве здараецца непазьбежнае: надзел забудаваны. 1 вось ужо камунальныя чыноўнікі засядаюць у сваёй канторы, сьцяўшы зубы, і разглядаюць аэраздымкі. А мужык робіцца ўсё менш ветлым — ажно жах бярэ, і яго вось-вось пакіне жонка.
Але тут раптоўна прыходзіць час рамонту. Пераслаць дах, замяніць пілавіньне на шклавату, зрабіць
у гасьцёўні камін, заставіць мэбляю гарышча, пабудаваць пакой для адпачынку ў сутарэньні, абнавіць на вокнах абкітоўку, усё адцерці ды перафарбаваць, замяніць убудаваныя шафы, паслаць дывановае пакрыцьцё, замяніць краны й ракавіны, ачысьціць лазьню ад плесьні, пабудаваць тэрасу й гаўбец, зашкліць альтанку.
А пасьля — усё гатова. Пасьля — нічога ўжо ня зробіш. Пасьля — усё дабудавана, тваё стварэньне дасканалае, і ты ўпустую цягнесься па малаток, а твая жонка разумее, што выйсьця няма. Цяпер застаецца толькі еліварская вар’ятня.
Але тут прыходзіць рэформа правілаў аб гаспадарчых прыбудовах.
Проста неверагодна, колькі прыбудоваў можна зьмясьціць на адным надзеле. I ўсё можна пачынаць спачатку. А сямейнае жыцьцё зноў напаўняецца нейкаю цеплынёю ды спакоем, нечым, што нават можна было б назваць любоўю.
А вось наш рок —рэч зусім іншая. Карысьці ў ім аніякай. Ніхто, нават мы самі, ня бачьгўу ім сэнсу. Нікому не было ў ім патрэбы. Мы проста ігралі, раскрывалі нашыя сэрцы ды вызвалялі зь іх музыку. Старэйшае пакаленьне лічыла, што гэта прыкмета сьпешчанасьці ды лішку вольнага часу, што маладыя проста ўжо шалеюць ад дастатку ды пускаюць грошы на вецер. Так заўсёды бывае, калі моладзь не занятая працаю. Атрымліваецца
лішак. Лішак энэргіі, які круціцца ў целе ды павышае крывяны ціск.
Напачатку мы шмат разважалі зь Ніілам наконт Taro, ці можна аднесыді выкананьне року да knapsu. Гэтае слова па-турнэдаленску азначае «бабскі», такім чынам, выключна бабская справа. Можна сказаць, што роля турнэдаленскага мужыка зводзіцца да аднаго. Ня быць knapsu. На першы погляд усё проста й зразумела, але ўсё насамрэч ускладняецца рознымі мудрагелістымі правіламі, на вывучэньне якіх могуць спатрэбіцца гады, і мужыкі, што пераехалі з поўдня, могуць добра адчуць гэта на сваёй скуры.
Некаторыя заняткі ёсьць knapsu паводле прыроды, таму мужыкам іх трэба пазьбягаць. Да іх адносяцца замена фіранак, вязаньне, ткацтва, ручное даеньне кароваў, паліваньне кветак ды іншыя такія справы. Іншыя заняткі можна бясспрэчна назваць мужчынскімі: валіць дрэвы, паляваць на лася, рабіць зрубы, сплаўляць лес і біцца на танцах у клюбе. 3 даўніх часоў сьвет быў падзелены на дзьве паловы, і ўсе ведалі сваё месца.
Але тут прыйшоў дабрабыт. А зь ім зьявіліся сотні новых справаў і абавязкаў, якія перамяшалі паняткі ды ўсіх заблыталі. Панятак knapsu разьвіваўся цягам стагоддзяў, у самай глыбіні народнай падсьвядомасыді, пэўныя азначэньні проста не пасьпелі сфармавацца. За выключэньнем некаторых сфэраў. Рухавікі, напрыклад, — справа мужчынская. Прычым рухавікі на
паліве — у большай ступені, чым рухавікі электрычныя. Такім чынам, аўто, сьнегаходы дьі бэнзапілы — ніяк ня knapsu.
Але ці можна мужыку шыць на швейнай машынцы? Узьбіваць электраміксэрам вяршкі? Даіць кароваў даільным апаратам? Вымаць бялізну з пральнай машыны? ІДі можа сапраўдны мужык прапыласосіць сваю машыну ды ня страціць пры гэтым годнасьці? Тут ёсьць над чым падумаць.
А іншыя навамодныя рэчы — яшчэ горш. Ці ня будзе, напрыклад, knapsu есьці абястлушчаны маргарын? А паставіць электрапеч? А выкарыстоўваць гель для валасоў? Мэдытаваць? Плаваць з маскаю? Выкарыстоўваць плястыр? Зьбіраць за сабакам лайно ў пакунак?
Да таго ж кожная вёска мела яшчэ й свае правілы. Гасэ Аляталё зь мясцовасьці Тэрэндэ расказаў мне, што ў ягонай вёсцы зь нейкай дзіўнай нагоды лічылася knapsu падгінаць халявы на гумавых ботах.
Грунтуючыся на ўсім гэтым, усіх нас, мужыкоў, можна падзяліць на тры групы. Да першай адносяцца сапраўдныя самцы. Гэтакі вясковы маўчун, стрыманы, пануры й нешматслоўны, з нажом за поясам і запасам грубай солі ў кішэні. Ягонага антыпода вельмі лёгка пазнаць — гэтакае жанчынападобнае стварэньне. Такі мужык бясспрэчна knapsu, расьпешчаны старэйшымі сёстрамі ды непрыдатны ні ўлясной талацэ, ні ў паляўнічай камандзе. Затое ён добра ладзіць з
жывёламі, а таксама з жанчынамі (за выключэньнем самога сэксу), таму ў былыя часы ён часта рабіўся лекарам або шаптуном.
Трэцюю групу складае шматлікая сярэдзіна. Да яе адносіліся й мы зь Ніілам. Тут ступень knapsu вызначалася пэўнымі ўчынкамі. Ставала, напрыклад, такой бяскрыўднай рэчы, як насіць чырвоны капялюш. Тады можна на тыдні патрапіць на вяршыню шкалы knapsu і быць вымушаным біцца й выконваць розныя безразважныя рытуалы, каб выцягнуць сябе пакрысе з дрыгвы knapsu.
Рок-музыкаю займаюцца, несумненна, часьцей мужчыны. Паводле свайго духу яна агрэсіўнамужчынская. Кожны пабочны назіральнік з ходу аднясе, такім чынам, рок да нябабскай справы. На гэтае, аднак, можна запярэчыць, што дрынканьне на гітары нелыа назваць сапраўднаю працаю. Адзін дзень у лесе — і хлопец пачне сікаць крывёю. Сьпевы таксама лічыліся не мужчынскаю справаю, прынамсі ў нашай мясцовасьці ды прынамсі ў цьвярозым стане. А па-ангельску яшчэ горш — для вымаўленьня трэба залішне мяккі язык для грубых фінскіх сківіцаў; гэтая мова такая абрузлая, што толькі дзяўчаткі атрымліваюць па ёй «пяцёркі»; нейкі цягучы вадзяністы сьлімак, мокрае дрыготкае жэле, вынаходніцтва астраўлянаў, якія ўсё жыцьцё таўклі пад нагамі ціну, ня ведаючы ні барацьбы, ні голаду, ні марозу; гэтая мова — для гультаёў, траваедных
хлюпікаў, абібокаў, ніякай пругкасьці вымаўленьня, нібы ў роце боўтаецца адрэзаная з чэлеса плоць.
Тады мы, вядома, былі knapsu. Бо ня граць мы не маглі.
РАЗЬДЗЕЛ 19
— пра дзяўчыну на чорным «вольва», хакейныя пляцоўкі ды здаравенныя азадкі, а таксама пра тое, чым м.ожна пазабавіцца ў Паяле
Наш другі канцэрт адбыўся ў Каўнісваары, у мясцовым Доме культуры, дзе праводзілася сустрэча «Чырвонай моладзі». Пра ўсё дамовіўся Холгеры: у яго была знаёмая дзяўчынаў кіраўніцтве, адна з тыхтрыццаці, якія стаялі перад сцэнаю ў палестынскіх хустках, з чубкамі ды круглымі акулярамі ды адбівалі такт сваімі вастраносымі ботамі. Трэба адзначыць, што сустрэлі нас досыць добра. 3 нашага дэбюту ў актавай залі прайшло ўжо некалькі месяцаў, і мы пасьпелі лепш сыграцца. Дзьве песьні мы напісалі самі, астатнія былі хітамі, якія я навыдзіраў з «Топ 10». Прыйшлі некалькі старых піянэраў яны зь цікаўнасьцю спыніліся ў дзьвярах. Але адразу ж разьвярнуліся ды зьніклі, акрамя аднаго старога, якога кантузіла яшчэ ў маладосьці на вайсковых зборах. Ён стаяў, разявіўшы рот, і штохвіліны папраўляў на галаве фуражку ды ніяк ня мог зразумець, навошта гэтая чортава моладзь марнуе столькі электрычнасьці.
Пасьля апошняй песьні сяброўка Холгеры пачала пляскаць і папрасіла сыграць на біс. Яе падтрымалі іншыя. Мы ўсё яшчэ былі на сцэне, і я зьбянтэжана паглядзеў на Эркі ды Ніілу. Мы ўжо сыгралі ўсе песьні, якія ведалі.
Тут данёсься вой. Холгеры! Ён стаяў перад самым дынамікам, урубіўшы гучнасьць на поўную. Па залі пранёсься электрычны гул, у вокнах задрыжалі шыбы. Потым Холгеры зайграў. Адзін, зь дзікім зьвярыным енкатам. Публікі ён болып ня бачыў. Ён апусьціўся на калені, абапёрся гітараю аб падлогу ды пачаў трэсьці яе перад варонкаю дынаміка, нібы забойца сваю ахвяру. Драпаў струны. Мэлёдыя была нейкая знаёмая. Яна накатвала абрывістымі хвалямі, быццам праграма з далёкай радыёстанцыі, але была ўсё ж споўненая моцы. Мы трое ва ўсе вочы глядзелі на Холгеры. Ён лёг на сьпіну. Моцнымі рыўкамі пачаў падкідваць гітару ўгару. Вочы паўзаплюшчаныя, на лобе кроплі поту. Пасьля ён закінуў галаву назад і заіграў зубамі. Тую самую надзіва знаёмую мэлёдыю.
— Гэндрыкс! — загарлапаніў мне ў вуха Нііла.
— Лепш! — крыкнуў я ў адказ.
Толькі тады я зразумеў што ён іграў. Гімн Савецкага Саюзу, які грымеў так, uno трапяталі старэныйя сьцены драўлянага Дому культуры.
Пасьля да нас на сцэну падьшаліся людзі ды цікавіліся нашаю палітычнаю арыентацыяй. Холгеры сядзеў зь летуценнай усьмешкаю на вуснах, а дзьве дзяўчыны спрабавалі між тым усесьціся яму на калені. Сам я нарваўся на дзеўку зь дзіўна падведзенымі арабскімі бровамі. Ейныя чорныя валасы блішчэлі так, нібы іх макнулі ў чарніліцу. На іх фоне прыпудраны твар падаваўся зусім белым. У ейным выглядзе было нешта
лялечнае, нібы дзяўчыну абгарнулі ў тонкі цэляфан. Цела хавалася пад мехаватым мадэрновым балахонам, але плаўныя рухі выдавалі яс. ІІаглядваючы на мяне, яна пакачвала клубамі, лёгкімі асьцярожнымі рухамі. I я ўбачыў перад сабою жанчыну, голад. Яна моўчкі працягнула руку, павіталася як дарослая ды ўсьміхнулася, агаліўшы малыя вострыя зубкі. Поціск рукі ўяе быў моцны, як у хлопца.
Потым мы сабралі інструмэнты ды ўзмацняльнікі. Дзед у фуражцы хадзіў і, нявінна ўхмыляючыся, правяраў ці адрасьлі ў дзевак грудкі. Касірка дала нам па лусьцяні з каўбасою ды адлічыла з касы пяцьдзясят кронаў ганарару.
— Тыў Паялу?
Гэта была яна, чарнавалосая. Мы выйшлі на ганак, яна падняла каўнер курткі.
— Цябе падкінуць? — не адставала яна.
Кіўнула ў бок дарогі. Я падняўся ды неахвотна пайшоў за ёй. Дзяўчына спынілася каля чорнага бліскучага «вольва».
— Бацькава машына.
— Клёва, — сказаўя.
У наступнае імгненьне мы ўжо імчалі па дарозе. Азадак крыху мёрз на фатэлі, ветравое шкло пацела ад гарачага дыханьня. Я ўключыў вэнтылятар і дадаў цяпла — за акном была халодная вясновая ноч. Сустрэчная машына гучна прасыгналіла й міргнула фарамі. Дзяўчына крыху павазілася зь пераключальніка,мі, па-
куль не адшукала патрэбны, і пераключыла з дальняга сьвятла на бліжняе.
— Табе ж няма яшчэ васямнаццаці?
Яна не адказала. Адкінулася на сьпінку, не адымаючы рукі ад скрынкі перадач. Дзяўчына трымалася сярэдзіны дарогі, заінелая шаша шалёна праносілася пад нашымі коламі, фары выхоплівалі на ўзбочынах вялікія сьнежныя гурбы. Балоты зацягнуў шчыльны блакітны шарон.
— Крута быць камуністкаю? — запытаў я.
Яна пачала шукаць кнопку радыё. Машына пакрысе кіравалася ў кювэт. Я закрычаў, і дзяўчына рыўком выраўняла машыну.
— Ня трэба хвалявацца, — сказала яна, — я за стырном ня першы дзень!
КНІГІ ОНЛАЙН
