Папулярная музыка зь Вітулы
Мікаэль Ніемі
Выдавец: Логвінаў
Памер: 278с.
Мінск 2010
Мяне ўжо крыху разьвезла, і я выцягнуўся на двор. Каля сьнежнай гурбы ў задуменьні стаялі два мужыкі, сілячыся прыгадаць, ці яны ўжо адділі, ці толькі зьбіраліся гэта зрабіць. Вырашыўшы, што толькі зьбіраліся, яны выцягнулі свае замшэлыя пісюны. Выявілася, што яны мелі рацыю, бо неўзабаве пачулася цурчаньне. Адзін з мужыкоў навёў свой струмень вышэй на гурбу, вырашыўшы пабіць рэкорд, да яго далучыўся й другі. Мой малады пухір быў разьдзьмуты, як перакачаны футбольны мяч, і я зь лёгкасьцю перамог абаіх. А пасьля яшчэ паставіў свае ініцыялы пад рэкорднай адмецінаю. Мужыкі адразу спахмурнелі ды паабяцалі абмазаць мне дзёгцем яйкі. Тады я заключыў свае ініцыялы ў рамку ды для пераканальнасьці ўмацаваў свой рэкорд, а толькі мужыкі вырашылі напхаць мне ў кальсоны сьнегу, як мяне ўжо й сьлед прастыў.
Набліжалася другая фаза атупеньня. Канчатковая й мяккая, як белы саван сьмерці. Да мяне прычапіўся нейкі бамбіза — сапраўдны мядзьведзь — і пачаў мне
нешта расказваць. Трымаючы мяне за плячо, ён з самым сур’ёзным выглядам нёс ўсялякую лухту а налітыя крывёю вочы круціліся, як два чмялі. Але разабраць, што ён казаў, было немагчыма. Ягоны язык зь цяжкасьцю варочаўся ў роце, а словы нібы чаўкалі па гліне. HexTa з маладых паляўнічых, якому карцела паспрачацца, пачаў супярэчыць здаравяку, але й ягоныя аргумэнты не вылучаліся асабліваю выразнасьцю. Неўзабаве яны ўжо горача спрачаліся, хоць і не разумелі ні слова з Taro, што казаў апанэнт.
Тыя, хто яшчэ ня страціў дару мовы, скардзіліся на смагу. У роце нібы наждаком прайшліся, кроў застаялася ў сасудах, вусны зьліпліся, а цягліцы ссохліся, як вэнджанае мяса. Адгукнуўшыся на крык самотніка ў пустэльні, я нырнуў у склеп, забраў апошнія бутэлькі ды выставіў іх на стол. Мужыкоў было не стрымаць — калі ты ўжо пакаціўся з гары, ты ўсё адно ўпадзеш! Хай гарыць яно гарам, сьвішча так, каб вушы закладала! Сапраўдны мужык — оікеа mies — ані сьмерці не баіцца, ані трохдзённага пахмельля.
Нііла з Холгеры ўжо таксама налізаліся. А па Эркі, хоць ён і піў больш за астатніх, нічога бачна не было. Ён вёў размову пра рыбалоўныя мушкі з адным маладым паляўнічым, які ўжо ледзь мог расплюшчыць вочы ды сядзеў, пускаючы соплі на рэдзенькія вусы. Яны дамовіліся апрабаваць адно месца на рацэ Тэрэндэ, бо што можа быць лепш, чым сядзець на беразе бурлівай нарляндзкай ракі ды смажыць толькі што злоўленага
харыюса тут жа, на начным вогнішчы. Хлопцы чокнуліся ды прасьлязіліся. Якое гэтае лета ўсё ж прыгожае, дасканалае й вечнае! Палярнае сонца па-над краем лесу, празрыстыя барвовыя аблокі. Ані ветрыку. Запруда гладкая, нібы люстэрка, ніводнай хвалі. I толькі часам у гэтым незямным спакоі павольна праплывае харыюс. А вось у цішыні ў ваду падае начны матыль. Захрасае ў цягучай вадзе сваімі напудранымі крыльцамі. Яго падхоплівае плынь і нясе сярод камянёў і пены. А над верхавінамі ялін у клубах цёплых выпарэньняў гойсае птушыная кампанія. Усё гэта ты бачыш, седзячы ў тонкай часавай расколіне — у летнюю ноч, калі ты нібы ўздымаесься панад тонкаю заслонаю, што падзяляе два сьветы.
Старэйшыя з мужыкоў, тыя, каму было ўжо пад семдзесят-восемдзесят гадоў, пачалі пакрысе абмякаць на крэслах. Бацька, хоць і сам ужо ледзь трымаўся на нагах, крыху за іх перапужаўся ды зьвярнуўся да мяне на мове, якая больш за ўсё нагадвала турнэдаленскі дыялект нямецкай. 3 жэстыкуляцыі я, аднак, усё зразумеў, і мы разам з бацькам паднялі самага старога й сухарлявага дзеда пад пахі. Ен быў надзіва лёгкі і амаль не супраціўляўся, калі мы ўсаджвалі яго на кухонную KaHany — пасярэдзіне, утульна прыхіліўшы яго да сьпінкі. Два іншыя дзяды былі круглейшыя ды важылі паболей — іх мы рассадзілі па баках. Дзяды на імгненьне ачунялі, па-савінаму завухкалі, але неўзабаве зноў праваліліся ў сон, так і седзячы ў радок. Патыліцы адкінуліся на сьпінку канапы, сківіцы адвісьлі. Яны сядзелі, разявіўшы
раты, як малыя птушаняты, зь бялявымі лысінамі й маршчыністымі шыямі. Я ўсеўся насупраць іх і пачаў быў шпурляць ім у раты кавалкі цукру, але, убачыўшы грозны погляд бацькі, перастаў.
Дзед вярнуўся пасьля шпацыру за рог хаты. Мача выцякала так павольна, што дзед адмарозіў сабе пальцы, і цяпер ён пасылаў праклёны старасьці зь яе жорсткімі жартамі. У дзедаву адсутнасьць мужыкі зрабілі жудаснае адкрыцьцё. Гарэлкі больш не было. Mae дзядзькі й частка паляўнічых, ледзь варочаючы языкамі, склікалі надзвычайнае паседжаньне. Яны перабралі ў памяці самых вядомых мясцовых самагоншчыкаў, прыгадалі стан сваіх уласных сховаў і разгледзелі варыянты вынасу гарэлкі такім чынам, каб не пабудзіць сваіх баб. Нехта заўважыў, што час быў яшчэ дзіцячы й бэнзазапраўкі яшчэ адкрытыя. Можна набыць там тэхнічнага сьпірту, разьвесьці яго з пшанічнаю мукою, а пасьля працэдзіць цераз кававы фільтар — напой атрымаецца ня толькі з градусам, але й прыдатны да піцьця і, без усялякага сумневу, бясьпечны для мужыка з моцным сэрцам. Адзін з паляўнічых прапанаваў скінуцца ўсім на таксоўку да Фінляндыі, гам у Колары ёсьць начная крама, дзе можна затарыцца півам, колькі машына ўцягне. Мытнікаў ён, маўляў ведае, таму калі што, дык можна запрасіць і іх на гулянку. Усім гэтая прапанова спадабалася, бо фінскае піва лічылася найлепшым сродкам ад пахмельля. Яшчэ мужыкі замовілі прывезьці кіслага хлеба з рііта, сыроваткаю, і зьняць фінскіх дзевак, калі патрапяцца па дарозе.
Тады дзед падняўся з важным выразам і дастаў трохлітровы плястмасавы бітон. Сурезным голасам загадаў каб у яго набралі вады. Адзін з суседзкіх дзядкоў да берагоў напоўніў бітон халоднаю вадою, а мужыкі зьбянтэжана глядзелі на дзеда. А той з урачыстым выглядам паставіў бітон у камору ды запытаў у кампаніі, ці добра яны ведаюць Біблію. Усе прамаўчалі, палічыўшы, што дзед зьехаў з глузду.
— Ці ёсьць тут вернікі? — упарта паўтарыў дзед.
— Не-а, — прамармыталі некаторыя з мужыкоў.
Тады дзед адкрыў камору й выцягнуў бітон. Зрабіў глыток і перадаў яго па коле, мужыкі таксама адсёрбнулі — адзін за адным. Калі ўсе выпілі, мужыкі як адзін закрычалі, што дзед сапраўдны Ісус, ён нават большы за Ісуса, бо той ператвараў ваду ў віно, а наш дзед — у самагон. Вядома, напой быў няхітры ды меў масьляністы прысмак, але, зь іншага боку, што можа быць карысьней за сівуху зь яе наборам мікраэлемэнтаў і храмасомаў. 1 толькі адзін я прыкмеціў што зьмянілася ня толькі зьмесьціва бітона, але й колер яго накрыўкі, але я вырашыў прамаўчаць, каб не разбураць узьнёслага настрою.
Тут пачаў завальвацца з зэдліка стары мажны сусед. Падскочыўшы да яго, я ледзь пасьпеўяго падтрымаць, каб ён не дзеўбануўся скроньню аб падлогу. Разбудзіць яго не ўдалося, і я, узяўшы суседа за шчыкалаткі, перацягнуў яго бліжэй да сьцяны, каб ён не валяўся пад нагамі. Небарака між тым зусім абмяк. Я падклаў яму пад галаву
газэтаў, на выпадак, калі той пачне ванітаваць. У гэтае самае шгненьне заснуўяшчэ адзін дзядок: зьвесіў галаву на грудзі, седзячы ў гушкалцы. 3 рота на кашулю шакалядным струменьчыкам выцякаў тытунь. У дзеда быў такі сьмешны выгляд, што малады паляўнічы з рэдзенькімі вусікамі ажно затросься ад рогату. Я й сам ня мог стрымаць сьмеху гледзячы, як гэтыя п'яныя кныры блукаюць па хаце, рохкаюць адзін з адным, абліваюцца, сілячыся выпіць, выпаўзаюць на сьнег у адных шкарпэтках, зацягваюць песьні зь перакошанымі вачыма, плюхаюцца на зады ды корпаюцца сярод ходнікаў, як кракадзілы. Разам з рэдкавусым мы перанесьлі перапэцканага тытунём дзядка на падлогу ды паклалі побач зь першым. Тая самая працэдура напаткала й аднаго з маіх дзядзькаў які абмяк у сьцюдзёных сенцах у малельнай позе, — ён заняў трэцяе месца на падлозе. Яны ляжалі там адзін пры адным, як сьвіныя тушы, а мы так рагаталі, што складаліся напалам ад сьмеху. Пасьля маханулі сівухі, чмыхнулі, a прамачыўшы горла, зноў зарагаталі.
Бацька занепакоена паказаў у бок трох дзядкоў на кухоннай канапе. Тыя спалатнелі ды не варушыліся. Ён папрасіў мяне праверыць, ці не памерлі яны яшчэ. Я падышоў да канапы й паспрабаваў намацаць пульс на запясьцях з набухлымі сінімі венамі. Нічога. Хоць не, зьлёгку пульсуе.
Трасучыся ад холаду, увайшлі Нііла й Холгеры, ад іх несла ванітамі. Яны папрасілі кавы, каб пазбавіцца ад пякоткі, і я працягнуў ім тэрмас. Тут я заўважыў што
рэдкавусы больш не рагоча. Крыху заваліўшыся ўбок на сваім крэсьле, ён хроп, дакладна як старыя дзяды, зь якіх ён толькі што сам кпіў. Яшчэ хвіліна, і ён дакладна зваліўся б, таму я падхапіў яго пад пахі ды паклаў яго ў радок зь дзядкамі — маладога й ружовашчокага побач з замшэлымі вэтэранамі.
Адзін мужык вырашыў выклікаць таксоўку падпоўз да тэлефона й замовіў. Другі падышоў да мяне ды загаўкаў нешта ў вуха — гук быў такі, нібы шчанюк абсмоктваў костку. Праз пэўны час да мяне дайшло, што ён просіць патэлефанаваць ягонай жонцы, каб яна завезла яго дамоў. Я запытаўся пра нумар тэлефона, але ня змог зразумець, што ён казаў. Тады я адшукаў ягонае імя ў тэлефонным даведніку ды прыціснуў слухаўку да ягонага вуха. Пасьля восьмага гудка цётка ўрэшце адказала — яна, відавочна, была ўжо ў ложку й спала. Мужык рабіўусе намаганьні, каб засяродзіцца:
— Яххх... ыжжж... тышшш... быыы...
Жонка грукнула слухаўкаю, хоць голас яна, напэўна, пазнала. Тут ужо ў мяне таксама зямля паплыла пад нагамі, і я пайшоў да Ніілы. Ен сядзеў з паўзаплюшчанымі вачыма, прыхіліўшыся вухам да транзыстара, які шыпеў. Нііла мог чуць галасы нябожчыкаў на сярэдняй хвалі, і ён толькі што атрымаў пасланьне па-турнэдаленску. Па голасе ён пазнаў памерлую ўвосень цётку, якая шаптала яму:
— Paska... Paska... Лайно... Лайно... — гіасьля голас таямніча змоўк. Я пажартаваў, што на небе, пэўна,
доўгая чарга ў прыбіральню, але Нііла зашыкаў на мяне. Ён працягваў слухаць, утаропіўшы мутныя вочы ў радыё.
— Пачакай, тут ужо нехта іншы!
— Нічога ня чую.
— Эспэранта! Яна кажа... пачакай... што... япамру...
У гэты момант падёхала таксоўка. Пара мужыкоў, якія яшчэ трымаліся на нагах, зь цяжкасьцю нацягнулі на сябе кажухі ды, хістаючыся на ўсе бакі, выйшлі з хаты. Трэці, карчакаваты мужык, знакамі паказаў мне, што хоча да іх далучыцца. Падтрымліваючы пад руку, я асьцярожна зьвёўяго з ганку й вывеў на засьнежаны двор. Напаўдарозе мужык нечакана працягла, па-конску захроп. Цела раптам абмякла, нібы праколатая апона. Hori ў мужыка падкасіліся, і ён рухнуў на зямлю, быццам у яго разьмяк хрыбет. Я паспрабаваў быў падняць яго на ногі, але куды там. Вага ня менш як цэнтнэр — мех з крывёю й мясам.
КНІГІ ОНЛАЙН
