Папулярная музыка зь Вітулы
Мікаэль Ніемі
Выдавец: Логвінаў
Памер: 278с.
Мінск 2010
— пра дрыньканьне на гітары ды інійы.ч больш ці менш мужчынскія заняткі
Наш першы публічны выступ адбыўся на ранішнім зборы ў актавай залі паяльскай школы. Стаяў ёдкі лютаўскі дзень. Ранішнія зборы мелі самую ўзьнёслую мэту: сагнаць разам усіх старшаклясьнікаў, каб цягам дваццаці хвілінаў надаць ім маральнасьці, павысіць духоўнасьць і ўмацаваць школьны калектыў. Напэўна, гэтая ідэя дабралася да нас з поўдня Швэцыі, зь якойнебудзь канфэрэнцыі дырэктараў, але зь цягам часу яна пачала больш нагадваць seura, ранішнюю імшу. Ролю прапаведніка выконваў або Гэнрык Пэкары, ахайна прычасаны й вечна заклапочаны настаўнік прафарыентацыі, або Свэн-Эрык Кліпмарк, наш дырэктар з аксамітным позіркам, — абодва спрабавалі накіраваць на праведны шлях усіх грэшнікаў якія пэцкалі надпісамі сьцены, плявалі жаваным тытунём, ламалі шафкі ў распранальні, білі бутэлькі, рэзалі парты або іншым чынам павялічвалі артыкулы выдаткаў для мясцовыхпадаткаплацельшчыкаў. Думаю, было б прасьцей прыструніць нас, калі б яны скарысталіся з багацьця турнэдаленскай мовы або прыстрашылі маладых боўдзілаўлупцаваньнем і пажыцьцёвым калецтвам, бо менавіта да такіх мэтадаў выхавань ня мы прывыклі зь дзяцінства.
Часам арганізоўваліся музычныя імпрэзы. Кантар Ёран Турнбэрг адважна граў на піяніна прэлюдыю Баха, зусім не зважаючы на поўную абыякавасьць публікі. Пакуль сьпяваў школьны хор дзяўчатак, іхняя сівавалосая кіраўніца Біргіта Сёдэрбэрг спрабавала як магла не зьвяртаць увагі на сьвіст сэксуальна заклапочаных дзевяціклясьнікаў. Быўяшчэ хлопец з Пэраяваары, які дзьмуў у сваю трубу з сапраўдным азьвярэньнем самазабойцы ды так фальшывіў, што нават настаўнікі давіліся са сьмеху сьлінаю. Хлопец, аднак, перажыў гэта й зь цягам часу зрабіўся настаўнікам музыкі.
Прыйшла пятніца, пацаны зь дзявятай клясы, пазяхаючы, уселіся на апошні шэраг, гучна рыгалі ды кідаліся гумкамі. Астатнія вучні запоўнілі пярэднія шэрагі. Сцэна была схаваная ад публікі заслонаю. Кіраўніцтва школы дазволіла Грэгеру зрабіць ранішні збор на свой густ, калі ён намякнуў, што ў яго ёсьць ідэя наконт моладзевай ініцыятывы й творчасьці. Толькі калі б хто падышоў ушчыльную да заслоны, мог бы пачуць дзіўнае прыглушанае гудзеньне электрычнасьці.
Вучні падрыхтаваліся цярпліва выседзець, а можа, і асьвістаць — ужо як карта ляжа. Настаўнікі праціснуліся на стратэгічна важныя пазыцыі. Стрыжаны пад нуль і бясстрашны настаўнік гісторыі Гунар Ліндфорс заняў абарону каля апошняга шэрагу ды пачаў абмацваць залю сваім рэнтгенаўскім поглядам, гатовы выцягнуць шкодніка за каўнер.
3 урачыстым выглядам Грэгер падняўся на сцэну ды стаў перад заслонаю. Нуль увагі. Настаўнікі зашыкалі. Балбатня ды хіхіканьне ўсё працягваліся, як звычайна. Настаўнікі з пагрозаю паглядзелі ў бок самых злосных бунтаўнікоў. Хтосьці з выклікам зарагатаў кагосьці ахапіў кашаль, паміж крэсламі пакацілася, грукочучы, пустая бутэлька, хтосьці пачаў гучна рваць паперу.
Грэгер падняў над сабою зьнявечаную руку. Ня кажучы ні слова, пагразіў вялікім пальцам, а пасьля зьнік за сцэнаю.
Тут мы й пачалі:
— Чус летмі ісаматэ рокэнрол м’юсык!
Тых, хто сядзеў на апошнім шэрагу, адкінула на сьпінкі крэслаў. Астатнія зьдзіўлена вылупіліся на захінутую заслону. Тая гайдалася ды ўспушвалася, як сапсаваная кансэрва.
— Рокэнрол м’юсык! Іф ю ўона лав вітмі!
Стоячы ў паўцемры за заслонаю, мы грымелі як сапраўдныя шаленцы. У Эркі здалі нэрвы, і ён пачаў біць па ўсім, што рухалася, — і вось мэлёдыя панеслася ўжо ўдвая хутчэй, чым трэба. Нііла ўзяў акорд ня ў той танальнасьці, а пасажы Холгеры гучалі так, нібыта ў труну забівалі цьвікі. А наперадзе. Каля мікрафона. Стаяў я.
Я не сыіяваў — екатаў. Рык лася ў шлюбны пэрыяд. Перадсьмяротны крык лемінга. Ну, як хочаце, халера, так і называйце! Самі таго ня ведаючы, мы вынайшлі панк за некалькі гадоў да яго нараджэньня. Песьня дасягнула
свайго апагею, недзе так, бо сказаць, што яна «скончылася», нельга, бо Эркі ўсё лютаваў на бубнах з адсутным выразам твару, і я зноў схіліўся над мікрафонам:
— Чус летмі ісаматэ рокэнрол м’юсык!
Яшчэ раз. Заслону так і не паднялі. Паспрабаваў падыграць на басе ў тон бубнаў але ігра Эркі перайшла ўжо ў нешта кшталту эпілептычнага прыпадку. Нііла ўрэшце патрапіў у танальнасьць, але спазьняўся цяпер на два такты. А Холгеры выконваў сола для іншае песьні: ён нават і не заўважыў што мы ўсё яшчэ ігралі першую.
— Чус летмі ісаматэ...
Па трэцім коле. Грэгер у паўцемры ліхаманкава змагаўся з канатамі й драпіроўкамі. Эркі барабаніў з такім аглушальным шумам, што я ня чуў свайго голасу. 1 вось урэшце заслона папаўзла ўверх, і нас асьляпіла пражэктарамі. А з залі на нас глядзела ўся нашая чортава школа, і я схіліўся да мікрафона й зароў « Чус летмі ісаматэ» — цяпер ужо чацьверты раз.
Здарылася неверагоднае: Нііла ўступіў без спазьненьня. Ён іграў усьлед за Эркі, да іх далучыліся й мы з Холгеры. I як цягнік па рэйках, мы прамчаліся праз усю песьню, а на заключным акордзе піхнулі Эркі, і ён рухнуў з крэсла.
1 цішыня.
На няцьвёрдых нагах я пайшоў у бок кулісы, але мне замінаў шнур мікрафона — у гэты момант я жудасна захацеў эміграваць. Мазгаўня гула як бразготка. Грэгер
схапіў мяне за плечы. Разьвярнуў. Непіта сказаў але я не пачуў, аглушаны літаўрамі Эркі.
Падняўшы вочы, я ўбачыў. Яны пляскалі ў далоні. Уся перапоўненая заля. Вучні пляскалі ў далоні, як выглядала, цалкам добраахвотна, а некаторыя дзяўчаты, якія пабывалі на поп-канцэртах у Люлео ды ведалі, што трэба рабіць, нават крычалі «біс».
Неўзабаве публіка пачала разыходзіцца, а мы так і стаялі на сцэне, не разумеючы, што ўсё ж здарылася. Ужо тады, пасьля нашага першага канцэрту, нас ахапіла пачуцьцё спустошанасьці, якое музыканты адчуваюць пасьля кожнага выступу, нейкая затоеная нуда. Эркі заявіў, што ў яго правал у памяці, але ўсё цела гарыць, нібы ён парыўся ўлазьні. Грэгер буркнуў што шнур заслоны трэба пафарбаваць люмінэсцэнтнаю фарбаю. Усё яшчэ агаломшаныя, мы пачалі перацягваць інструмэнты назад у музычную клясу.
Водгукі пасьля былі самыя розныя. Посьпехам гэта наўрад ці было, але мы ўсё ж зрабілі незабыўнае ўражаньне. Лестадыянцы адразу ж павыскоквалі з залі, затое хлопцы на задніх шэрагах перасталі кідацца жаванаю паперай у лысіну матэматыка. Некаторыя нашыя прыяцелі нават расшчодрыліся на найвышэйшую для турнэдаленцаў пахвалу:
— Ну так, нармалёва.
Іншыя ж казалі, што такой лухты ня чулі з тых часоў як на ранішнім зборы выступала гарманістка са Сьё-
ну, і дадавалі, што наступным разам паабразаюць нам струны. Было крыху няёмка чуць, што другая песьня некаторым спадабалася больш. Былі таксама й тыя, хто лічыў найлепшаю трэцюю песьню, не, усё ж першую. Але нікому, наадварот, не спадабалася чацьвертая мэлёдыя — той адзіны раз, калі мы сыгралі правільна. Нам не ставала сьмеласьці прызнацца, што мы гралі адное й тое чатыры разы, проста на розных стадыях панікі. Некалькі дзяўчат-васьміклясніц запалі на Эркі, бо ад яго, на іхні погляд, сыходзіла наймацнейшае выпраменьваньне, іншыя закахаліся ў нашага прыгажуна Холгеры. А вось Грэгер, наадварот, атрымаў ад угневанай пэдагагічнай рады школы жорсткую крытыку за мастацкую безадказнасьць.
Такім чынам, мы збольшага абышліся малым коштам.
У Турнэдалене вынаходлівасьць заўсёды ішла поплеч з барацьбою за выжываньне. Тут паважаюць, не, нават абагаўляюць спрытнага сталяра, які можа вырабіць з дрэва што заўгодна — ад ножыка для масла да падлогавага гадзіньніка; або лесасека, у якога заглух рухавік і які змог праехаць дзевяць кілямэтраў на сьнегаходзе на сумесі валяр’янкі з самагонам; або бабку, якая безь вядра назьбірала трыццаць кіляграмаў марошкі ў свае пахітраму складзеныя панталёны; або хлопца, які правёз церазь мяжу гадавы запас цыгарэтаў у братавай труне (калі ўжо той умудрыўся памерці на фінскш баку);
або ўдаву кантрабандыста, якая так па-майстэрску разрэзала каня, што ейныя сыны змаглі правезьці яго праз іпвэдзкую мытню ў скрутках на стырне ровара, а пасьля сшыць — конь ажыў і яго выгодна прадалі. Праўда, апошняя гісторыя здарылася ў саракавыя, мяне тады яшчэ на сьвеце не было.
Адзін з прыкладаў кемлівасьці па-турнэдаленску — заўзятыя рыбакі. Сэнс жыцьця для гэтых мужыкоў — бур і лом, блясна й донка; узімку яны рыхтуюць муш ку на ласося, летам іхнія кішэні набітыя стракозамі, матылямі ды сьляпымі рачкамі; на рыбалку яны ходзяць куды ахвотней, чымся ў ложак да бабы; яны валодаюць чатырнаццацьцю спосабамі вязаць вузлы ды толькі адною сэксуальнаю позаю; яны ўкладаюць тысячы кронаў у кожнага злоўленага імі ласося замест Taro, каб купіць яго за бесцань у краме; ім больш па душы мокнуць у дзіравых балотных ботах, чым сядзець зь сям ею за сьвяточным сталом; яны не дасыпаюць начамі, разбураюць свае шлюбы, іх звальняюць з працы, яны забываюцца на гігіену, закладаюць свой дом, плююць на дзяцей, калі толькі пачуюць, што нехта нібыта бачыў на Ёкфальле харыюса.
Такія самыя зацятыя — турнэдаленскія будаўнікі. Неспакойныя ды нецярплівыя мужыкі, ня дужа ахвочыя да размовы — увесь час некуды сьпяшаюцца, а вочы так і бегаюць. Толькі калі ў іхнія рукі трапляе малаток, яны робяцца нармальнымі людзьмі, нават могуць сказаць некалькі мілых словаў сваім жонкам, праўда, рот
будзе набіты цьвікамі. Ііроста неверагодна, колькі мужык пасьпявае пабудаваць за жыцьцё. Хату з абораю — раз плюнуць! Прыбіральню ды лазьню — з аднаго ўдару! Крыху павазіўся — гумно й дрывотня! Адрына й клуня — ух, добра ідзе! А пасьля яшчэ гараж, будка, паветка для ровара ды хатка для малых!
Прыблізна ў гэты момант жыльлёва-камунальныя ўлады выносяць пастанову, што ўчастак ужо цалкам забудаваны. Мужык робіцца неўтаймоўным, кіслым, як воцат, пачынае крычаць на малых, п’янствуе, пакутуе на бессань, лысее, штурхае нагою сабаку, губляе слых і зрок, пачынае прымаць валякардын на ўказаньне еліварскага лекара, а пасьля няўцешная жонка нечакана атрымлівае ў падарунак недабудаваную пляцоўку для адпачынку.
I ўрэшце можна пачынаць усё спачатку.
Лецішча, лазьня, сарцір, дрывотнік, будка для сабакі. Кароткі перапынак — і рыбны сьвіран, варыўня, альтанка, камора для інструмэнту, гаўбец і лялечны дамок для малых. Пасьля ўсе прыбудовы. Падымацца зь першымі пеўнямі ўсё лета, працаваць сякераю, стукаць малатком — што за жыцьцё!
КНІГІ ОНЛАЙН
