Папулярная музыка зь Вітулы
Мікаэль Ніемі
Выдавец: Логвінаў
Памер: 278с.
Мінск 2010
настаўнікаў і скнарлівых домаўладальнікаў, усіх, хто патрапіў у чорны сьпіс, усіх працоўных, якія паехалі на дапамогу Сталіну, але замест падзякі атрымалі кулю ў галаву, усіх паганых дзясятнікаў, усіх садыстаў, усіх тых, хто сьпіўся, хто патануў у часе сплаву ці каго заваліла ў шахтах, усе сьлёзы, усе раны, увесь боль і зьнявагу, што напаткалі наш няшчасны род на цярністым жыцьцёвым шляху.
А на дварэ сьвінцовае зімовае зьмярканьне павольна перайшло ў цемру. Палярная зорка зьвісала зь неба, як лядзяш. Вакол яе мігцела безьліч сьветлых кропачак, між тым мароз узмацніўся яшчэ на пару градусаў. Зь лесу замерзлага й застылага, не даносілася ані гуку. Нейкая вусьцішная ціша запанавала над тайгою, над гэтымі неабсяжнымі лясамі, што цягнуліся па ўсёй маланаселенай Фінляндыі, працягваліся на бяскрайніх расейскіх раўнінах і празь яшчэ большую Сібір даходзілі да самога Ціхага акіяну — нерухомыя лясныя абшары, абцяжараныя сьнегам і марозам. Глыбока ў расколінах высачэзных ялін пухнатымі камякамі цясьніліся сініцы. I ва ўсім навакольлі толькі гэтыя маленькія цельцы пульсавалі цяплом — тук-тук, тук-тук.
Раптам з кухні данесьліся ўсхваляваныя галасы. Паляўнічыя! Набліжаецца каманда паляўнічых! Старшыня краёвай рады ўскочыў на ногі ды шчыра, але пасьпешліва падзякаваў за гасьціннасьць, а дзед паабяцаў падараваць яму свае старыя браканьерскія восьці — усё адно ён цяпер дрэнна бачыць у цемры. Перакуліўшы
кубкі на сподках дном дагары, госьці сьпехам начапілі на сябе кажухі ды імгненна выпарыліся з хаты. Засталася толькі пара-тройка суседзяў і пэнсіянэраў ды яшчэ бацькавы браты, якія болып не саромеліся лаяцца й квасіць гарэлку.
Тут з ганку данёсься тупат, дзьверы з грукатам расчыніліся. У хату ўвалілася дзясяткі з два маўклівых мужыкоў. Іхні правадыр сказаў:
— Ну, здарова ўсім!
Яны моўчкі расьселіся за сталамі ды запытальна на нас паглядзелі. Самаму малодшаму было крыху за дваццаць, старэйшы разьмяняў ужо восьмы дзясятак. Шмат хто даводзіўся нам сваяком.
Падалі духмяны хлеб, торт і каву, а пасьля паднялі чаркі ды правялі ў апошні шлях каньяк, пацікавіўшыся пры гэтым, навошта французы ўпарта фарбуюць сьпірт у карычневы колер і псуюць яго натуральны смак.
Верхавод паляўнічых падняўся ды распачаў урачыстую прамову — пакуль мужыкі не пасьпелі яшчэ пачаць буяніць. Ён запэўніў усіх, што на дзеда як паляўнічага ў яго ніякіх нараканьняў няма. Пакуль дзед яшчэ не зьдзяцінеў а калі ўжо гэта зь ім здарыцца, дык пакінем дзеда за кухара, а хлопцы няхай мяса здабываюць. Ііакуль ніякіх прыкметаў маразму няма, паўтарыў правадыр, з глузду яшчэ дзед ня зьехаў але калі ён толькі дасьць слабіну, дык сядзець яму ў хаце! Будзь ты хоць старым пердуном, а ўсё ж мусіш бачыць розьніцу паміж, скажам, ласём і аўто, інакш няма чаго табе па лесе са стрэльбаю
цягацца — вось у чым розьніца паміж нашаю камандаю ды некаторымі іншымі ў акрузе.
Паляўнічыя сурова кіўнулі, правадыр адпіў глыток і працягнуў. Старому, такім чынам, яшчэ пад сілу пацягаць стрэльбу, дзед трымаецца пакуль малайцом, вытрымае дождж і сьцюжу, але не дай бог яму зьдзяцінець! Тады ўжо яму лепш біць газамі з-пад коўдры ў сябе на канапе. Бо хоць пакуль яшчэ сымптомаў і няма, гэта ўсё толькі справа часу, мазгі ўсё адно папаўзуць набакір, і тады ўжо кранты — ты, дзед, зарубі гэта сабе на носе!
Пасьля гэтай прачулай прамовы дзеду падаравалі памятны кубак, на якім выгравіравалі імёны ўсіх удзельнікаў паляўнічай каманды разам з сабакамі. Некаторыя імёны былі з памылкамі, бо мужыкі зрабілі промах і зьвярнуліся да гравэраў у Люлео, а там ня шыбка разьбіраюцца ў фінскіх прозьвішчах, затое ім удалося атрымаць зьніжку, за якую набылі бутэльку са зьмесьцівам.
Дзед зазначыў, што прычына, пэўна, была не ў гравэрах, а ў саміх мужыках, якія напісалі імёны як курыца лапаю, а сам ён быў у выдатнай фізычнай форме, нароўні з васямнаццацігадовымі, зрок, маўляў, у яго, як у арла, а слых такі, што пачуе, калі ласіха за сотню мэтраў пёрне, і што ўвогуле, калі ўзяць да ўвагі ўсе зьнішчаныя гарэлкаю клеткі мозгу, дык яшчэ невядома, хто першы зробіцца маразматыкам. ІІасьля гэтага дзед падзякаваў за бутэльку, асабліва за яе зьмесьціва, бо іншай выпіўкі
ў хаце ўжо не засталося, а калі, маўляў, прыкончым і яе, дык будзем частавацца каваю рэшту вечара.
Мужыкі ажно скалануліся. Дзед накапаў кожнаму па напарстку, і бутэлькі як не было. Агаломшаныя, ледзь ня плачучы, мужыкі паднялі свае чаркі ды выпілі. Ён нас падманвае. Стары скнара! Дарма мы вырваліся ўрэпіце з дому ад жонак.
Пакасавурыўшыся ўбок, дзед падаў бацьку знак. Бацька моўчкі адкінуў вечка падпольля ды зьнік у цемры. Таксама хутка ён вынырнуў і са звонам бухнуў на стол бутэлькі. Па дзьве ў кожнай руцэ. А дзед зайшоўся ад сьмеху.
— Ну, вось, хлопчыю, трымайце ласункі! — рагатаў дзед, схапіўшыся за жывот.
Мужыкі з палёгкай уздыхнулі, нехта нават усхліпнуў. I каму якая справа, што на бутэльках няма крамных этыкетак. Урэшце пачнецца вэрхал!
Вось яно шчасьце. Надрацца. Захмялець. Напіцца да сьлепаты й глухаты ў кампаніі верных сяброў, удалечыні ад бурклівых баб. Нарэзацца так, каб хрэн стаў тарчма, а язык так абмяк, што віўся б у роце, як сьцяг на ветры. Асушыць бутэльку, і адразу ж на стол новую, ня трэба скнарыцца, вымяраць лінейкаю, ня трэба плаціць у якой чортавай карчме, а пасьля застацца без граша ў кішэні ў паўцьвярозым стане, спрабуючы сьцяміць, куды гэта пазьнікалі твае субутэльнікі.
Неверагодная раскоша. He які-небудзь там хутаранец, што абсмоктвае скурку ад сала ды ёлкае зерне, a ўдачлівы паляўнічы перад гарою гарачага мяса. Заліць
сабе вочы, надрацца ў дым, налізацца як сьвіньня, нічым сябе ня стрымліваючы, каб хоць адзін раз у жыцьці ня думаць пра заўтрашні дзень.
Тыя жанчыны, што яшчэ не сышлі, у тым ліку й маці, спахмурнелі, адчуваючы набліжэньне Суднага дня, і падняліся з-за стала. Мужыкі ў адзін голас пачалі іх запэўніваць, што яны сваю норму ведаюць, але языкі ў іх ужо былі раздвоеныя — ажно да самой гартані. Сястра таксама сабралася дамоў бо добра ведала, што да яе будуць лезьці, і я мусіў дамываць замест яе посуд. Мужыкі пачалі зь мяне пакепліваць, называць knapsu ды запытваць, чаму ў мяне такія малыя цыцкі. Я адгыркнуўся ды прапанаваў ім панюхаць у сябе паміж ног.
Неўзабаве пачуўся шум матора, і, выглянуўшы на двор, я ўбачыў, што пад’ехала нашая група. Нііла, Эркі ды Холгеры прыбылі на старэнькім «вольва-дуэце», іх падвёз мой стрыечны брат. Я дапамог выгрузіць узхмацняльнікі, гітары й гэтым разам абмежаваны набор бубнаў. Мы паставілі апаратуру бліжэй да печы, каб інструмэнты крыху прагрэліся перад падключэньнем. На жаль, у Грэгера не атрымалася вырвацца: ён чакаў нейкага важнага тэлефанаваньня, але ён, магчыма, далучыцца пазьней.
Паляўнічыя дайшлі ўжо да той кандыцыі, калі ўзьнікае патрэба ў душэўных размовах. Мужыкі пачалі травіць байкі, выхваляцца ды расказваць непрыстойныя показкі ўжо ня толькі па-фінску, але й па-швэдзку. Адзін з мужыкоў, закаціўшы вочы, зацягнуў баляду пра адважнага разбойніка Росва Роапэ, а пасьля перайшоў да « Дзікай
ружы», не зважаючы на просьбы сябрукоў не сьпяваць корпэланскіх песень — не вярэдзіць успамінаў.
Бацька ўжо таксама добра набраўся. Захістаўся, пачаў адступацца, размахваючы пустымі бутэлькамі, і ледзь не патрапіў у адчынены склеп. Мужыкі дзіка зарагаталі, а бацька пасыпаў праклёнамі таго прыдурка, які не зачыніў люк, забыўшыся, што гэта быў ён сам. Напрыканцы ён перадаў пустыя пляшкі мне. Я асьцярожна спусьціўся ўніз на гнілых сходах, у нос ударыла вільгацьцю й холадам. У склепе пахла волкім пяском і бульбаю. На драўляных паліцах стаялі слоікі з марошкавым і брусьнічным сочывам, рэіпткі марынаванага ласосю, некалькі скрыняў зь півам, слоікі з квашанаю салакаю ды бочка зь селядцом. На зямлі быў высланы драўляны насьціл, на якім і стаялі бутэлькі з гарэлкаю. Я ўпотайкі пераліў крыху ў бутэльку з-пад ліманаду, каб падсунуць яе пасьля хлопцам.
Калі першая партыя паляўнічых выйшла на двор адліць, мы перабраліся да печкі. Я ўторкнуў у разэтку трайнік, спадзеючыся, што пробкі вытрымаюць. Калі падключылі прамерзлыя калёнкі, у дынаміку нешта пагрозьліва пстрыкнула. Нііла з Холгеры настройвалі гітары, а Эркі сеў на зэдлік, паставіўшы перад сабою малы бубен і талеркі. Я ўставіў штэпсэль мікрафона ў запасное гняздо на ўзмацняльніку ды кашлянуў, каб прачысьціць г аласавыя зьвязкі.
Мужыкі скоса паглядвалі на нашы маніпуляцыі. Аднак калі Нііла зайграў акампанэмэнт на тры чвэрці, яны
значна расслабіліся. Усе пазналі стары фінскі вальс, які мы развучылі ў гонар імяніньніка:
— Оі muistatkos Emma sen kuutamoillan, kun yndessa tansseista...
Адсунуўшы чаркі ўбок, мужыкі сядзелі й слухалі. Фэст акурат дасягнуў той ступені, калі ўсіх апанавала журба, і музыка прыйшлася акурат дарэчы. Я сьпяваў павярнуўшыся да дзеда, той зьбянтэжана адводзіў погляд.
— Оі Emma Emma, оі Emma Emma, kun lupasit alia mun...
Пасьля мы сьпелі фінскую баляду «Хутаранка». Усе так расчуліліся, што запацелі вокны. Напрыканцы мы сыгралі «Сэрэнаду Эркхэйкі» — працяжны хмінорны вальс, дзе Холгеры выканаў такое чульлівае сола, што зарыдалі б і камяні.
Пасьля мужыкам захацелася з намі чокнуцца. Паводле турнэдаленскай завядзёнкі пра сам выступ не сказалі ні слова: пустая хвала вядзе ў выніку да будаваньня паветраных замкаў і руйнаваньня надзеяў. А\е па вачах было бачна, што ім спадабалася.
Мы ўселіся ў дальнім куце ды пачалі адсёрбваць з бутэлькі з-пад ліманаду. Паляўнічым, наадварот, захацелася крыху разьмяцца. Мінуўшы першую фазу атупеньня, мужыкі пачалі шпацыраваць па доме й гутарыць. Адзін зь іх паклікаў нас да сябе й пачаў распытваць пра нашыя палітычныя погляды. Яшчэ адзін пацікавіўся, ці насамрэч цяперашнія дзяўчаты такія юрлівыя, як пра
іх пішуць у «Вечаровай газэце». На першае пытаньне мы адказалі ўнікліва, а што да другога, пра дзяўчат, дык ім ва ўсе часы хацелася аднаго й таго ж, толькі яны віду не паказваюць, пакуль ня ўвойдзеш у іхнія пячоры. Тады мужык працягнуў свае назойлівыя роспыты ды пацікавіўся, ці ёсьць у нас дзяўчаты, ці любяць яны гэтую справу ды як часта мы трахаемся. I хоць нам было на яго начхаць, ён упарта хацеў дазнацца пра ўсе мажлівыя падрабязнасьці.
КНІГІ ОНЛАЙН
