Першацвет адраджэння
Выдавец: Народная асвета
Памер: 511с.
Мінск 1995
Абняўшыся, пад крыжам адным селі, 3 бакоў стаяў другі і трэці крыж,
3 крыжамі мы, як здані, ў свет глядзелі, I душы нашы ўзносіліся ўзвыш.
Мы блаславілі неба воблік сіні, Што нашы думкі ўзносіў да сябе, I ў думках кланяліся той часіне, Што нас злучала ў шчасці і ў жальбе.
Жыццё, зямлю і сонца блаславілі, Старыя грушы, вербы на мяжы, А пракліналі толькі скону хвілі I тыя вечныя па нас крыжы.
7. Радаўніца
На радаўніцу мы на могілкі пайшлі, Свянцонага з сабой астаткі ўзяўшы, Як гэта з давен-даўна на нашай зямлі Дзяды і прадзеды рабілі нашы.
Маніліся нябожчыкаў адведаць мы.
На могілкі народу шмат сышлося, I людзі сноўдаліся між крыжоў, як цьмы, Хістаючысь, як ветрам гнутае калоссе.
На плітах каменных парос зялёны мох, Бярозы, хвойкі плакалі над імі, А пасярод капліца жудка, як астрог, На свет глядзела вокна.мі сляпымі.
Ля насыпу мы з мілай селі ў старане,— Пад насыпам тым спала яе матка,— I прашаптала мілая, схіліўшыся ка мне: «Адзін, адзін цяпер ты ў мяне, братка!»
Як боб, буйныя слёзанькі з яе вачэй Пасыпаліся на магілку градам, Здалося мне—заплакала і неба з ёй Над гэтым здушаным зямлёю садам.
Штось сэрца сціснула, зірнула ў дно,
I паплыла сляза ўслед за слязою, А думаў, што ўжо ўсе іх выліў я даўно, Што ў свет гляджу ўжо зрэнкаю сухою.
Ў магілках дрэмле бацька мой і два браты, Сясцёр малых зямелька абымае.
А я жыву на свеце доляй сіраты, Мяне зямля за нейкі грэх трымае.
Пусціўшы гэтак сумным думам павады, Бязмежны жаль паплыў ў душу крыніцай.
I я таксама, як яна тады, шаптаў: «Адна на свеце ты ў мяне, сястрыца!»
8. Ворка
Саха мая зусім ужо гатова,— Зрабіў к ёй новенькую плаху, Нарогі павывострываў нанова, Даў на паліцу тоўсту бляху.
Вось толькі коніка ў яе упрэгчы,
Махнуці пугаю нягрозна,
Ў загоне на рагач крывы налегчы,— Барозна пойдзе за барознай.
Сняданне з’елі з ёю удваёчку,— Каб сыта — трудна пахваліцца;
Хлеб падзялілі разам па кусочку, Сцюдзёнай запілі вадзіцай.
Пайшоў з сахой, пусціў нарогі ў гоні. Нагамі толькі конік мой цярэбе, 1 сцелецца загончык пры загоне, Аж сонца цешыцца на небе.
Вам, людзі, што сваёй рукою белай
Зямлі не кратаеце сэрца,
He дагадацца цераз век свой цэлы, Як сэрца чалавека б’ецца.
Таго, які увосень ці вясною
Зямлі сахой чапае грудзі Або зярно хавае бараною, Каб вырасла для вас жа, людзі.
У важны час заворкаў ці засеўкаў Імша абходзіцца святая,
Душа сяўца лунаецца, як дрэўка, Якому вецер ліст зрывае.
Арыце, сейце, людзі, хто што можа, Старым ці новым абычаем!
А вашу працу доля упрыгожа Шчаслівым, буйным ураджаем.
9. Беліць палатно
Чачоткавы зрабіў ёй пранік ёмкі, 3 аздобамі і ручкай гладкай, I палатно панёс з ёй да пагонкі, Дзе сажалка была і кладка.
Усю трубу укінулі ў вадзіцу;
Яна, свой скінуўшы каптанік, Кашулю падкасаўшы і спадніцу, Ўзышла на кладку, ўзяўшы пранік.
I пярыць стала мокра палаценца, Складаючы на кладцы ў складкі, На ножкі пырснула і на каленцы Вадзіца, як раса на градкі.
Распырсківаліся, як іскры, пырскі, Мігцелі ўсюды мнагацветна.
На гладзі воднай рысавалі крыскі I ніклі ў гладзі непрыметна.
Бліскучыя агністыя праменні, Купаючыся ў сажалчыным версе, К маёй галубцы ў мёдным уміленні Туліліся і грэлі персі.
Так палаценца мілая бяліла Вадзіцай, пранікам на кладцы, Пасля сабе на плечы узваліла I слаць нясла на сенажатцы.
Нясла. Вада па ёй цурком сцякала.
I на аселіцы ля плота Тканіну мыту распускала. Цяперка сонца ўжо работа!
Бяліся, наша палатно, бяліся, Як дзень, як месяц бледны, бела, Як бела малако ў глінянай місе, Як та саломінка паспела!
10. Сяўба
Ралля падсохла, мяккай стала воўнай, Ўжо час узяцца за сявалку,
Ў зямлю зярнят насыпаць жменяй поўнай, Як ад бацькоў наўчыўся змалку.
Ад той, што ад зімы засталась, часткі, Штось кінуўшы на час нязбыты, Адмерылі мы з ёй са дзве шаснасткі У мех, рукой яе пашыты.
I выйшаў сеяць я. Яна стаяла Непадалёк мяне, на ўзмежку; У высях сонца золатам зіяла, Ўнізу плыў вецер сваёй сцежкай.
Пасыпаліся дробныя зярняты Ў раллю, як пацеркі янтарны, На наш загон, сахою узараны, На мой шнурок — палетак ярны.
Яна, як ніцая бярозка тая, Стаяла, за сяўбой слядзіла, I як бы багародзіца святая — Здавалася мне — блаславіла.
Лажыцеся ў раллю, зярняткі, спаткі, Накрыйцеся пасцілкай-скібкай, Пасля збудзіцесь, выгляньце з краваткі, Як воўна — густа, як дзень— шыбка!
Расціце высака, расціце буйна, Як гэта пушча за дарогай!
Маліцеся да бела Бога чуйна
I чорнага не гнеўце Бога!
Каб не паспалівалі вас спякоты, Дажджы каб вас не пазмывалі,
Каб не пабілі грады і грымоты, Каб вам заломаў не ламалі!
11. Поліць агародніну
Я выган плотам гарадзіў, яна палола грады; Благое зелле вырывала, кідала у пасцілку, Дзе каліў не было,— дасаджывала там расады, Там прарывала, дзе ўзышло загуста праз памылку.
Чырыкалі над ёю верабейкі на чарэсні, Нязгледна час ад часу вецер пралятаў крылаты.
I адазвалася мая палея сумнай песняй, Такой, якую ў нас пяюць вясеннім днём дзяўчаты.
Вяснянка
Ой, брала вясна у сонца ключы, Адчыняла сырую зямельку, Пускала на свет траву-мураву, Адзявала у лісце бярозы.
Дзе толькі ні йшла яна,— з прыпала
Густа сеяла, сеяла кветкі,
На край свету гнала рэчкі яна, Птушкам волю і голас давала.
Ой, выйду я, выйду на сенажаць,
Буду віць, завіваць вяночак,
Пяяць з салавейкам буду у тахт, Сэрцу песняй вясну выклікаці.
Прыйдзі ты ка мне, сагрэй ты мяне,
Абымі ты мяне, як друг мілы, Пасей на душы мне долейкі мак, А на сэрцы — пшанічку кахання!
Каб доля, як мак цвіце, зацвіла,
Каб каханне расло, як пшанічка, К.аб мілы мяне мой верна любіў 1 галубіў ў святліцы, як шчасце.
Звінела песня і злівалась з музыкаю птушак, Бярозавыя на гасцінцы плакалі прысады, Заводзіў вецер, б’ючысь аб асінавы асушак...
Я выган плотам гарадзіў, яна палола грады.
12. Яблыні цвітуць
Яблыні цвітуць, так хораша цвітуць, Як белым высыпаны пухам, Пчолкі на цвяткі па мёд сабе лятуць, 3 вулля ў вулей нясуцца духам.
Селі з ёю мы пад яблыню ўдваіх На траўцы святачнай нядзеляй; Сонца разлілося ў променях сваіх, Лісткі на яблынях зардзелі.
Вецер плыў лісткамі, песціў, калыхаў, Галінкамі трос, як крапілам, Птушак жвавых шчэбет хвілі не сціхаў, Кружыўся з белым кветак пылам.
Раем на зямлі выглядываў нам сад, Я ў ім — Адам, яна ў ім — Ева;
Ў раі гэтым вецер быў нам бог і сват, Вяцьвямі шлюб давала дрэва.
Птушкі ў мільён струн вяселле гралі нам, Пасажнай маткай была пчолка, Сонца несла ўцехі думкам і грудзям, Пасцелю слала нам вясёлка.
Капаў нам на вочы яблыневы цвет, На нас валіўся, як снег белы, Мыслі нашы беглі сіняй далі ўслед I свет сабой тулілі цэлы.
Мілая! О, колькі радасці даеш Майму ты сэрцу маладому!
Нават ты сама таго не спазнаеш, Які ты скарб у маім дому!
Мілая, сагрэй мяне сваймі грудзьмі!
К маім грудзям прыліпні шчыра;
Богамі хай станем мы паміж людзьмі, Нябеснага князямі міру!
13. На сенажаці
Выйшлі з ёй, дзе сенажатная краса Зіхцела, як вясёлкі мнагацветны ўзор,
Вострая яшчэ дзе не забразгала каса, Дзе ў кветках луг ірдзеў, як неба ўноч ад зор.
Выйшлі, як душы дзве злучаны навек Выходзяць, кінуўшы магільную жарству, Светы аглядаць, якія ўзводзіць чалавек... Прыйшлі мы й дзівімся такому хараству!
Краскамі ўсміхаецца ўся сенажаць, Гараць урочнікі, румянкі і званкі, Жоўтыя званцы зялёны луг жаўцяць, На кветку з кветкі шыбка скачуць матылькі.
Рэчка бурбаліць па каменнях між вольх, Вадзіца бліскатна лялее ў бегацьбе, Сціха штосьці шэпча, шалясціць трыснёг, А сонца сочыць у вадзе само сябе.
Кветкі з ёю рвём, вянок сабе пляце —
Карону ясна-цвет з нявысненай красы; Хораша, да твару йдзе ён сіраце, А з-пад вянка плывуць па плечах валасы.
Шчасна так, абняўшыся, ў траве плывём, Купаюцца у кветках ногі да калень, Шчокі, грудзі нам гараць, гараць агнём, Іскрацца вочы, цела просіцца пад цень.
Сонца штораз больш у жылах кроў агніць, Калені штораз больш ласкоча нам трава, Блогасна аб сэрцы сэрца ў жары сніць, Жаданнем забыцця п’янее галава.
Ногі падкасіліся і мне, і ей,
Зліліся вусны з вуснамі самі сабой, Полымем прыпалі грудзі да грудзей, Змяшаліся мы з сонцам, з кветкамі, з травой.
14. Краса свету
Вясна, вясна! О, колькі ў табе шчасця! О, колькі радасці прыносіш ты з сабой! Умееш ты ў душы агонь раскласці I грудзі распаліць агністай барацьбой.
Святлом свет цэлы заліла гарачым, Раскінула з зялёнасці жывы шацёр, На ўсім зямлі абшары доўгаспячым На сваіх кроснах выткала чароўны ўзор.
О, цешся з гэтага сама, вясна ты!
Ўжо славу блаславяць цяпер усе тваю — Зямля і неба, і вецер крылаты, I я красе тваёй сваю дань аддаю.
Гэй, ажыло зямлі старое папялішча! Зайгралі рэчкі, плечы выраўнаваў бор, Спраўляе птушак жвавы рой ігрышча I падлятае з радасцю чуць не да зор.
1 думка ўвысь ляціць на вольных крыллях, Як бы самому Богу мела расказаць Аб тых нягаданага свята хвілях, Якім вясна яе умела счараваць.
Ляці, імчыся, думка, вышай, далей, Як вокам стрэліць можна у блакітну даль! Схапі стуль песню з перуновай сталі 1 прынясі мне волю сільную, як сталь!
Я песняй мілую сваю праслаўлю Паміж народамі сваіх, чужых зямель, Каб не загінула, як кветка, у бяспраўю,— Жыла й тады, як ляжа ў вечную пасцель.
А воля мне жалезная патрэбна
За крыўды маёй мілай помстай заплаціць, Што гаравала так яна бясхлебна, Што ланцугамі мусіла шмат лет званіць.
НА КУЦЦЮ
1
На небе зоры ўжо мігцяць, На полі срэбны снег іскрыцца;
На бел-свет дзівы выпраўляць Пляцецца ночка-чараўніца.
Глуш абнялася з цішыной I спавівае ўсё у чары,
Паўзуць і сеюць шорах свой Старым парадкам цені-мары.
Вылазе з цемры бледны звод, Глядзіць сліўнём на долы, горы, I тут і там пускае ў ход Свае нямыя загаворы.
I тут і тамка свой прыгон Распасцірае царства ночы; Салодкі сон, магільны сон Смяецца свету ўсяму ў вочы.
II
Заныла ўсё, замёрла ўсё,—
He спіць адвечнае замчышча:
Там пачынаецца жыццё Ў агнёх старога папялішча.
Іскрыстым, бліскатным святлом Заліты княжскія святліцы, Дружына вольная кругом Сталоў дубовых варушыцца.
Залататканы абрусы 3 сталоў звісаюць дыванамі, На абрусах чысцей расы Віно красуецца каўшамі.
Духі мінуўшчыны куццю На старасвецкі лад спраўляюць. Даўно бываламу жыццю Дары належныя складаюць.
III
На беласнежны на пасад
КНІГІ ОНЛАЙН
