Першацвет адраджэння
Выдавец: Народная асвета
Памер: 511с.
Мінск 1995
жалёзнікі — чыгуны
загнёт — прыпечак
загрышпаленыя — пазелянелыя ад старасці
замаглявалася — забылася
згелк — шум
кайстра — дарожная торба
кантычка — зборнік каталіцкіх царкоўных песень
капагі — рыдлёўкі
кварта — мера вадкіх і сыпкіх рэчываў, роўная чацвёртай частцы гарца (гарнец)
крозы—летуценні, мары
лаганіць — гаварыць, балабоніць
ліхардзікі — прысмакі
лёх — падзямелле, склеп
малятўры — насценныя малюнкі, фрэскі
манапблька— дзяржаўная крама, у якой прадавалі гарэлку
марўха — мядзведзь
масяжовыя — латунныя
мэдзіцца — важдацца, валаводзіцца
набрыдзь — чужыя людзі, непрыемныя для мясцовых жыхароў перасяленцы
насёка — прылада дрывасекаў
нэндза — галеча, беднасць
пакўрці — сабакі
палавічнік — арандатар
плахта — посцілка
плябан — пробашч, які кіруе вясковай парафіяй
полёр — свецкая выхаванасць, лоск
прашкапіцца — правініцца
прбспа — абуджэнне
прысок — гарачы попел
радно — тоўстае палатно з грубай льняной пражы
рымка — струна скрыпкі
скалкі — тлушчавыя кроплі ў страве
скарач — ручнік з доўгімі махрамі
скрыдэлка — крыльца
смаглёй — хутчэй
спанатрыць — скеміць, прызвычаіцца рабіць што-небудзь спудлаваць — схібіць, зрабіць промах; спудзіць, спалохаць стадола — хлеў, гумно, стайня на заезным двары транты — лахманы, старая падраная адзежа трафўнак — выпадковасць, знарочыстасць
трўнкі — ласункі
турбацыя — турботы, клопаты
увавіць — з’есці
угрўнь — імкліва, стрымгалоў
улёва — праліўны дождж
хусцё — бялізна
цёшка — свіння
ціцюляць — бегаць
цнбта — маральная чысціня
чэрэн — месца на печы каля коміна
шак жа ж — аднак
шалыган — шалапут
шныпарыцца — корпацца, поркацца шбран — шэрань
3 М Е С Т
Вяртанне да крыніц. I. Ківель 3
Ян Чачот 7
*** А мая ж ты кветачка 8
*** Поле, поле шырокае —
*** Калі ў зямлю зерне кінеш 9
I. Легатовіч 10
Скажы, вяльможны пане —
В. Дунін-Марцінкевіч —
Залёты 12
Ф. Савіч 41
Дзе ж тое шчасце падзелася? 42
А. Вярыга-Дарэўскі 43
Думка 44
*** Бо шчасце, бо долю 45
У. Сыракомля —
Смерць салоўкі 46
Паштальён 47
Што ўмею намаляваць 49
В. Каратынскі 50
Дзве будоўлі ... 51
Уставайма, братцы! 53
*** Хочаш вялікае штось сатварыць 54
Ф. Багушэвіч —
*** Прэч бутэлькі, люлькі, карты! 56
Калыханка —
Песня 58
Воўк і авечка —
Сведка 59
Палясоўшчык .61
А. Абуховіч .... 62
Воўк і лісіца 64
Суд 65
Старшына 65
Я. Лучына 66
Дзень за днём 67
Старасць не радаснь 68
3 паэмы «Гануся» 70
К. Лейка 71
Кульгавы дзядзька Раман —
На надворку і ў хаці 75
Юрко і бусел 76
Бчолы 77
Стары Улас —
He спанатрыў 78
У дажджлівы час 82
Боязна 83
К. Каганец —
Засульскія Турэ 84
Вітаўка 86
Прылукі 87
Навасадскае замчышча 89
*** Ветры буйныя загулялі 90
Наш сымболь 91
Ядвігін Ш —
Шчаслівая 92
Васількі 94
Дзед Завала —
А. Гурыновіч 99
*** Дзякуй табе, браце, Бурачок Мацею 100
Бор —
А. Паўловіч 102
Родныя малюнкі 103
Маладая гаспадынька 104
Лепшая рада 105
Раманс 106
Цётка —
*** Скора прыйдзе вясна 107
Лес 108
Восень 110
Лета 111
Г. Леўчык —
Мая прадмова 112
*■** He нам, беларусам, не нам —
Годзе! 113
*** He бачыў цябе я ніколі —
Мы жывём надзеяй —
Жальбай зноў спатыкаю вясну 114
Ніхто маіх не знае слёз —
Чаго ж я ў журбе —
Школьны званок 115
*** Хто адрокся сваіх —
Я. Журба 116
Перад святам 117
Да роднай краіны 119
Усход сонца —
Адрадзілася прырода 120
За Айчыну 121
У купальскую ноч —
Як люблю я цябе, Беларусь! 122
У. Галубок 123
Вясковыя астраномы 125
Адукаваная кабыла 126
Сляды старыны 128
Чужоесмачней 129
Смерць старца 130
Я. Купала 133
За свабоду сваю 135
*** Хоць ты, сэрца, лопні, трэсні —
Сярод раз’юшаных сатрапаў 136
Там 137
Выйдзі 138
Яна і я 139
На куццю 152
Я. Колас 158
Залаты прамень 160
Стары лес 164
Балотны агонь 168
Покліч 170
Поле 171
Тры жаданні —
На полі вясною 172
На адзіноце 173
В. Ластоўскі 175
Вясковыя архэолёгі 176
Троцкі замак 180
Прывід 183
М. Грамыка 185
Беларусь 186
Апошняе даруй 187
Янку Купалу 188
Ліпень 189
Зм. Бядуля —
Дзень добры! 190
Мары паэта 191
Зімовая казка —
*** Ад плачу птушкі невядомай 192
*** Думкі апоўначы — кветкі расістыя 193
Вясной —
Кветка 194
Шаптаў чарот 195
А. Гарун —
Mae думкі 196
Шчасце Мацея 197
Спрэчка 202
Хатка 203
Песня 204
Ц. Гартны 205
Клянінка 206
Да надзеі —
*** Мець бы жыццё бессмяротнае мне 207
Сымонка-інжынер —
Дойдзем, сынок 214
В. Адважны 217
Спрэчка пад касьцёлам 218
Перапісь у вёсцы Луконіцы 1921 г 228
К. Сваяк . . 231
Брату настаўніку 232
He чаруй —
Загляне сонца —
Шчасце 233
С. Палуян 234
Вёска —
Хрыстос уваскрос! 236
Калі друкавалася першая беларуская «Біблія»? . 238
М. Багдановіч 239
Максім і Магдалена 240
У вёсцы ... 243
Возера ■ 245
На чужыне —
Варона і чыж 246
А. Гурло —
Ахвяра 247
Паднявольная вясна 248
Колькі мукі —
Мая песня 249
Мора —
Замкавая гара 250
3. Верас 251
Для нашых прыяцеляў 252
Я не баюся 253
*** Беларусь, ты краю родны! —
М. Гарэцкі 254
Малацьба 255
Князёўна 258
Паясок 259
У чым яго крыўда? 260
А. Мрый 267
Няпросты чалавек 268
Колектыў Яўмена 279
I. Дварчанін 289
Дзвіна —
«Толькі проза» 290
Л. Родзевіч 291
Заклік 292
Мінуўшчына 293
*** Беларусь мая мужыцкая —
Беларуская казка 294
О мудрасць! 296
*** Хто душой і шчырым сэрцам 297
К. Крапіва 298
Заява 299
Вол і Авадзень 300
Стары і Малады 301
Давялося свінні на неба глядзець 302
М. Чарот 303
Звон 304
*** Я пясняр лясоў, балота 305
Босыя на вогнішчы —
К. Буйло 318
To не песня 319
*** Ціхім гоманам гордых вяршынь —
Лебядзіная песня 320
Курган —
*** Дзе Вілья у Нёман ліе свае хвалі 322
Курганная кветка 323
А. Моркаўка —
Я жыў 324
Стукні ў дзверы 325
Золак 326
У. Жылка —
Беларусь 328
Дзед —
*** Толькі той, чый вольны дух 329
Маёй маці 330
*** Месячыку-месяц 332
У. Дубоўка —
Лісіца, Леў і Воўк 334
Вяльможны Пых 335
ДожджуМазыры 338
Яна пасыпала на дошчачку зярнятак 339
Вялікі кошык падняла матуля —
С. Баранавых —
Хлопчык Петручок 340
Раніцаю 344
М. Зарэцкі 348
Чаплюк —
У Саўках 354
Я. Пушча 359
Снежаньская свежасць 360
Ліст да паэтаў —
Чаму так сэрца любіць? 362
Дажынкавае —
Я раніцы кланяўся ў пояс 363
М. Машара
Роднае 364
Жніва 365
Вёсцы 366
Званар 367
М. Явар 368
Паклон чалавечаму страданню —■
Т. Кляшторны 369
*** Завечарылася бярозавая просінь 370
Успамін —
*** Аб чым шумяць над возерам бярозы? 371
П. Галавач 372
He так 373
Навела без назвы 375
Н. Арсеннева 383
Пралескі 384
Пытанне 385
Вясёлка —
Лебядзіная песня 386
У гушчарах 387
Малітва —
П. Трус 388
Як пажоўкнуць лісты —
*** Зіма... 1 зо.ікія завеі 391
Трыялеты 393
У нядзелю —
*** To не гул завірухі мяцежнай 394
*** Плакалі ветры ў дуброве параненай 395
У. Хадыка —
*** Дрыжыць, калоціцца дрыгва 396
*** Я доўга і ўпарта марыў 397
*** Абрысы старадаўняй пушчы —
М. Васілёк 398
*** Што плачаш, песня? 399
Там краіна мая —
За працай 400
Віхор 401
Ой, не вечна —
С. Новік-Пяюн 402
Зорачкі 403
Казка 404
Жыццё —
Зіма 405
А. Салагуб —
Восень у астрозе 406
*** Я не буду грудзьмі надрывацца 407
А хто ў полі? —
А. Звонак 408
Цень Ефрасінні 409
*** Плывуць над полем журавы —
*** Асенні холад, стынь і бездарожжа 410
Дзвіна 411
Ф. Каравацкі 412
Голас з Лукішак —
Садоўшчына 413
Э. Самуйлёнак 414
Урачыстая меса 415
В. Каваль 420
Мацней за смерць 421
Як вясну гукалі 426
Ю. Лявонны 430
Зі.мовая радасць —
He схіляюся 431
А. Мілюць —
Яшчэ ўзыдзе сонца 432
Покліч —
3 родных песень 432
Брату 433
М. Засім —
Вясна 434
На з’езд заходніх беларускіх пісьменнікаў у
г. Вільна ў 1933 г 435
Ліст з турмы —
С. Дарожны 436
Пад высокім сонцам —
Веснавое 437
*** Ніяк за імі не паспець 438
В. Маракоў 439
*** Эх, прастор сінякудрых палёў —
*** Зялёны месяц над ракою... 440
Таварыш Нюрын 441
П. Граніт —
Хітры асаднік і мужык-здагаднік 442
Хачу спаткаць вясну 443
С. Крывец
Дубок 444
Чаму не йду ў літаратуру 445
Мы жывём 447
*** Аплакаў долю я сваю 448
Аднойчы
Л. Калюга 449
Трахім — штучны чалавек —
Л. Геніюш 457
Мой лён і сны 459
Нішто так не міла 460
Есць край адзін
Ефрасіння Полацкая 461
*** He згінай мяне, я не сагнуся 462
Дзяды 463
Родная мова 464
Тры дарогі 465
А. Жаўрук 466
Песенька 467
Туга 469
3. Астапенка 470
На шчасце песень 471
Лес 472
*** Высокі дом, шчаслівы дом 473
*** Добры дзень, мая красуня 474
А. Дубровіч 475
Мы 476
Кіну свае думы 476
Восень 477
Я. Чабор 478
*** Гэй, арліна мая сіла —
Ю. Таўбін 479
Вясна —
*** Панарама лясоў і балот 480
*** Люблю я край, дзе вечары —
В. Таўлай 481
Скаваны бунтар 482
Лукішскія вершы 483
Бацьку 484
Аб маіх вершах 485
*** Гэта ўсё — знаёмыя шляхі —
Мінуў астрожны дзень 486
Да моладзі 487
М. Сяднёў 488
Адзінства хараства 489
Сосны —
У дарозе 490
Жыццё —
Снегапад 491
Развітанне з летам —
Домік у Мінску 492
Л. Гаўрылаў —
Маладзік 493
*** Запахнуць ноччу духавітай травы 494
Паэту —
А. Коршак 496
Максім Багдановіч 497
Журавіны 498
Вечар —
Ластаўка 499
У лесе 500
Слоўнік 501
Вучэбнае выданне
Першацвет адраджэння
Вучэбны дапаможнік па беларускай літаратуры для старэйшых класаў сярэдняй школы Складальнікі:
Федасеенка Марыя Аляксееўна, Прохарава Таццяна Паўлаўна, Разанава Галіна Мікалаеўна, Марчук Георгій Васільевіч, Новікава Аліна Сяргееўна, Садаўнічы Эдуард Васільевіч.
Загадчык рэдакцыі A. А. Дзераш. Рэдактары Л. В. Цікунова, С. С. Аніскевіч. Вокладка мастака М. Рыжага. Мастацкі рэдактар Р. I. Красінскі. Тэхнічны рэдактар С. I. Ліцкевіч. Карэктары Т. М. Вядзернікава, С. Т. Асташэвіч, В. С. Бабеня, С. А. Яновіч.
Здадзена ў набор 29.08.94. Падпісана ў друк 19.01.95. Фармат 84X 108'/32. Папера друк. № 1 Гарнітура літаратурная. Высокі друк з ФПФ. Умоўн. друк. арк. 26,88. Умоўн. фарбаадбіт 27,3. Ул.-выд. арк. 27,91 Тыраж 67 000 экз. Заказ 1314.
Выдавецтва «Народная асвета» Міністэрства культуры і друку Рэспублікі Беларусь. Ліцэнзія ЛВ № 4. 220600, Мінск, праспект Машэрава, 11
Мінскі ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга паліграфкамбінат МВПА імя Я. Коласа. 220005, Мінск, Чырвоная, 23.
КНІГІ ОНЛАЙН
