Поўны збор твораў. Том 1
Аповесьці, апавяданьні, прыпавесьці
Васіль Быкаў
Памер: 656с.
Мінск 2005
Прарваўшыся ў галодную прастору прывіднасьці, грамадства займела апошні клопат (іншыя аўтаматычна адпалі) — апантана яе пашырыць. Аказалася, што гэта — такая фантастычпая прастора, якая няздольная існаваць у стане спакою і, бы касьмічны пульсар, можа або пашырацца, або звужацца (вядома, найлепш пашырацца). Ды тут сталася нечаканка — яе апалагеты непапраўна спазьніліся: усе вольныя куткі там былі ўжо занятыя іншымі, болей увішнымі прыхільнікамі дзяліць і валодаць — імперыялістамі-рыначнікамі, чырвонымі ды карычнсвымі, фундаменталістамі розных адценьняў. Заставаўся апошні, нікім не заняты, бо здаўна лічыўся для таго непрыдатным — панславянскі. Менавіта гэты ня надта духмяны закутак мацней за хмель, за алкаголь ці ЛСД закруціў адну віртуальную галаву ў краіне і выклікаў апантаную прагу да дзеяньня ў форме стварэньня манілаўскіх структураў, фантастычных інтэграцый галечы з жабрацтвам, безьлічьт пустапарожніх заяў, дамоў і дэкларацыяў. Вынікаў жа не было ніякіх. Карнавалыіа-мітусьлівая віртуальнасьць жорстка сутыкнулася з няўдзячнай рэальнасьцю і дагэтуль ня можа тую адолець. Рэальнасьць стаіць, бы ска-
ла, i шмат хто ў краіне пачынае думаць, што яна мацнейшая за самую хітравумную віртуальнасьць. Можа, япо і так. Усё ж, як ні кажы, хлеб — спрадвечная рэальнасьць, кроў людская — таксама. А за імі калі-небудзь стане рэальнасьцю наша шматпакутпая незалежнасьць і воля, а ня толькі рэальная турма ды галеча.
Загляне сопца і ў наша ваконца! Калі шчыра таго жадаць, дык яно можа і зьдзейсыііцца. Вядома ж, паводле законаў рэальнасьці.
Новая цывілізацыя
У адной далёкай ад нас, хоць і ня надта разьвітай краіпе ўзьніклі праблемы з бюджэтам. He хапала грошай. Зрэшты, тое не было вялікай навіной, грошай нс хагіала і раней, і тады ўрад рабіў проста — падвышаў падаткі. Зрабілі так і гэтым разам: абклалі насельнікаў 40-адсоткавым падаткам. Трохі счакалі, падлічылі, але выявілася, што прыбытак зноў мізэрны. Тады ўрадоўцы ўвялі 60-адсоткавы падатак, але прыбытак замсст таго, каб адпаведна павялічыцца, значна зьнізіўся. To было нешта дзіўпае, іпто супярэчыла нават правілам арыфметыкі. У эканамічна-фіпансавых колах пачалося энергічнае абмеркаваныіе феномену. Пасыпаліся прапаіювы — як ад прафесіяналаў, так і ад найболей актыўных з ліку сьвядомых працоўных. Некаторыя заяўлялі, што ўся справа ў слабасьці выканаўчай улады, што трэба ўдвая павялічыць паліцыю, стварыць адмысловыя фармаваныіі, як сьлед настрапаліць сакрэтныя і фіскальныя службы. Так і зрабілі. У дадатак павялічылі колькасьць мытняў — на мяжы і ўнутры краіпы, перавялі працу судоў і пракуратуры на кругласутачны рэжым, разагналі калегію адвакатаў, гэтых прафесійных абаронцаў злачыннасьці. I зноў без жаданага выніку. Бюджэт трашчэў, грошай рабілася ўсё меней, а выдаткі на ўсе пералічапыя меры толькі расьлі.
У час чарговага пасяджэпыія ўраду новы старшыня высунуў абсалютна новы бюджэтпы прынцып: калі дзе цяжка папоўніць, дык трэба скараціць. Адразу было зразумела, што скарачаць асігнаваньні па войска пельга, бо пад самы дзяржаўны плот лезла крыважэрнае НАТА — глядзі, ня сёньня, дык заўтра пачне бамбаваць нашы ўлюбёныя гарачыя ці халодныя кропкі. Пакідаць бяз грошай КГБ таксама нельга
ва ўмовах, калі краіна кішыць шпіёнамі ды апазіцыянерамі. Паліцыю — тым болей, інакш хто тады тых шпіёнаў ды апазіцыянераў будзе цягаць у пастарункі? Калі ж скараціць выдаткі па пракурораў ды суддзяў, дык каму судзіць вышэйпамянёных? Вяртацца да нядаўняй практыкі троек ды песудовых расправаў было быццам бы рана. Кіраўпічы апарат скарачаць паогул бескарысна і нават шкодпа — ягопы арганізм ад скарачэныія толькі павялічваецца. Культура, настаўніцтва і медыцына? Культуру тут жа на паседжаньні без усялякай шкоды для яе выкрасьлілі ўсім радком пасьля таго, як міпістар сказаў, што культура пракорміць сама сябе — ансамбляў у яе хапас. Медыцыпу вырашылі пакуль не чапаць — медыцына можа набыць важныя функцыі ў адказным дзяржаўпым праекце. Заставалася вялізная армія пенсіянераў, якая з прычыны злачыннага недагляду рапейшага папулісцкага ўраду распладзілася ў аморфную, непад’ёмную для дзяржавы масу. У друку даўно ўжо паяўляліся тэарэтычныя артыкулы наконт таго, якая гэта шкодная і наскрозь буржуазная завядзёнка — плаціць тым, хто нс працуе, што інстытут пенсіянераў — ня што іншае, як узаконеная эксплуатацыя адпой класы другою, што, ня вырашыўшы праблемы пснсіяў, дзяржава не пабудуе разьвітага сацыялізму, а будзе век гібець у няразьвітым капіталізьме.
Урад засядаў тры дні і тры почы і выпрацаваў комплексны дакумент пенсійнага забесьпячэньня. А мепавіта:
— Выхад на пенсію дазваляўся па дасягненьні 100-гадовага ўзросту. (Для кіраўніча-адміністрацыйнага складу тая планка зьніжалася напалову — тым захоўваўся адрасны прынцып пенсійнага забесьпячэньня).
— Памср пенсіяў устанаўліваўся ў 1,5 адсоткі ад сярэдняй зарплаты пенсіянера. (Нсльга было дапусьціць, каб грамадзяніп-пенсіянер карыстаўся большым наборам даброт, чым той, хто працуе).
— Захоўваўся ў недатыкалыіасьці прынцып роўнасьці мужчынаў і жанчыпаў, як таго заўжды і дамагаліся жаночыя і фсмінісцкія арганізацыі.
— Бацькам, якія выхавалі двух і болей дзяцсй, пенсіі адпавсдпа зьмяншаліся — для забесьпячэньня пенсіяў дзецям
у будучым. (Тым самым умацоўвалася сувязь пакаленьняў і адказнасьць бацькоў за лёс дзяцей).
Гэтыя всльмі разумныя і ў пэўным дачыненьні прагрэсіўныя меры, аднак, датычылі болып-менш аддалснай будучыні, а вось што рабіць з «дзеючымі» пенсіянерамі — было незразумела. Тым больпі, што, як чулі ўрадоўцы, адпаведна старажытнаму рымскаму праву закон, на жаль, зваротнае сілы ня мае. Пасьля доўгага і дэталёвага абмеркаваньня тае праблемы з удзелам СМІ, прафсаюзаў, кіраўніцтвам палітычных партыяў было вырашана для дзеючых пенсіянсраў прымяніць радыкалыіыя мсры заахвочваньня і дазволіць:
— піць сырую ваду вадаправодную і з калодзежаў у неабмежаванай колькасьці. Матывацыя: сырая вада — самая танная.
— харчавацца прадуктамі з радыёнуклідамі. Матывацыя: сьвядомаму грамадзяніну атам нястрашны.
— пры купаньні ў рэках і ў моры заплываць як заўгодпа далёка за чырвоны буёк. Матывацыя: шырокае гарантаваныіе грамадзянам іхніх правоў і свабодаў.
— на будоўлях колькі заўгодна доўга стаяць на краі неабгароджаных пляцовак і пад стралой грузавога крану. Матывацыя: выхаваньне ў грамадзянаў сьмеласьці і адвагі.
— пераходзіць вуліцу дзе заўгодна, у тым ліку і на чырвонае сьвятло сьветлафору. Матывацыя: без матывацыі.
Міністэрству аховы здароўя ўзмацніць кантроль за пагаршэньнем здароўя пенсіяпераў асабліва з групаў рызыкі, якія стварыць на кожным прадпрыемстве. СМІ і незалежніцкім сацыялагічным інстытутам праводзіць рэгулярны маніторынг эфектыўнасьці дадзеных мераў сярод пенсіянераў.
Ужо праз некалькі дзён пасьля выхаду ў сьвет гэтай пастановы ўрадавыя СМІ паведамілі краіне аб велізарным уздыме, з якім сустрэлі пенсіянеры чарговы клопат ураду пра іхнія дабрабыт і здароўе. Газеты надрукавалі паведамленьні аб радасьці, якая ахапіла 80-гадовага грамадзяніна К., што нават памкнуўся заплыць за буёк. Праўда, не даплыў і да паловы адлегласьці, але ня ў тым справа, пісала газета. Справа ў прававой магчымасьці зьдзейсыпць тое, чаго
ён ралей зьдзейсьліць ня мог. Другі грамадзянін дзяліўся ўздымам, які ахапіў яго, калі ён удала перабег вуліцу па самым лосам нахабнага «мэрса» і пават ля быў аштрафавалы даішлікам. Апазіцыйная газста пасьля спрабавала падаць той лссумлеллы факт як фальшыўку, надрукаваўшы рэпліку, быццам той грамадзяпін зусім ле лелсіялер, а юнак-спартсмсл. Але зіюў жа тос зусім пс засланіла сутнасьці справы, якая, вядома ж, палягала ў ловых магчымасьцях для лелсіялераў. Магчымасьці ж ды персьпектывы складваліся выдатлыя. Самы незалежніцкі сацыялагічны інстытут правёў апытапыіе некалькіх тысячаў пенсіянераў і атрымаў гэткія выпікі. На пытаньне, ці падтрымліваеце вы ўсс пупкты пасталовы, 99,9 адсоткаў сказалі, што безумоўна падтрымліваюць. I толькі 0,01 адсотку ня мелі ўласнае думкі, алс гэта тыя, што злаходзіліся ў рэапімацыі або былі прызлалыя лядзеяздольнымі паводле розуму. Прэзідэнт краіны ўзнагародзіў дзьвс лайболей актыўныя ў справс прапагалды ласталовы газеты, а таксама сацыялагічны інстытут і нацыяналыіае тэлсбачаныіс. У канцы кварталу мінфін з вялікім аптымізмам узяўся падводзіць вынікі эканоміі пелсійлага фонду і ла лекалькі дзён зьлямеў. Вынікі апынуліся лечакалыя — замест эканоміі выдаткі ла пелсіі злачла павялічыліся і перасягнулі адпаведлы лсрыяд мілулага году. Каб лсяк захаваць урадавы твар, было вырашала дапусьціць левялічкую руціллую лапраўку — зьмяніць мілус ла плюс, як гэта лярэдка рабілася ў мілулым. Але ў чым салраўдлая лры чыла краху дзяржаўлага праекту — лалежала высьветліць. Для высьвятлельля ўрад зьвярлуўся да ўласлага КГБ. I праўда, той лсўзабаве даказаў, літо ле дарма есьць хлсб, а яголыя экаламісты ў штацкім разумеюць у экаломіцы болей, чым куча сьвежасьпечалых прафесараў з Акадэміі кіравальля. У адмысловым і дужа сакрэтлым далясельлі ялы ла лулктах лсралічылі лрычылы леэфектыўласьці пасталовы. Бо:
— сырая вада з вадалраводу, дачлых калодзежаў, а таксама з чрыдарожлых калаваў ле зрабіла ліякага пікодлага ўллыву ла загартавалыя за даўгое жыцьцё аргалізмы пелсіялсраў, якія лрывыклі ліць такую ваду і бсз дазволу ўраду;
— атрутлыя, з радыёлуклідамі прадукты харчавальня да-
стаюцца пенсіянерам у гомеапатычных дозах, бо асноўная прадуктовая маса іх раскрадаецца пасярэднікамі і скіроўваецца на вываз у суседнія братнія рэгіёны;
— за буйкі сёлета пенсіянеры не заплывалі, бо амаль нідзе не купаліся з прычыпы сьцюдзёнага, дажджлівага лета;
— крапы на будоўлях каторы год стаялі закансерваваныя, як і самі будоўлі — з прычыны адсутнасьці фінансаваньня;
— што ж датычыць вуліц, дык кіроўцы хуткасных іншамарак за ўсе папярэднія гады так вышкалілі айчынных пенсіянераў, што тыя, бы зайцы, з адмысловым спрытам навучыліся перабягаць вуліцы без аніякай шкоды для ўласнага здароўя. Наадварот, здароўе некаторых ад тае практыкі нават палепшала, і яны зьмянілі рутынныя ранішнія прабежкі ў парку на серыю прабежак упоперак прасыіекту, асабліва па той яго частцы, дзе езьдзіць прэзідэнт.
КНІГІ ОНЛАЙН
