КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Чтобы с определенной ясностью ответлть на этн вопросы, достаточно хотя бы на краткое время посетлть одну лз побежденных стран. На выбор: Федератлвную Германню, Нталіію, Японлю. Многле вопросы там враз отпадут, оставлв в душе веллкое недоуменне: как такое могло случлться? Но, очевлдно, это было возможно, еслл не счлтаться с собственным народом л его фроптовлкамл-победлтелямл. Онн это позволллл. Уверовав в прлмлтлвлые флгуры массовой пропаганды, фронтовлкл удовлетворлллсь набором юбллейных «бляшек», как самл онл называлл знакл, которымл правлтельство регулярно украшало мятые лацканы лх плджаков. Равно как л нліценской пенслей, бесплатным проездом в городском транспорте, запоздало осчастллвлвшлм нх на склоне лет. Некоторые льготы л жалкле рублл, полагавшлеся орденоносцам, по окончанлл войны былл отменены, как водлтся, по ходатайству самлх орденоносцев. Нынче, возбуждая всеобіцую завлсть, а нередко л презрелле, лдет достойная жалостл борьба ветеранов за кусок несьедобной колбасы в предпразднлчных пайках-заказах. На протяжевлл десятл лет детл фронтовлков оказаллсь перед необходлмостью отдавать свол молодые жлзнл на чужой земле за чуждые, мало кому понятные прлнцлпы. Выжлвшле там л лскалеченпые теперь включлллсь в двлженле за льготы л прлвллеглл, которым охвачелы все слол нашего разобпіелного обпіества. О такой лл жлзнл мечталл фронтовлкл да лх самой трудной войне? Так уж повелось, что оценка военной, полководческой ролл Сталлна воплотллась в лзвестном прлзыве «За Родлну, за Сталлна!», с которым бойцы якобы поднлмаллсь в атаку. Рлскуя вызвать пеудовольствле ветеранов войны, смею утверждать, что млф этот по прелмушеству пропагандлстского пролсхожденля. Фронтовлчка Юлля Друллла правлльно замечает, что в атаках сплошь л рядом звучалл лные воскллцапля. Хотя, как это было заведено, провозглашателл лозунгов л выкрлков обычно назначаллсь наканупе, яа комсомольсклх л партлйных собранлях, откуда этл лозунгл л перекочевывалл во фронтовую печать. Но выкрлклвалл лл лх на деле, того устаповлть ле представлялось возможным, так как певозможно было расслышать. Фронтовлкам это хорошо лзвестно, но, оче- вндно, недостаточно нзвестно тем, кто от атак обычно держался на почтнтельном расстояннн, в лучшем случае наблюдая за ннмн в стереотрубу. Я не хочу этнм сказать, что нмя Сталнна в войну не почнталось. Безусловно, Сталнна почнталн, ему вернлн, с его нменем связывалн нашу Победу. Но думается: a с кем же еіце ее было связывать? Ведь Сталнн был у нас едннолнчным «заведуюіцнм Советского Союза», как нроннческн выразнлся, кажется, Александр Знновьев, н отвечал за все — хорошее н плохое. Вернее, нн за что не отвечал — спроснть с него было некому. В то время как много лет после войны основная масса ее героев н участннков продолжала влачнть жалкое сушествованне, трудно, порой болезненно врастая в новую тоталнтарную действнтельность, некоторые нз участннков войны скоро понялн, что новые условня предоставляют новые возможностн. Как правнло, это былн вовсе не рядовые окопннкн й не герон боев. Это былн людн нз второго н третьего эшелонов фронта, «герсш» особого рода войск — поліітнческого, те, кто все четыре года войны без усталн н на все лады воодушевлял другнх смело отдавать жнзнь за Роднну. Оказаться в послевоенных героях нм, в обіцем, было нетрудно. Вскоре после войны состоялась негласная, но суіцественная переоценка военных ролей н военных заслуг, н мы узналн, что к победе нас прнвелн не команднры — офнцеры н генералы, а полнтработннкн — комнссары, замполнты, а также полнтотделы, военные советы. Первым н главным средн ннх, естественно, стал нзвестный герой Малой землн. Совершенно поразнтелен тот факт, что проклятые проблемы суіцествовання, вставшне перед фронтовнкамн после войны, в условнях разоренного народного хозяйства, с такой же неотвратнмостью стоят н поныне, спустя полвека, уже перед внукамн фронтовнков. За годы гласностн н перестройкн мы преодолелн немало бездумных догм н ложных стереотнпов. Наше сознанне медленно освобождается от прнвычных мнфов, ндеологня — от ставшего государственной полнтнкой утопнзма. Но средн еіце не до конца преодоленных заблужденнй есть многое, связанное с нашей нсторней, в том чнсле н с прошлой войной. Нам еіце предстонт разобраться в ней, осмыслнть, что случнлось с нашей беспрнмерной Победой. Одарнлн ею многострадальный народ нлн ее наглым образом у него похнтнлн? [ВЫСТУПЛЕННЕ HA ЎСТАНОЎЧАЙ КАНФЕРЭНЦЫІ ЗГУРТАВАННЯ БЕЛАРУСАЎ СВЕТУ «БАЦЬКАЎШЧЫНА»] Шаноўныя спадары і спадарыні! 3 вялізнаю скрухай і клопатам мушу сказаць, што ніводная еўрапейская нацыя не трапляла ў такое катастрафічнае становішча, у якім апынулася наша беларуская нацыя. У нас знікае не толькі гістарычная, культурна-нацыянальная, але і элементарна-біялагічная перспектыва. Чарнобыльская бяда накрыла нашу зямлю саванам пагібелі, з-пад якога невядома як выбрацца. Яшчэ раней шмат год і дзесяцігоддзяў нашыя пакаленні старанна і паслядоўна вытручваліся ідэалагічнай атрутай, нас упарта адчужалі ад нашай нацыянальнай існасці, разбуралі нашу духоўнасць, пры жыцці ператваралі ў бязмоўных, пакорлівых, бяспраўных істот. I шмат у тым дамагліся. Мы апынуліся на краі, на самым беражку прорвы небыцця. I хто нас уратуе? Уратаваць сябе можам толькі мы самі, болей нас не ўратуе ніхто. Толькі згуртаванымі высілкамі мы яшчэ можам нешта зрабіць. Але каб хоць чаго-колечы дамагчыся, мы павінны выразна бачыць нашыя мэты і разумець перашкоды, што непазбежна паўстануць на нашым шляху. Мы павінны бачыць ворагаў нашага выратавання, разумець, хто яны. Па чыёй міласці мы страцілі нашу гісторыю, нашу духоўнасць, нашу дзяржаўнасць, наша апошняе нацыянальнае прыпірышча — мову. I зразумець, як тое адбылося. Можа, найболыпая бяда ў тым, што ўсё адбылося даволі цывілізаваным чынам — на падставе перадавой па тым часе марксісцкай ідэалогіі, хоць і даволі старадаўнім, выпрабаваным спосабам раздзялення і валадарання. На гэты раз татальнага раздзялення адзінага арганізма нацыі, яе гістарычнага этнасу на нечуваных да таго, вар’яцкіх крытэрыях класавасці. Тое рабілася разам з фізічнай ліквідацыяй самых актыўных і каштоўных для нацыі класаў, далейшага бясконцага дзялення па ідэалагічных, партыйных, рэгіянальных і іншых — самых розных адзнаках. Нацыю няспынна сепаравалі — каго ў чорныя рабочыя. Каго ў бюракратыю, у наменклатуру. Каго ў стукачы. Няздатныя на нічога ішлі ў Курапаты. Заставаўся яе апошні краёчак, залатнічок яе апошняй адзнакі — мова. Але і мову прыстасавалі служыць усё той жа мэце — падзелу таго, што яшчэ не дарэшты было падзелена і загублена. Натуральна, што ў такім стане нацыянальнай агоніі беларусы апынуліся на мяжы расчалавечання. Праца сялянскіх пакаленняў у выніку прывяла да галечы і голаду, занятак рабочага класа — да ўсеагульнага дэфіцыту, здабыткі творчай інтэлігенцыі давалі духоўны нуль. Самая жахлівая з войнаў — мінулая вайна дала магчымасць беларусам нейкім чынам уратаваць свой гонар і перамагчы, але ці пакарысталіся мы плёнам тае крывавай перамогі? Тую перамогу ў нас адабралі. На самай справе, хіба шмат у гісторыі знойдзецца прыкладаў, калі пераможцы гэтак ганебна ўпалі на калені, а пераможаныя ўсталі і стаяць ва ўсю сваю гіганцкую веліч? Нечуваны гістарычны парадокс! Немцы стаяць, упэўнена і магутна; над усёй Азіяй узвышаюцца пераможаныя японцы; благадзенствуюць італьянцы, іспанцы. А мы ляжым распластаныя і не ведаем, як падняцца наогул. Вядома, у тым, што з намі сталася, ёсць вінаватыя, ёсць прычыны, да канца, пэўна, яшчэ не ўсвядомленыя чалавецтвам. Але вялізная віна ў тым падае на нас, нацыянальную беларускую інтэлігенцыю. Мы капітулянты! Узяўшы ад свайго народа ягоны глыбінны талент, ягоныя зберажоныя ў вяках творчыя здольнасці, мы не здолелі выхаваць у сабе характар, патрэбны ў такіх жорсткіх гістарычных варунках; гнуткі, цвярозы і хітры розум. Пасля самых першых, безумоўна, жахлівых сталінскіх урокаў наша інтэлігенцыя, падобна, спалохалася на ўсё жыццё. Яна дружна саступіла на шлях самавыратоўчага эгаізму, непрыкметнага канфармізму. У той меры такога не здарылася з рускай інтэлігенцыяй, не здарылася з украінскай, я ўжо не кажу пра інтэлігенцыю Закаўказзя ці Балтыі. А з нашаю, на няшчасце, здарылася. Нейтралізаваўшы інтэлігенцыю, з нацыяй можна было рабіць усё, што захочацца. I рабілася. I робіцца па сёння. Хіба што сёння спосабы ўздзеяння на інтэлігенцыю ў чым-колечы змяніліся, характар жа інтэлігенцыі не спяшаецца мяняцца. Тое відаць хоць бы па адносінах яе да БНФ, па паводзінах творчых саюзаў. Дзіўна, але факт: мы не толькі не супраціўляемся гвалту і прыгнёту — мы іх быццам бы прагнем. Як тыя мазахісты, мы выхавалі ў сабе пэўную здольнасць да асалоды ад прынукі, несправядлівасці і ганьбы. Ашуквайце нас, падманвайце — нам тое нават прыемна! Чым ашуквайце? Абы-чым, мы з радасцю паверым. Хоць эфемернымі планамі пяцігодак, дзьмутым пухіром харчовай праграмы, папяровай дзяржаўнасцю нацыянальнай мовы ці манілаўскім суверэнітэтам і незалежнасцю. Абы было чым цешыцца. Мы дагэтуль не можам зразумець, што у сучасных пстарычных варунках толькі тое што-небудзь значыць, што ўзята, а не тое, што, нібы абгрызеная костка, кінута з панскага стала. Ці мала нас вучыла гісторыя? Праўда, не такія ўжо некаторыя з нас наіўныя, каб не разумець простых рэчаў. Але ўся справа ў тым, што з падману і фальшывае веры можна, аказваецца, мець выгоду. Некаторыя, валодаючы партбілетам КПСС, цешаць сябе магчымасцю служыць інтарэсам нацыі, дабратворна ўплываць на партыю. Марнае спадзяванне! Хто на каго ўплывае, мы мелі магчымасць назіраць дзесяцігоддзямі, з болем адзначаючы, як нават сумленныя і разумныя нацыянальныя інтэлігенты на нашых вачах ператвараюцца ў рычагі, пазбаўленыя і розуму, і сумлення. Адбыўся і працягваецца ганебны працэс зрашчэння пэўнай часткі творчай інтэлігенцыі з вярхушкай партапарату, ператварэнне яе ў ідэалагічную безнацыянальную абслугу партыйнага ўсеўладства. Дзіўна і неверагодна, але з палітычных памкненняў нацыі амаль цалкам выпадае моладзь. Моладзь па-за палітыкай і паза гісторыяй — дзе і калі, у якой нацыі здаралася такое? У нас жа здарылася. Нацыянальная моладзь адцуралася ад нацыянальнага. Мы звыкла ківаем на рок, на секс і парнаграфію, зноў жа не разумеючы, што тое — не прычына, тое — вынік. Вынік шматгадовай бездухоўнасці, нацыянальнага нігілізму, пагарды да ўсялякай ідэалогіі, у тым ліку і марксісцкай (можа, хіба ў тым адзіная дадатная рыса тае дэідэалагізацыі). Нашая моладзь страчвае традыцыйна ўласцівую моладзі палітычную ролю ў гісторыі. Могуць запярэчыць: калі не палітыка, не духоўнасць, дык хоць здабыткі матэрыяльнасці — цаліна, БАМ, нарэшце, вайна ў Афганістане. Але якія адносіны ўсё гэта мае да жыцця нацыі? Які ёй з таго плён? Нават і з вайны ў Афгане. Ахвяры, так. Адпаведныя і нашыя адносіны да іх. Як да ахвяр, безумоўна, вартых жалю і спачування. Як варты таго ўсе ашуканыя і знявераныя. Ахвяры фальшывай ідэі.